Son aylarda TÜİK tarafından açıklanan tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve üretici fiyat endeksi (ÜFE) verilerinde yaşanan gerileme ile birlikte enflasyondaki düşüşün fiyatlarda düşüş anlamına gelmeyeceğini ayrıca vurgulama gereği hissettik.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan son veriye göre TÜFE’deki (2003=100) değişim 2022 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %1,18, bir önceki yılın Aralık ayına göre %64,27, bir önceki yılın aynı ayına göre %64,27 ve on iki aylık ortalamalara göre %72,31 olarak gerçekleşti. Böylece, tüketici enflasyonu yıllık %86 ile gördüğü zirveden Aralık’ta %64’e gerilemiş. Aylık enflasyon da %11,1’lik zirvesinden Aralık ayında %1,2’ye düşmüş.
TÜİK’e göre 2022 yıl sonu enflasyonu % 64,27 iken, Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise bu oranı yüzde 137,55 olarak hesaplamış.
ENAGrup Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) Aralık ayında %5.18 arttı.
E-TÜFE’nin 2022 yılındaki artışı %137.55 olarak gerçekleşti.
İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) Ücretliler Geçinme Endeksi’ne göre ise İstanbul’da perakende fiyatlar Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 92,97 oranında artmış.
Grafik: TEPAV
Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati, yaptığı açıklamada (beklenmedik bir küresel gelişme olmadıkça) enflasyonda zirveyi geride bırakarak düşüş trendine girildiğinisöylemişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise “enflasyon düşerken fiyatların yükselmesi demek kendi bindikleri gemiyi kendi elleri ile deliyorlar demektir” ifadelerini kullanmıştı.
Bazı vatandaşların da enflasyondaki düşüş sonrasında fiyatlarda gerileme beklentisine girip, bir gerileme görmediğinde firmaları fırsatçılıkla suçladığı görüldü.
Halbuki, enflasyondaki gerileme fiyatların düşeceği anlamına gelmiyor.
Tane tane anlatalım…
Grafik: Ali Hakan Kara
Enflasyon fiyat artış hızıdır.
Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki sürekli gözlemlenen artış olarak tanımlanır.
Enflasyonun her ay sabit kalması, ürün ve hizmetlerin fiyatlarının artış hızının aynı kaldığı anlamına gelir.
Örneğin, her ay %10 çıkan enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarının artmaya devam etmesine, negatif reel faiz ortamında Türk lirası cinsi tasarrufların ve paranın erimeye devam ettiği; ancak, bu erime hızının sabit kalmasına yol açar.
Kabaca paranın erime hızını yansıtan enflasyon oranı, satın alma gücünde düşüşe neden olur. Enflasyondaki gerileme, fiyatlar genel seviyesindeki düşüş anlamına gelmediği için satın alma gücünde iyileşme sağlamaz. Enflasyonun düşmesi, satın alma gücündeki düşüşün yavaşladığını; ancak bitmediğini gösterir.
Enflasyon oranının artması, fiyatlardaki artışın hızlanması anlamına gelir.
Enflasyon oranları arasındaki artış oranı enflasyon oranı anlamına gelmez.
Enflasyonun düşmesi ise, fiyatlardaki artış hızının yavaşladığını gösterir.
Enflasyonun düşmesi fiyatların da düşeceğini işaret etmez.
Enflasyonun düşmesi fiyatların düşmesini değil, artış hızının azalmasını ifade eder. Yani fiyatlar düşmez, daha yavaş artar.
Varsayımla örnekleyecek olursak… Enflasyon %100 iken 100 liralık ürünün fiyatı ertesi yıl 200 liraya erişir. Sonraki yıl, enflasyon %50’ye düşerse ürünün fiyatı 100 liraya düşmez, 200 liradan 300 liraya çıkar. Son yayımlanan veriler üzerinden gidecek olursak: Fiyat genel düzeyindeki artış oranı %85’ten %64’e düşünce fiyatlar düşmüş olmuyor. %85’in üstüne %65 artmış oluyor. Enflasyonun düşmesi işin genel fiyat seviyesinin inmesi gerekiyor.
Bir sepet üzerinden hesaplandığı için enflasyonun düşmesi, her ürün ya da hizmetin fiyatının gerilemesini sağlamayabilir.
Fiyatlar genel seviyesinde yaşanan sürekli düşüş (yani enflasyonun tersi durum) deflasyon olarak tanımlamaktadır.
Ancak enflasyonun eksi çıkması fiyatlar genel seviyesinde düşüşü işaret eder.
Fiyat artış hızındaki gerileme ise dezenflasyon olarak nitelenir.
Dezenflasyon, yüksek enflasyondan düşük enflasyona geçiş sırasında yaşanan fiyat artış hızının azalması, yani düşen enflasyon sürecini ifade etmektedir.
Enflasyon düşüşü fiyat artışı düşüşüdür, ürün ve hizmetlerin fiyatının genel olarak gerilemesi enflasyon düşüşü değil deflasyon anlamına gelir.
Baz etkisi nedeniyle enflasyon verisinde gerileme görülebilir.
Enflasyon sadece fiyatların artışı değil mal ve hizmet hacmi ile kalitesinde düşüş demektir. Firmaların, mal ve hizmetlerin fiyatlarını yükseltmek yerine boyutlarından ve kalitelerinden azaltma yaparak skimpflasyon ya da shrinkflasyona başvurduğu da bilinen bir gerçek (Konuyla ilgili tanımlara değindiğimiz yazımıza göz atabilirsiniz).
