Yöntem

Malumatfurus.org köşe yazarları odaklı olmak üzere gazete ve dergi gibi basılı yayınlar ile sosyal medya, haber siteleri ve internet forumları gibi dijital kaynaklarda yer alan yanlış iddiaları inceleyen bir internet sitesidir.

Yayımlanan incelemelerde izlenilen yöntem şu şekilde özetlenebilir:

Malumatfurus.org’da sadece yanlış iddiaların doğruları aktarılmaya çalışılmaktadır. Kısıtlı kaynaklar ışığında yanlış bilgi ile mücadelede en etkili yöntem olduğu düşüncesiyle yapılan bu tercih nedeniyle yayımlanan incelemeler yanlış aktarım içeren iddialara odaklanılmaktadır.

Kontrol edilen iddialar yanlışlanabilir nitelikte olmalıdır. Kanıtla desteklen(e)meyen, tek başına varsayıma, hipoteze ya da spekülasyona, düşünce örüntülerine dayanan/odaklanan müphem iddialar kapsam dışındadır (Çürütücü ya da teyit edici bulgulara ulaşılamaması hâlinde, gerektiği durumlarda konunun önemi gözetilerek, iddianın içerdiği yanlış hususlar vurgulanabilmekte ya da iddianın doğrulanamadığı aktarılabilmektedir).

Hazırlanacak incelemelerde herhangi bir kişi, taraf, grup üzerine yoğunlaşmadan tarafsız biçimde konu tespiti gerçekleştirilmektedir.

Gündeme yapay şekilde nüfuz etme, insan hayatını olumsuz yönde etkileme, bilgi ekosistemimizi kirletme, demokrasimize zarar verme potansiyeline sahip etki sahası geniş, önemli ve tartışmalı iddialar öncelikli olarak dikkate alınmaktadır (Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne karşı hareket eden oluşumların propagandalarına destek verebilecek olan, nefret söylemi barındıran, belirli bir kişi ya da gruba zarar verme hedefi içeren, özel hayatın gizliliğini ihlâl eden, soruşturma ve kovuşturma süreci devam eden, hakkında yayın yasağı getirilen süreçlerle ilgili iddialar inceleme odağı dışında bırakılmaktadır).

İncelenecek iddiaların tespitinde gündem takibi, takipçiler tarafından iletilen ihbarlar ve inceleme istekleri, anahtar kelime taraması, sosyal medya paylaşım incelemesi, radar listeye alınan profillerin paylaşımlarının gözetimi rol oynamaktadır.

Herhangi bir konu ya da alan sınırlaması bulunmamaktadır (Genellikle bilim, tarih, ekonomi, spor, siyaset, edebiyat gibi alanlarda içerik hazırlanmaktadır).

Viral / güncel olup olmaması bir koşul olmamakla birlikte odaklanılan yanlışlanabilir iddianın toplumda bir karşılığının bulunup bulunmadığı değerlendirilmektedir. Önemlilik, aciliyet ve yaygınlık, iddia seçiminde rol oynayan temel kriterlerdir (Kriterlere uygun herhangi bir konuda inceleme yapma taahhüdü sunmamakla birlikte, mevcut kaynaklar gözetilerek azami gayretin sunulması amaçlanmaktadır. Diğer basın organları doğrulama girişimleri tarafından yanlışlığı ortaya koyulan iddialar incelenmeyebilir).

Yanlış olduğu ortaya koyulan iddia, haber, köşe yazısı ya da sosyal medya paylaşımı gibi bir aktarımla örneklenmektedir.

İzlenilen yöntemin temeli kamusal alanda yayılan iddiaların güvenilir kaynaklarla yanlışlanmasına dayanmaktadır.

Bunun için internet sitemizde doğrulama / yanlışlamanın nasıl yapılabileceğine dair aktarılan doğrulama teknikleri ile gazetecilik ve açık kaynak istihbaratı (OSINT) pratiklerinden gerektiği takdirde ve mümkün olduğu sürece istifade edilmektedir.

İncelemelerin içeriğinin Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı (International Fact-Checking Network – IFCN) İlkeleri (Code of Principles) ile uyumsuzluk arz etmemesi amaçlanmaktadır.

Müddeinin iddiasını ispat yükü esastır.

İddianın yanlış olduğu açık kaynaklar üzerinden somut bulgularla nesnel bir biçimde desteklenmektedir. Gizli kaynak atfı yapılmamaktadır. Yayım ve yayın, belge, istatistik, taraf yorumları, bilgi edinme başvuru yanıtları, uzman görüşleri de incelemelere yansıtılmakta ve önem sırasına göre değerlendirmeye alınmaktadır. Yanlışlamanın baz alındığı kaynağın tüm taraflarca erişilebilir olması temel ilkedir.

İddia çürütmesi için (birbirini destekleyen) asgari 2 kaynak sunmaya çalışılmaktadır.

İddia analizinde içeriğe göre birincil kaynaktan başlanarak belirli bir kaynak hiyerarşisi takip edilmekte olup; zayıf olduğu düşünülen kaynakların verileri ya da aktarımları diğer kaynaklarla teyitlenmektedir. Kaynak olarak alınacak aktarımı sağlayanların / ravilerin güvenilirliği göz önünde bulundurulmakta, güdüsüne dikkat edilmekte ve çıkar çatışması olup olmadığı değerlendirilmektedir.

Hazırlanan yanlışlamalarda kullanılan kaynaklara uygun şekilde (arşivlenmiş) bağlantı (hyperlink) ya da MLA/APA gibi standartlar vasıtasıyla atıf yapılmaktadır.

Kullanılan kaynağın şeffaflığı ile yanlışlanan iddiada baz alınan araştırmayı okuyucunun da tekrarlaması hedeflenmektedir. Mümkün olduğu durumlarda incelemelerin okuyucular tarafından da nasıl gerçekleştirilebileceği detaylandırılmaktadır.

Türkçe yazım kurallarına azami uyum, anlaşılabilir, sade, nesnel, ayrımcı olmayan bir dil; editörü, okuyucuyu, arama motorunu tatmin edecek ölçü ve biçimde içerik, incelemelerde aranan temel özelliklerdir.

Yayımlanan incelemelerde hatalı aktarıma yer verilmesi ve bu durumun tespit edilmesi hâlinde düzeltme ivedilikle içeriğe yansıtılmaktadır. İncelemelerde hata tespit edilmesi durumunda irtibata geçilmesi teşvik edilmektedir.

İddiaya konu tarafların yanıt/yorum hakkı her durumda mahfuz olup, iletilmesi hâlinde ilgili yanıt incelemeye ivedilikle yansıtılmaktadır.

Malumatfurus.org kendi hazırladığı içerikler dışında, işbu sayfada sıralanan özelliklere uygun şekilde başkalarınca hazırlanıp tarafına iletilen incelemeleri editöryal denetimden geçirerek yayımlamayı taahhüt etmektedir.