TBMM Duvarına Asılan “Hakimiyet Milletindir” Yazılı Levhanın Geçmişi
Günümüzde Türkiye Millet Meclisi’nin (TBMM) başkanlık makamının ve kürsünün arkasındaki duvarda yazılı olan “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” sözü Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’ndan bu yana tüm anayasalarımızda yer almış olup, 1980 Anayasası’nın 6. maddesinin başlangıcını teşkil etmektedir.
“Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir. Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.”
Millî egemenliğin en kısa tanımı olan “Egemenliğin tek meşru kaynağı ve sahibi Millettir” düsturuyla TBMM’nin varlık sebebini ve temel dayanağını oluşturan bu ilke, 23 Nisan 1920 tarihinde açılan TBMM’nin duvarında 1925 yılından bu yana farklı biçimlerde olsa da yer almıştır.
TBMM ilk açıldığı gün Meclis’in kürsü arkasındaki duvarına Kur’an-ı Kerim’in 42. suresi olan Şûrâ suresinin 38. ayetinde geçen ve “İşlerini istişare ile yürütürler” anlamına gelen “Ve emruhum şûrâ beynehüm” kelâmı işli bir siyah tablo asılmıştır.

30 Kasım 1925 tarihinde ise TBMM kürsüsünün arkasındaki duvara siyah zemin üzerine Hattat Mehmed Hulusi Yazgan tarafından kaleme alınan “Hakimiyet Milletindir” sözünün yazılı olduğu levha asılmıştır.

Cumhuriyetin temel anlayışını ortaya koyan “Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir” sözünün kökeni TBMM’nin 23 Nisan 1920 tarihindeki açılışına ve 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’na dayanmaktadır. 1921 Anayasasının ilk maddesi “Hakimiyet bilâ kayd-u şart Milletindir. İdare şekli halkın kendi kaderini tayin hakkına dayanır” şeklindeydi.
Mustafa Kemal Atatürk’ün “Hakimiyet bilâ kayd-u şart Milletindir”, günümüz Türkçesiyle “Egemenlik kayıtsız şartsız Milletindir” sözünü kullandığı bazı konuşmaları şöyledir:
- “Yeni Türkiye devletinin ruh-u bünyanı hâkimiyet-i millîyedir. Milletin bilâkaydü şart hâkimiyetidir. Bir milletin hâkimiyetini müdrik olabilmesi ve onu emniyetle mahfuz tutabilmesi birtakım evsaf-i mahsusaya ve terbiye-i mümtazeye malikiyetiyle kaimdir” (Seçimlerin yenilenmesine ilişkin 1 Nisan 1923 tarihinde yaptığı konuşmadan)
- “Bu devletin istinat ettiği esaslar “İstiklâli tam” ve “Bilâkaydüşart Hâkimiyeti Milliye”den ibarettir” Belediyede Hoca İsmail Hakkı Efendi‘nin nutkuna cevap olarak Akhisar’da 5 Şubat 1923 tarihinde yaptığı konuşmadan)
- “Efendiler, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve bunun hükümetinin milletten aldığı veçhe istiklâli tam ve bilâkaydüşart hâkimiyeti milliye umdelerine istinaden memleketi mâmur etmek ve milleti zengin, müreffeh ve mesud etmekten ibarettir” (İzmir İktisat Kongresi’nin 17 Şubat 1923 tarihli açılış konuşmasından)
- “Büyük Millet Meclisinde hâkimiyetin bilâkaydü şart millette olduğunu ifade eden kanunu teklif ettirdiğim zaman, bu esasın Kanunu Esasii Osmaniye mugayeretinden dolayı muarız bulunanların başında yine eski ve fazileti ilmiyesi ile milleti iğfal eden maruf hukukşinaslar bulunuyordu” (Ankara Hukuk Fakültesi’nin 5 Kasım 1925 tarihli açılış konuşmasından)

Meclis duvarına asılan Osmanlıca “Hakimiyet Milletindir” yazılı bahse konu levha 1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı “Yeni Türk harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun”un kabulüyle birlikte gerçekleştirilen Harf İnkılâbının neticesinde değiştirilerek yerine “Egemenlik Ulusundur” yazılı yeni bir levha asılmıştır.

Avni Özgürel’in Radikal Gazetesindeki “82. yılında Türkiye’nin resmi tarihi” Başlıklı Köşe Yazısında Osmanlıca Harflerle “Hakimiyet Milletindir” Yazısı Montajla Çıkarılmıştı
Yaklaşık 100 yıllık geçmişine rağmen “Hakimiyet Milletindir” yazısı bazılarını rahatsız etmiş olacak ki yukarıda aktarılan Mustafa Kemal Atatürk’ün ve İsmet İnönü’yü TBMM Kürsüsünde gösteren fotoğraftan üzerinde “Hakimiyet Milletindir” yazılı levhayı montaj suretiyle çıkarmışlar.
Avni Özgürel’in Radikal Gazetesi‘nde yayınlanan “82. yılında Türkiye’nin resmi tarihi” başlıklı 11 Ekim 2009 tarihli köşe yazısında İsmet İnönü’nün başkanlık makamında ve Mustafa Kemal Atatürk’ün Meclis kürsüsünde Nutuk’unu okurken gösteren 15 Ekim 1927 tarihli bu fotoğraftan Osmanlıca “Hakimiyet Milletindir” yazısının çıkarıldığı görülmektedir.
Bu montajı Avni Özgürel mi yapmıştır, yapılmasını istemiş midir, yapılmasına engel olmamış mıdır bilemiyoruz. Tek bildiğimiz, sanal dünyada bahse konu 11 Ekim 2009 tarihli yazı öncesinde başka bir kaynakta yer almayan bu montaj fotoğrafın Özgürel’in yazısında yer aldığı.

Yıldıray Oğur Da İlk Meclisin Duvarına Asılan Ayeti Karıştırmıştı
Yıldıray Oğur, Türkiye Gazetesinde 15 Ocak 2017 günü yayınlanan “Darbeciler Meclis’i neden bombalamıştı?” başlıklı yazısında ilk Meclise asılan ayeti karıştırmış:
"Türkiye’de Meclis’in tarihi bugünlerde birilerinin cehaletle söylediği gibi dış baskıyla, özentiyle değil belki bir âyet-i kerimeyle başlatılabilir: “Bir hüküm verirken onlarla istişare et.” (Ali İmran/159)"
İlk Meclis’in açıldığı gün Meclis duvarına, Kur’an-ı Kerim’in 42. suresi olan Şûrâ suresinin 38. ayetinde geçen “İşlerini istişare ile yürütürler” (“Ve emruhum şûrâ beynehüm“) ayeti asılmıştır.
Ali İmran Suresinin 159. ayeti (“İş konusunda onlarla istişare et, onlara danış” (“Ve Şavirhüm fi’l-emri“)) değil.