Türk Bayrağının Savaşta Ters Olarak Kullanıldığı İddiası Asılsız

Ters Bayrağın Türklerde Savaş ve Savaşa Hazırlık Dönemlerinde Açıldığı ve Savaş İşareti Olduğu İddiası Doğru Değil

“Son Kale” (“The Last Castle”) adlı filmdeki Amerikan bayrağının direğe ters asılması hâlinde kalenin düştüğü anlamına geldiği aktarımından esinlendiği izlenimi veren bir iddiaya değineceğiz.

Son günlerde Türkler için ters bayrak açmanın savaş ve seferberlik çağrısı olduğu, ters bayrağın Kurtuluş Savaşı’nda kullanılan bir parola olduğu iddiasının yaygın şekilde paylaşıldığı görülüyor.

Türk kültüründe Türk bayrağının ters olarak savaş ve savaşa hazırlık dönemlerinde açıldığı ve savaş işareti olarak kabul edildiği iddiasını ileri süren örnekler şöyle sunulabilir:

“Bunun Adı Ters Bayraktır”

Ters bayrak Türklerde savaş ve savaşa hazırlık dönemlerinde açılır. Savaş işaretidir.

Resmini gördüğünüz bayrak İstiklal Savaşı zamanında açılmış bir paroladır, işarettir. Üzerinde Osmanlı Türkçesiyle Allah, Namus, Vatan, Birlik yazmaktadır.”

Göktürk (@gokturkeditz): “Türklerde savaş ve savaş hazırlık dönemlerinde görülen ters bayrak savaş işaretidir. Özdağ, Zafer Partisi’nin ilk Kongresi’nde arkasında dev bir ters Türk Bayrağı ile Türk Milleti’ne seslendi. Düşmana ve vatana peşkeş çekenlere net bir mesaj verildi. Milli direniş başlamıştır!”

2 Ekim 2022 tarihinde düzenlenen Zafer Partisi 1. Olağanüstü Büyük Kongresi’nde Ümit Özdağ‘ın konuşma yaptığı kürsünün arkasında ters bayrağın kullanılmasıyla bu yanlış algının kuvvetlendiği görülüyor.

Türklerin savaşta “ters bayrak” kullandığı iddiası doğru değil. 

Türklerin “savaş bayrağı” olarak “ters bayrak” açma geleneği yoktur. 

Türk tarihinde savaş dönemlerinde bayrağın tersinden kullanımının bir gelenek olduğuna dair bir örnek yoktur.

Tarihsel olarak “ters bayrak” şeklinde bir olay veya “ters bayrak” anlamı diye bir şey yoktur.

“Ters bayrak” hakkında ileri sürülen anlatılar uydurmadır. 

Türklerin “savaş bayrağı” yoktur. Türk bayrağı tektir. Savaşta da barışta da şekli yasayla belirlenen bayrak kullanılır.

Hilâlin sağa ya da sola bakması bayrağın ters olduğunu doğrudan işaret etmez. Türk bayrağında hilâlin sırtı bayrak direğine, hilâlin uçları diğer tarafa bakar.

Türk Bayrağı, Türk Bayrağı Kanunu’nun ekindeki cetvelde gösterilen şekil ve oranlarda olmak zorundadır.

Türk Bayrağının şekli, yapımı ve korunması ile ilgili esas ve usulleri belirleyen Türk Bayrağı Kanunu‘nda “ters bayrak” gibi bir ifade geçmez.

29 Mayıs 1936 tarihli 2994 sayılı Türk Bayrağı Kanunu‘nda, 14 Eylül 1937 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Bayrağı Kanunu’nun uygulanmasına dair 23 Temmuz 1937 tarihli Türk Bayrağı Nizamnamesi‘nde ve 2893 sayılı 22 Eylül 1983 tarihli Türk Bayrağı Kanunu‘nda ve 17 Mart 1985 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Bayrağı Tüzüğü‘nde de “ters” yapıya atıf yer almaz.

Hilâlin sağa ya da sola bakması bayrağın ters olduğunu doğrudan işaret etmez. Türk bayrağında hilâlin sırtı bayrak direğine, hilâlin uçları diğer tarafa bakar.

Eski nüfus cüzdanlarında hilâlin sırtının katlandığı yere (mıklep) gelirdi. Nüfus hüviyet cüzdanlarında 2 sayfayı ayıran çizginin direk sayılmasından hareketle hilâl ve yıldız ters gözükmektedir. Daha sonraki tek sayfalık nüfus cüzdanlarında hilâl ve yıldız düze çevrildi.

Savaş dönemlerinde Türk ordusunun kullandığı bayrağın ters olmadığı biliniyor.

Bu durumun başlıca delili savaş dönemlerinden fotoğraflardır.

Örneğin, 1. Dünya Savaşı esnasında Çanakkale cephesinde kahramanca çalışan 27. ve 57. Alayların Padişah iradesiyle altın ve gümüş madalya takılan sancaklarının da “ters” değil “düz” olduğu görülebiliyor.

11 Kasım 1914 tarihinde Sultan V. Mehmet Reşat’ın cihat ilanıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun 1.Dünya Savaşına dahil olmasından sonra Fatih Camii’nde 11 Kasım 1914 tarihinde ve akabindeki 3 günde Fetva Emini Ali Haydar Efendi’nin padişah ve halife adına yaptığı cihat ilânında da bayraklar ters değildi.

1. Dünya Savaşı için cihat ve seferberlik ilanı içeren (Sultan Mehmed Reşad ve Başkumandan Vekili Enver Paşa imzalı) “Cihad-ı Ekber”de ve dönemin Şeyhülislamı Ürgüplü Hayri Efendi imzalı “Fetvayı Şerif”te de bayraktaki hilâlin sırtı direk kısmına bakıyordu.

Seferberlik afişlerinde de ters bayrak görülmez.

Üzerinde “adalet, hürriyet, uhuvvet, müsavat ve ittihad” yazılı “İttihat ve Terakki” bayrağında da ay ve yıldızın yönü ters değildir.

Edirne Kent Müzesinde bulunan İttihat ve Terakki sancağının aslında hilâl ve yıldızın yönü düzdür.

Osmanlı döneminde kullanılan bayraklarda da aynı durum söz konusudur.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde ve Kurtuluş Savaşı’nda kullanılan bayrak biçimi Cumhuriyet döneminde de aynen yasalaştırılmıştır.

Göndere çekilen bayraklarda hilâlin (ayın) sırtı direğe bakar. Bayrakta hilâlin sırtı uçkurluk adı verilen tarafa doğrudur.

Bir direğe asılı olmadığı hâllerde de bayrağın doğal görünümü cephe nazara alınarak baz alınır.

Flamalarda da bu durum geçerlidir.

Cumhurbaşkanlığı forsunda da.

Kurtuluş Savaşı temalı resim ve yapımlarda da bayrak “düz”dür.

* Konuyla ilgili (istifade ettiğimiz) Cengiz Özakıncı‘nın aktarımlarına da göz atabilirsiniz.

* Türk Bayrağı Kanunu’nda “Bu Kanuna ve çıkarılacak yönetmeliğe aykırı olarak Bayrak yapmak, satmak ve kullanmak yasaktır. Bu yasağa aykırı olarak yapılan Bayraklar o mahallin yetkili amirlerince toplatılır. Bu Kanun hükümlerine aykırı davranışta bulunanlara, fiilleri suç oluşturmadığı takdirde mahalli mülki amir tarafından Kabahatler Kanununun 32 nci maddesi uyarınca idarî para ceza verilir.” şeklinde cezaî hüküm yer almaktadır.