Guatemala’daki Agua Yanardağı’nın Zirvesinde Yukarı Doğru Yükselen Çarpıcı Ters Yıldırım Görüntüsü Gerçek
Sosyal medya platformlarında ve haber sitelerinde, Guetamala’da bir yanardağın zirvesinde nadir rastlanan tersine yıldırım doğa olayının görüntülendiği video büyük ilgiyle karşılandı.
“Guatemala’daki Acatenango Yanardağı’nın ürettiği volkanik şimşek” notuyla paylaşılan video şu şekilde:
Guatemala’daki Agua Yanardağı’nın zirvesindeki yukarı doğru yükselen çarpıcı ters yıldırım görüntüsü gerçek.
Derrick Douglas Steele tarafından kaydedilen Guatemala’daki yanardağın zirvesindeki tersine volkanik yıldırım videosu gerçek. Volkanik küllerin gazlarla birlikte yükselmesi ile iyon yüklü bulutların etkileşimiyle yanardağın ağzından yukarı doğru fırlayan yıldırımlar nadiren de olsa gerçekleşebiliyor.
Detaya girmeden önce, ters yıldırımın (şimşeğin) görüntülendiği yanardağla ilgili aktarımı düzeltelim.
Videoda zirvesinde göğe doğru yükselen yıldırımın görüntülendiği yanardağ, Acatenango Yanardağı (Volcán de Acatenango) değil, Agua Yanardağı (Volcán de Agua).
Google Haritalar üzerinde yapılan incelemede videonun kaydedildiği konumdan gerçek perspektifin Agua Yanardağı’na doğru olduğu anlaşılıyor (Acatenango Yanardağı, Guatemala’nın dağlık bölgelerinde yer alan Antigua Guatemala şehrinin batısında iken, Agua Yanardağı şehrin güneyindedir).
Derrick Douglas Steele tarafından 10 Temmuz 2023 günü Antigua Guatemala kentinde çekilen görüntü Storyful‘a 18 Ağustos 2023 günü “Muhteşem Optik İllüzyonda Acatenango Volkanından Yukarıya Yıldırım Çarpıyor Gibi Görünüyor” (“Lightning Appears to Strike Upwards From Acatenango Volcano in Spectacular Optical Illusion”) başlığıyla yüklenmiş. Storyful’da videonun açıklama kısmında Steele’in “Motosikletimden atladım ve kayda girdim, videoyu başlattığım anda çılgın şimşekler patladı!” açıklamasına yer verilmiş.
“Yıldırım” buluttan yeryüzüne elektron aktarımıdır. Genel anlamda “yıldırım düşmesi” doğru tabirdir. Çok nadir rastlanan yeryüzünden bulutlara doğru elektron aktarımı ise “ters yıldırım” olarak adlandırılmaktadır.
Yukarı doğru yıldırım, buluttan yere değil, yerden buluta doğru ilerleyen bir yıldırım türüdür.
Bulutlarda oluşan elektrik yükünün yere boşalmasına benzer şekilde, fay kırığından yanal atım ile toprak altındaki minerallerin birbirine sürtünmesiyle oluşan elektriklenme nedeniyle ters yıldırım oluşabilmektedir.
Volkanik patlama sonucu ortaya çıkan eriyik ve aşırı miktarda volkanik gazın etkisiyle oluşan büyük gaz bulutunun elektriksel yüküyle tersine şimşek/yıldırım (upward lightning) doğa olayı gerçekleşmektedir.
Yerden havaya doğru yıldırımlar çok yüksek, sarp ve sivri dağ zirvelerinde nadiren görülebiliyor.
Buluttan yere düşen yıldırımların aksine, yıldırımın yerden başlayıp bulutlara doğru ilerlediği, yerden buluta enerji akımının gözlemlendiği vakalar nadir de olsa görüntülenebiliyor.
Örneğin, ABD’nin Kansas eyaletinde şiddetli fırtınanın yaşandığı sırada terden bulutlara doğru çıkan “ters yıldırım” olayı kaydedilmişti:
Geleneksel olarak, yıldırım yüklü bulutların alt kesimlerinden yere doğru gerçekleşir. Ancak bazı durumlarda, yere değil bulut üstlerine veya yüklü üst atmosfer tabakalarına doğru şimşekler gözlemlenebilir.
Bulutların alt kesimlerindeki yüklü bölgelerden yukarıya doğru çıkan şimşek türü de “yukarı doğru şimşek” olarak adlandırılmaktadır.
Karmaşık bir şekilde etkileşen atmosferdeki elektriksel boşalmaların neden olduğu yıldırım deşmeleri yüksek yüklü kümülonimbus bulutlarıyla ilişkilendirilir ve yüklü bölgeler arasındaki elektriksel farkın sonucu olarak meydana gelir.
Troposferde oluşup atmosferin daha üst katmanlarına doğru akan bu yıldırım türü “mavi jet” (“blue jet“) olarak da adlandırılır.
Atmosferde güçlü rüzgarların etkisiyle tüm pozitif yüklerin fırtına bulutunun dışarısına atılması sonucu oluşan gök gürültülü fırtına hücresine ait “ters yıldırım” hadisesinin görüntülendiği örnekler de mevcut.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda görevli astronotlar 2019 yılında, şimşek ve yıldırımlar eşliğinde şiddetli yağmur indiren kalın bir buluttan atmosferimizin stratosfer katmanına doğru yükselen mavi jetler olarak gözlenen, yukarı yönlü egzotik ters bir yıldırım türünü tespit etti.
Tristan Bergen Fransız Rivierası üzerinde ters şimşek doğa olayını şöyle fotoğraflamıştı:
Fotoğrafçı Jeff Miles tarafından Batı Avusturalya’da kümüliform tipi bulutların üzerinde gerçekleşen ters şimşek doğa olayı şöyle görüntülenmişti:
