Tarihte İlk Ses Kaydını Yapan ve Ses Kaydedicinin Mucidi Olan Kişi Thomas Edison Değil, Édouard-Léon Scott de Martinville’dir
Édouard-Léon Scott de Martinville, 1857 yılında icat ettiği fonotograf ile tarihte ilk ses kaydını yapan kişidir.
Tarihte ilk ses kaydını yapan kişinin ünlü mucit Thomas Edison olduğu, Edison’un 1877 yılında fonograf adını verdiği cihazı geliştirerek ilk ses kaydını yapmayı başardığı iddiası gerçeği yansıtmıyor.
Edison, 19. yüzyılın sonlarına doğru bir dizi deney ve icat sonucunda 1877 yılında fonograf adını verdiği cihazı geliştirdi ve sesi kaydetmeyi başardı.
Ancak, Edison’un ses kaydı ve cihazı “ilk” değildi.
Tarihte ilk ses kaydını yapan kişi, Fransız matbaacı, mucit ve sahaf Édouard-Léon Scott de Martinville’dir.
Edison’dan 20 yıl önce 1857 yılında Édouard-Léon Scott de Martinville (1817-1879) geliştirdiği “fonotograf” (phonautograph) ile “Au clair de la lune” adlı Fransız halk şarkısını söyleyen bir kişinin sesini 9 Nisan 1860 tarihinde kaydetti.
Scott de Martinville, ses kaydının sonuçlarını 1861’de Académie des Sciences’a sundu.
Fonotograf, sesleri görsel olarak kaydeden bir cihazdı.
Ses dalgalarını, bir iğne ile siyah bir yüzeye çizilen ince çizgiler olarak kaydeden, iğnenin ses dalgalarının etkisiyle titreşip yüzeyde çizgiler oluşturduğu fonotograf, iki ana bölümden oluşmaktaydı:
Ses dönüştürücü: Ses dalgalarını mekanik titreşimlere dönüştüren bölümdür. Bir diyafram ve bir iğneden oluşur. Diyafram, ses dalgaları tarafından titreştirilir. İğne, diyaframın titreşimlerini mekanik titreşimlere dönüştürür.
Kaydedici: Mekanik titreşimleri görsel olarak kaydeden bölümdür. Bir silindir ve bir siyah yüzeyden oluşur. Silindir, ses dalgalarının kaydedildiği yüzeydir. Siyah yüzey, iğnenin çizdiği çizgileri görsel olarak kaydeder.
Martinville, 1860 yılında sesi bir ortama aktarabilse de bu sesi tekrar çalmanın bir yolunu bulamadı.
Martinville’in fonotografı ile kaydettiği Fransız halk şarkısı Au Clair de la Lune’nin 10 saniyelik kaydı 2008 yılında keşfedildi.
2008 yılında Paris’teki araştırmacılar tarafından keşfedilen kayıt, sesleri görsel olarak kaydeden ve oynatılamayan bir cihaz olan fonotograf kullanılarak kağıt üzerinde oluşturuldu. Kağıt kaydı, optik görüntülemeyi ‘sanal kalem’ olarak kullanan ve klibin ilk kez oynatılmasına olanak tanıyan Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı’ndaki (ABD) bilim adamları tarafından analiz edildi. Bir lazer tarayıcı kullanılarak dijital ortama aktarılan ses kaydı tekrar dinlenebildi.
Şimdiye kadar tespit edilebilen ve kurtarılan insan sesinin açıkça tanınabilen en eski kaydı olmaya devam eden Scott de Martinville’in “Au Clair de la Lune”ü seslendirdiği kaydı şu bağlantı vasıtasıyla dinleyebilirsiniz:
Scott de Martinville’in (Edison’dan 20 yıl önce) 25 Mart 1857 tarihinde patentini aldığı fonotograf, sesleri görsel olarak kaydeden bir cihazdı.
Bir tüp içinde dönen bir silindir üzerine yerleştirilen ince bir metal iğnenin sesi kaydedip tekrar oynatma prensibine dayanan fonotograf, sesleri mekanik olarak kaydedebildiği için, sesleri tekrar tekrar dinlemek mümkün değildi.
Fonotograf’ta kaydedilen seslerin yeniden çalınması veya dinlenmesi için özel bir işleme tabi tutulmaları gerekmekteydi.
Edison’un fonografı ise sesleri mekanik olarak kaydeden bir cihazdı.
Fonograf, sesin bir cilalı silindir üzerine ince bir metal iğne tarafından kaydedilmesini ve daha sonra oynatılmasını sağlayan bir mekanizma içeriyordu. Fonografta ses dalgaları, bir iğne ile silindirik bir yüzeye kaydedilirdi. İğne, silindirin üzerinde ileri geri hareket ederek ses dalgalarının şeklini oluştururdu.
Dolayısıyla, Edison’un sesleri uzun ve kaliteli bir şekilde kaydedebilen fonografı, Édouard-Léon Scott de Martinville’in icadına kıyasla daha kullanışlı bir ses kayıt cihazı olarak kabul edilmektedir.
Edison’un hem müzik kayıtları hem de konuşma kayıtları yapabilme imkânı sunan bu icadı ses kaydetme ve iletimi konusunda önemli bir dönüm noktası oldu.
Thomas Edison daha sonra bu teknolojiyi geliştirerek ve ticarileştirerek ses kayıt endüstrisini başlattı.
Ses kaydı teknolojisi, Edison’un fonografından sonra hızla gelişti. 1880’lerde gramofon, 1920’lerde sessiz sinema, 1930’larda radyo ve 1950’lerde televizyonun icadıyla, ses kaydının günlük hayatımızdaki kullanımı yaygınlaştı.
