2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından belirlenen gezegenlik kriterlerini karşılamadığı için Plüton gezegen sınıfından çıkararak cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırmıştı. Plüton bu tarihten itibaren cüce gezegen olarak kabul edilmektedir. Bu kararın ardından Plüton cüce gezegen sınıfından yeniden gezegen sınıfına yükseltilmedi.
Plüton’un gezegenlik statüsü, astronomi dünyasında süregelen bir tartışma konusu.
Geçmişte yapılan bir 1 Nisan şakasının ve uzmanların tartışmalarının etkisiyle Plüton’un yeniden gezegen sayıldığı yaygın bir yanlış kanı.
Plüton’un yeniden gezegen ilân edilmediğini aktaralım istedik…
Plüton, 18 Şubat 1930 tarihinde, Amerikalı astronom Clyde Tombaugh tarafından keşfedildi.
Tombaugh, Lowell Gözlemevi’nde yapılan uzun süreli bir gözlem programı sırasında Plüton’u keşfetti. Lowell Gözlemevi’nde, Neptün’ün yörüngesinin ötesinde, Neptün’ün yörüngesinin yörüngesel düzensizliklerine neden olan bir gezegen arayışıyla görevlendirilen Tombaugh, iki ayrı fotoğrafı karşılaştırarak Güneş sisteminin ucunda, Kuiper Kuşağı’nda yer alan bu gök cismini tespit etti.
Güneş’ten yaklaşık 5,9 milyar kilometre uzaklıkta bulunan ve yüzeyi, buz, metan ve nitrojen buzundan oluşan Plüton, Güneş Sistemi’nin en küçük ve en uzak gezegeni olarak kabul edildi.
Ancak daha sonraki yıllarda Plüton’un küçük boyutu ve yörüngesi nedeniyle gezegen olarak sınıflandırılması tartışmalı bir hâl aldı.
Keşfi, astronomi dünyasında büyük bir heyecan oluşturan Plüton, Güneş Sistemi’nin dokuzuncu gezegeni unvanını 2006 yılına kadar korudu.
Uluslararası Astronomi Birliği (International Astronomical Union – IAU), 24 Ağustos 2006 tarihinde Plüton’u bir “cüce gezegen” olarak yeniden sınıflandırdı.
Uluslararası Astronomi Birliği, “gezegenlik kriterlerini karşılamadığı” gerekçesiyle Plüton’u “cüce gezegen” statüsüne çekti.
Plüton’un artık bir cüce gezegen olarak kabulüne dair bu karar, 2006 yılında hangi gök cisimlerinin gezegen sayılacağına ilişkin belirlenen bir tanıma dayanıyordu.
Gökbilimcilerden, gezegen bilimcilerden, tarihçilerden, bilim yayıncılarından, yazarlardan ve eğitimcilerden teşkil edilen Gezegen Tanımı Komitesi adı verilen yapı, IAU üyelerine sunmak üzere bir karar taslağı hazırladı.
2006 yılında IAU’nun Prag Genel Kurulu’nda üyeler “gezegenin tanımının” şu şekilde olması yönünde oy kullandı:
Bir gök cisminin (a) Güneş etrafında yörüngede olması, (b) kendi öz çekiminin katı cisim kuvvetlerini yenebilmesi için yeterli kütlesi olması ve böylece hidrostatik denge (neredeyse yuvarlak) şeklini alması ve (c) Güneş’in yörüngesinden temizlenmesi için yeterli kütleye sahip olması gerekir. yörüngesinin etrafındaki mahalle. (s.1)
IAU’nun gezegenlik kriterlerine göre, bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki kriterleri karşılaması gerektiği konusunda uzlaşıya varıldı:
Tıpkı Dünya ve Jüpiter’in Güneş’in etrafında dönmesi gibi, kendi yıldızının etrafında dönmesi
Çoğunlukla yuvarlak olacak kadar büyük olması
Çevresindeki diğer nesnelerin yörünge stabilitesi üzerinde önemli bir etkiye sahip olması
Bu tanıma göre Plüton’un Güneş’in etrafında yörüngede olması ve yerçekiminin şeklini küreye yakın bir hâle getirmesi kriterlerini karşıladığı; ancak, (yörüngesinde, onun yörüngesine yakın olan birçok cüce gezegen ve asteroid bulunduğu gerekçesiyle) yörüngesindeki diğer cisimler üzerindeki etkisine dair üçüncü kriteri karşılamadığı kararlaştırıldı.
Plüton’un yeniden gezegen ilan edilmesi için, IAU’nun “gezegenlik kriterlerini” değiştirmesi gerekiyor. Ancak, bu değişikliğin yapılmasının olasılığının “düşük” olduğu değerlendiriliyor.
Bu süreçte Plüton’un yeniden gezegen sayılmaya başlandığı iddiası yaygınlık kazandı.
2019 yılında Futurism adlı internet sitesinde “Pluto yeniden resmen gezegen olarak sınıflandırıldı” (“Pluto Has Been Officially Reclassified as a Planet“) başlığıyla yayımlanan 1 Nisan şakası Plüton’un gezegenlik statüsü konusundaki kafa karışıklığının yayılmasına neden oldu.
Plüton’un 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği tarafından cüce gezegen olarak “tenzil-i terfi”si, astronomi dünyasında tartışmalara neden oldu.
Bazıları Plüton’un büyüklüğü ve kütlesinin onu bir gezegen olarak sınıflandırmaya yettiğini savunurken bazılarıysa Plüton’un yörüngesindeki diğer cisimlere kıyasla küçük boyutunun ve yörüngesel düzensizliklerinin onu bir gezegen olarak sınıflandırmaya uygun olmadığını savunmaktadır.
Plüton’un gezegen olarak sınıflandırılmamasına karşı çıkanlardan örnekler sunacak olursak…
“Plüton’un Gezegen Statüsünün Korunması Topluluğu ” (“The Society for the Preservation of Pluto“) da “Plüto bir gezegendir” (“Pluto is a Planet!”) mottosuyla Plüton’un yeniden gezegen ilân edilmesi çağrısında bulunuyor.
Adı geçen topluluğun internet sitesindeki çağrı metni şu şekilde:
“Plüton’u Gezegen Olarak Koruma Derneği’nin üyeleri, Plüton’un bir gezegen olduğu ve her zaman bir gezegen olarak görülmesi gerektiği önermesine kendilerini adamıştır.
IAU Gezegen Tanımı Komitesi tarafından Ağustos 2006’da sunulan GA-XXVI: Gezegen Tanımı için orijinal Taslak Karar 5’i destekliyoruz . Özellikle aşağıdaki noktaların arkasında duruyoruz:
Bir gezegen, (a) kendi yerçekiminin katı cisim kuvvetlerini yenebilmesi için yeterli kütleye sahip olan ve böylece hidrostatik denge (neredeyse yuvarlak) bir şekil alan ve (b) bir yıldızın etrafında yörüngede olan ve ikisi de olmayan bir gök cismidir. ne bir yıldız ne de bir gezegenin uydusu.
Plüton’un, yakın zamanda keşfedilen bir veya daha fazla büyük Trans-Neptün Nesnesi gibi, yukarıdaki bilimsel tanıma göre bir gezegen olduğunu kabul ediyoruz.”
2014 yılında Harvard Üniversitesi’nde düzenlenen bir oturumda alanın uzmanlarının yaptığı gayrıresmî oylamada Plüton’un bir gezegen olduğu sonucuna varıldı. Bahsi geçen oturuma katılan Harvard astronomu ve tarihçisi Owen Gingerich, Plüton’un bir gezegen olduğunu, zira ‘bir gezegenin tanımının zamanla kültürel olarak’ değişebileceğini söyledi.
2015 yılında NASA’nın “Yeni Ufuklar” (“New Horizons“) adı verilen uzay görevi ile Plüton yakından görüntülendi. New Horizons uzay aracı, Plüton’un yakınından geçerek gezegenin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını ve verilerini topladı.
Bu uzay görevini yöneten bilim insanı Alan Stern de, Plüton’un yeniden sınıflandırılmasını talep eden makalenin ortak yazarlarındandı.
NASA yöneticisi Jim Bridenstine da ABD’nin Oklahoma eyaletindeki FIRST Robotics isimli liseler arası robot etkinliğinde yaptığı konuşmada “NASA yöneticisinin Plüton’u bir kez daha gezegen ilan ettiğini yazabilirsiniz. Ben böyle öğrendim, buna bağlıyım ve bunun arkasında duracağım.” ifadelerini kullandı.
