Napolyon Mısır Seferi Sırasında Piramitleri Top Ateşiyle Vurdurmadı

Ünlü yönetmen Ridley Scott ‘ın yönettiği merakla beklenen Oscar ödüllü Joaquin Phoenix’in Napolyon (Napoléon) Bonapart’ı canlandırdığı biyografik film “Napoleon”, 22 Kasım 2023 günü vizyona girecek.

Napoleon’un fragmanının yayımlanmasıyla birlikte Ridley Scott, filmde yer verdiği tarihî yanlışlıklar ve kurgular nedeniyle bazı tarihçiler tarafından sert şekilde hedef alındı.

Tarihin en çok konuşulan siyasi ve askeri figürlerinden biri olan Napolyon Bonaparte’ın İhtilâl sonrasında çalkantılı günler yaşayan Fransa’da Korsikalı bir askerken kısa sürede Avrupa’yı titreten bir imparatora dönüşümünü konu edinen tarihî epik filmde Ridley Scott’ın Napolyon’un Mısır seferinde piramitleri topa tuttuğu bir sahneyi çekmesi eleştirildi.

Filminde Napolyon’un toplarının Piramitlere ateş ettiği bir sahneye yer veren Ridley Scott konuyla ilgili verdiği demeçte “Bunu yapıp yapmadığını bilmiyorum ama Mısır’ı aldığını söylemenin hızlı bir yoluydu.” (“I don’t know if he did that, but it was a fast way of saying he took Egypt.”) dedi.

Scott, Napoleon adlı yeni filmindeki tarihî tutarsızlıklar hakkındaki eleştirilerin gündeme geldiği röportajında şu ifadeleri kullandı:

“Tarihçilerle sorunum olduğunda şunu soruyorum: ‘Affedersiniz dostum, orada mıydınız? HAYIR? O halde kapa çeneni.”

“When I have issues with historians, I ask: ‘Excuse me, mate, were you there? No? Well, shut the fuck up then.’”

Ünlü Fransız imparatorun inişli çıkışlı yaşamını konu edinen filmdeki aktarımın aksine Napolyon Bonapart Mısır seferi sırasında Giza Piramitleri’ni topa tutmadı.

Napolyon’un komutasındaki Fransız ordusunun piramitlere top ateşlediğine dair tarihî bir kayıt bulunmuyor (1798 yılından günümüze kadar olan 225 yıllık süre içerisinde piramitlerin tepesinin top ateşine tutulduğu tespit edilebilirdi).

Napolyon askerlerine piramitlere ateş etme emrini vermediği gibi “Piramitler Savaşı” da piramitlerin hemen önünde yapılmadı. Piramitlerin bulunduğu yerden yaklaşık 15 kilometre uzaklıkta gerçekleşse de Büyük Giza Piramidi savaş alanından görülebildiği için savaşa bu isim verildi.

Filmde piramitlerin top ateşine tutulması, Napolyon’un birliklerinin hedef tatbikatı sırasında Sfenks’in burnunu vurduğu efsanesini anımsattı.

Napolyon’un Mısır Seferi

Napoleon Bonaparte, 1798 yılında Fransız Devrim Savaşları sırasında doğu ticaret yollarını kontrol etmek, Akdeniz’de bir üs kurmak, İngiltere’ye karşı üstünlük elde etmek, Osmanlı İmparatorluğu’nu zayıflatmak ve böylece bölgedeki Fransız nüfuzunu artırmak amacıyla Mısır seferine çıktı.

29 yaşındaki Fransız komutanın komutasındaki Fransız ordusu, 19 Mayıs 1798’de Toulon’dan yola çıktı. Napolyon L’Orient (Doğu) gemisiyle Mısır kıyılarına ulaştı. 1 Temmuz 1798’de Abukir Körfezi’ne çıkan Napolyon İskenderiye’yi işgal etti.

Mısır’ı hızla işgal eden Napolyon’un 12.000 kişilik ordusu 21 Temmuz 1798 tarihinde -piramitlerin karşısında bulunan Embabeh adlı köy yakınlarında gerçekleştiği için- Piramitler Savaşı olarak adlandırılan muharebede Murad Bey komutasındaki 30.000 mevcutlu Osmanlı-Memlük ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. Murad Bey kuzeye kaçarken Kahire teslim oldu. Fransızların kesin bir zaferiyle sonuçlanan Piramitler Savaşı ile Fransızlar Mısır’da kontrolü sağladı.

Napolyon’un bu zaferinin ardından piramitleri ziyaret ettiği rivayet edilmektedir.

Napolyon’un Mısır’ı ele geçirmesi, Osmanlı İmparatorluğu ile savaşa girmesine neden oldu. Bu süreçte İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu ile birleşerek Fransızları dengelemeye çalıştı.

1 Ağustos 1798 tarihinde ise Abukir koyunda demirlemiş olan Fransız donanmasına saldıran Britanya donanması zafer kazandı. Nil Savaşı ya da Abukir Deniz Muharebesi olarak adlandırılan savaşta donanmanın yok olması nedeniyle Mısır ve Fransa arasındaki bağlantı koptu ve Fransız ordusu savaşın devam etmesi için gereken lojistik ve askeri destekten yoksun kaldı.

Mısır’a kara yönünden gelebilecek tehditleri engellemek için Filistin’e yönelen Napolyon’u Akka kalesinde konuşlanan Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri karşıladı.

Akka Kuşatması’nda (1799) başarısız olsa Napolyon Mısır’daki kontrolünü sürdürdü.

Ancak, Mısır’da kaldığı süre içinde Fransa’da siyasî durumun karmaşıklaşması üzerine 1799 yılında Fransa’ya dönmek üzere Mısır’dan ayrıldı.

23 Ağustos 1799’da Fransa’ya ulaşan Napolyon 9 Kasım 1799 günü “Brumaire Darbesi” ile yönetime el koyup “Konsül” unvanı aldı.

Mısır’da kalan Fransız birlikleri, yerel direnişle ve isyanlarla karşılaştı.

21 Mart 1801 tarihinde Abukir’de yapılan muharebede Britanya ordusuna yenilen Fransız kuvvetleri 25 Haziran 1802 tarihinde Paris Antlaşması’nın imzalanmasının ardından Mısır’dan çekildi.

Napolyon’un Mısır seferine katılan 167 kişilik bilim ve sanat uzman ekibi Mısır yazısını çözdü ve böylelikle antik Mısırbilim (Mısıroloji) doğdu. Antik Mısır hiyerogliflerinin çözülmesini sağlayan Rosetta Taşı bu sefer sırasında rastlantı eseri bulundu. sefer sırasında Fransız bilim adamlarının yaptığı keşifler, Mısır’ın antik tarihine dair önemli bilgiler sağladı ve bu da Avrupa’da Mısır’a olan ilgiyi artırdı.