“Bir kere yanlış trene bindiyseniz, koridordan ters tarafa koşmanızın hiçbir yararı olmaz.” sözü Friedrich Nietzsche’ye değil Dietrich Bonhoeffer’e ait
“Yanlış trene bindiğinizde ilk istasyonda inmeye çalışın, çünkü mesafe ne kadar artarsa, dönüş maliyeti de o kadar artar.” sözü Dostoyevski’nin değil
Bugünkü konumuz, hatalı bir karar alındığında veya yanlış bir yola girildiğinde, bu hatanın zamanla düzeltilebilme şansının azaldığını ifade etmek için “yanlış trene binme” metaforunun kullanıldığı söz atıfları…
Bir yanlışa yönelik müdahale ne kadar erken yapılırsa, düzeltme sürecinin o kadar kolay olacağını ifade eden bu vecizeler “tren metaforu” içermektedir.
Tren metaforu, kişinin hedeflerine ulaşmak için kullandığı yolu temsil etmektedir. Yanlış trene binmek, kişinin hedeflerine ulaşmak için yanlış bir yol seçmesi anlamına gelmektedir. Yanlış trende koridorda ters tarafa koşmak ise, hatayı düzeltmek için çaba göstermek yerine hatada ısrar anlamına gelmektedir.
Mezkûr sözler, kişinin yanlış trene bindiğini fark etmesi durumunda, en yerinde yolun (koridorda ters tarafa koşmak, yanlış trende yolcuğa devam etmek yerine) trenden inmek ve doğru trene binmek olduğunu, hata fark edildiğinde hemen müdahale edilmez ve düzeltme çabası sarf edilmezse, hatanın etkilerinin artarak devam edebileceğini ifade etmektedir.
“Bir kere yanlış trene bindiyseniz, koridordan ters tarafa koşmanızın hiçbir yararı olmaz.” sözünün yazar ve filozof Friedrich Nietzsche’ye ait olduğu iddiasıyla başlayalım…
Sosyal medyada bu hatalı vecize atfının birçok örneğini görmek mümkün.
Örneğin, Dr. Naim Babüroğlu Nietzsche’nin zannettiği sözü şahsi sosyal medya hesabında ve Antakya Gazetesi’ndeki köşesinde paylaşmıştı:
Benzer şekilde birçok sosyal medya kullanıcısı bu hataya düşmüş.
“Bir kere yanlış trene bindiyseniz, koridordan ters tarafa koşmanızın hiçbir yararı olmaz.”, (İngilizcesiyle “If you board the wrong train, it is no use running along the corridor in the other direction.“) sözünün Friedrich Nietzsche tarafından kullanıldığına dair bir emareye rastlanamıyor.
Sanılanın aksine bu söz, Friedrich Nietzsche’ye değil, Alman teolog ve papaz Dietrich Bonhoeffer’e ait.
Dietrich Bonhoeffer (1906-1945), Nazilere karşı direnen gruplara katılarak mücadele etmiştir. Ardından Hitler’e yapılması planlanan bir suikast ile bağlantıları ortaya çıktığı gerekçesi ile önce hapse atılmış, ardından da idam edilmiştir.
İlgili sözü Nietzsche’ye atfeden paylaşımların büyük çoğunluğunun Türkçe olduğu görülüyor.
İnternette hızlı bir tarama yaptığımızda pek çok yabancı kuruluşun, gazetecinin ve sosyal medya kullanıcısının sözü Dietrich Bonhoeffer’e atfederek aktardıklarına şahit oluyoruz.
Yazar Eric Metaxas, Dietrich Bonhoeffer hakkında yayımladığı “Bonhoeffer: Pastor, Martyr, Prophet, Spy” adlı kitabında bu sözü şahsına izafe ederek alıntılamış (2011. Sf: 176 & 187).
Genellikle bir hata yapıldığında, yanlış bir yola sapıldığında veya bir kararın yanlış olduğu anlaşıldığında köklü bir değişiklik yapmadan palyatif çözümlerle idare etmenin ve hatada ısrar etmenin istenilen sonucu sağlamayacağını aktarmak için kullanılan bir diğer söze geçelim…
“Yanlış trene bindiğinizde ilk istasyonda inmeye çalışın, çünkü mesafe ne kadar artarsa, dönüş maliyeti de o kadar artar.” sözünün yaygın şekilde Dostoyevski’ye atıfla kullanıldığı görülüyor.
“Aslında uzun süredir; “böyle gitmez, zararın neresinden dönersek kârdır” sözünü tartışıyordu piyasa… Dostoyevski’nin dediği gibi; “Yanlış trene bindiğinizde ilk istasyonda inmeye çalışın, çünkü mesafe ne kadar artarsa, dönüş maliyeti de o kadar artar.” Sanki bizim heterodoks hattını anlatmış.”
“Yanlış trene bindiğinizde ilk istasyonda inmeye çalışın, çünkü mesafe ne kadar artarsa, dönüş maliyeti de o kadar artar.
Dostoyevski”
Nietzsche’ye izafe edilen söze benzer şekilde “Yanlış trene bindiğinizde ilk istasyonda inmeye çalışın, çünkü mesafe ne kadar artarsa, dönüş maliyeti de o kadar artar.” sözünün Fyodor Dostoyevsky’e ait olduğuna dair bir bulgu mevcut değil.
Dostoyevski’nin eserlerinde yaptığımız taramada bu yönde bir cümlenin geçmediğini gördük.
“When you ride the wrong train, try to get off at the first stop. Because the greater the distance, the greater the cost of return.” ya da “If you board the wrong train, try to get off at the first station. Because the greater the distance, the greater the return cost.” gibi İngilizce tercümelerle yapılan aramada da karşımıza bir sonuç çıkmadı.
