“Ya ümitsizsiniz… Ya da ümit sizsiniz / Ya çaresizsiniz… Ya da çare sizsiniz” mısraları, şair, yazar ve çevirmen Behçet Necatigil’e (16 Nisan 1916 – 13 Aralık 1979) ait olduğu iddiasıyla yaygın şekilde paylaşılıyor.
Ya ümitsizsiniz, ya da ümit sizsiniz.
Ya çaresizsiniz, ya da çare sizsiniz.
Her ne kadar bahsi geçen dizeler şahsına izafe edilse de, Behçet Necatigil’e ait şiirler arasında bu ifadelere rastlayamıyoruz. Şairin şiirlerinin derlendiği kitapta bu dizeler mevcut değil (Behçet Necatigil Şiirler Bütün Yapıtları. Hazırlayanlar: Ali Tanyeri – Hilmi Yavuz. 4. Baskı. 2009. YKY).
Behçet Necatigil’in şiir dışı eserlerinde de “ümit” ve “çare” temalı bu ifadelerin geçtiği tespit edilemiyor.
Behçet Necatigil’in sözcüklerin değişik anlamlarından yararlanarak anlam çoğaltmaları yaptığı, sözcüklerin hecelerini ayrı yazdığı, (“ümit/sizsiniz”, “susma/k” gibi) sözcükleri eğik çizgi ile bölme, merdiven şiir teknikleriyle şiirin anlam boyutunu genişlettiği biliniyor (Behçet Necatigil. Eski Sokak Seçme Şiirler. Hazırlayan: Selahattin Özpalabıyıklar. YKY)
Necatigil’in bu üslup özelliğinin bir yansıması, “ümit” ve “ümitsizsiniz” sözcüklerini “ümit/sizsiniz” şeklinde bir arada kullandığı 1967 yılında kaleme aldığı Çoğul başlıklı şiirde şöyle görülebiliyor:
Az kişi yetiyor,
Ancak küçük kayıplarda yerine yenisi – –
Daha önce başkasıyla gelmiştiniz,
Burası neresi?
Her şey yokken daha / kesindir:
İşler gizli bir düzen görünenin ardında. Onlar uzak – – lıklarıyla güzel:
Ölüleri bile rahat hatırlıyamıyoruz.
Susmak kalemdir, sesleniyorsunuz, peki – –
Nedir bu gürültü, duymuyor muyum?
Beni yine bir yere götürmek istiyorlar,
Bilseler bölmeleri – –
Tükenirken bir çoğul az/da azar/da
Ümit/sizsiniz, susmak – –
Kurşun ve duvar
Susmak kalemdir.
Eserlerinde bir izine rastlanamasa da Necatigil’in “ümit/sizsiniz” ve “çare/sizsiniz” söyleminde bulunduğuna yönelik bir şahitlik mevcut.
Ali Muslubaş, 10-11-12 Aralık 2003 tarihlerinde Mimar Sinan Üniversitesi’nde düzenlenen “2. Mimarlık ve Eğitim Kurultayı”nda yaptığı konuşmada Behçet Necatigil’in bu yönde bir söylemde bulunduğunu şöyle belirtmiş (2004. “Mimarlık ve Eğitim Kurultayı, 2: mimarın formasyonu nedir, ne olmalıdır?“. TMMOB Mimarlar Odası. Sf: 39):
“… edebiyat hocam Behçet Necatigil’in çok hoş bir söylemi vardı. Bize ‘Ya ümitsizsiniz ya da ümit sizsiniz’ derdi; onu hatırlatmak istedim.”
Doğan Hızlan da yaptığı incelemelerde mezkûr dizelerin Behçet Necatigil’e ait olduğuna dair bir emare bulamadığını, ünlü şairin kızının da bu hususu teyit ettiğini belirtmişti.
“Bir şiir çıktı: “Madem ki çaresizsiniz/ ama çare sizsiniz” Behçet Necatigil’in diye. Yahu, Behçet Necatigil incelemeleri yaptım hayatım boyunca, yine kendime inanamadım, kızına sordum, “Yok böyle bir şiiri” dedi. Araştırdım araştırdım, şiir Metin Üstündağ’ın.”
“Yaşadıklarımdan en garibi, Behçet Necatigil’in olduğu sanılan ‘Ya çaresizsiniz ya da çare sizsiniz ‘ şiiri. Ben Necatigil incelemecisiyim. Kızı Ayşe Sarısayın da yazar olduğu için aradım, şiiri okudum. ‘Böyle bir şiiri yok’ dedi. Araştırmayı derinleştirdik. Sonunda o şiirin Necatigil’in değil Metin Üstündağ’ın olduğunu bulduk. Böyle çok hatalar yapılıyor.”
Feyzi Hepşenkal da Hızlan’ın uyarısıyla yazısında aktardığı hatalı bilgiyi şöyle düzeltmişti:
YILIN ilk gününde, “Ya ümitsizsiniz… Ya da ümit sizsiniz. Ya çaresizsiniz… Ya da çare sizsiniz” demiştim.
Demiştim de, o dörtlüğün altına Behçet Necatigil’in de adını eklemiştim.
Yanılmışım, özür dilerim.
Beni uyardığı için Doğan Hızlan’a da çok teşekkür ederim.
Bazen oluyor işte.
İnternette birden çok yerde karşınıza çıkan bir şeyi, daha fazla araştırmadan “doğru” olarak kabul ediveriyor insan.
Oysa aktardığım dörtlük, Metin Üstündağ’a aitmiş.
Yaptığımız açık kaynak taramasında şiirin Metin Üstündağ’a ait olduğuna dair bir emareye rastlayamadık.
