Sabit Bin Kurra’nın Müslüman Olduğu İddiası Doğru Değil

Arap matematikçi, astronomi, mekanik ve tıp bilgini Sâbit bin Kurra’nın Müslüman olduğu iddiası doğru değil. Döneminin ünlü bilginlerinden Sâbit bin Kurra, Sâbiîlik dinine mensuptu.

Tam adı Ebü’l-Hasen Sâbit b. Kurre b. Zehrûn (Mervân) es-Sâbî el-Harrânî olan Sâbit bin Kurra (ö. 288/901), matematik, astronomi, mekanik ve tıp âlimi, filozof ve mütercim unvanlarına sahiptir. Harran’da doğan Sâbit b. Kurre, İslâm matematiğinin oluşum dönemine önemli katkılarda bulunmuştur. Calculus’ü (kalkulus) bulduğu ve “tefadul” adını verdiği, diferansiyel hesabını Newton’dan önce keşfettiği, dünyanın çapını doğru olarak hesaplayan ilk islam alimi olduğu öne sürülmektedir.

Yazımızın konusu, dönemin ünlü ve verimli bilginlerinden Sâbit b. Kurre’nin ilmî buluşları ile ilgili bir iddia değil. Harranlı bilim insanı Sâbit bin Kurra’nın Müslüman olduğu iddiasıyla ilgili…

Sâbit bin Kurra’nın Müslüman olduğunu ileri süren aktarım örneği şöyle sunulabilir:

“Sabit Bin Kurra, Newton’dan çok önce diferansiyel hesabını keşfeden ve Dünyanın çapını doğru olarak hesaplayan Müslüman bilim adamıdır. Bize Newton’u anlatanlar Sabit bin Kurra’yı neden anlatmadılar?”

Sabit Bin Kurra'nın Müslüman Olduğunu İddia Eden Görsel — Sabit Bin Kurra’nın Müslüman Olduğunu İddia Eden Görsel

Sâbit bin Kurra’nın “kâşif”, “bilgin” olduğu doğru; ancak, Müslüman olduğu iddiası doğru değil. Her ne kadar “Müslüman bilim adamları” listelerinden kendisine yer verilse de, Harranlı bilim insanı Sâbit bin Kurra, Müslüman değil, Sâbiî idi.

İnanç ve gelenek yapısı itibarıyla Sâbiîliğin İslâmiyetle bir bağı yoktur. Sâbiîlik, “Güney Mezopotamya’da yaşayan ve ışık-karanlık düalizmine dayalı gnostik inançlarıyla tanınan topluluğun bağlı olduğu din” olarak tanımlanmaktadır. Halk arasında “yıldızlara tapan”lar olarak tanınmaktadırlar.

Sâbit b. Kurra’nın, 872 yılında görüş ayrılığına düştüğü Harran’daki Sâbiî cemaatinden ayrılarak Bağdat’ta Sabiîliğin başka bir kolunu kurduğu, Abbasî hâlifelerinden el-Kahır’ın kendisine ve beraber olduğu Sâbiîlere Müslüman olmaları yönünde baskı yaptığı belirtilmektedir.

Sâbit b. Kurra’nın, Sâbiî inancını şu sözlerle ifade ettiği öne sürülmektedir:

“Bizler dünyaya muzafferane yayılmış olan Hanif dinin çocukları ve mirasçılarıyız. Sabilik uğruna yükünü yorulmadan taşıyan kişi, ne mutlu kişidir. Dünyayı uygarlaştıran ve kentleri inşa eden Saabi şefleri e kralları değil midir? Limanları kim yaptı? Kanalları kim kazdı? Tüm bunları muzaffer Saabiler kurdu. Ruhları arındırmanın sanatını bulanlar, bedeni sağaltmanın sanatını tanıtanlar ve dünyayı uygar kurumlarla ve hayırların en büyüğü olan hikmetlerle donatanlar onlardır. Hanif din olmasaydı, dünya bomboş ve yoksulluk içinde olurdu”

Sâbit Bin Kurra’nın Müslüman Olduğunu Sanan Yazarlar

İsmail Çetin Korkmaz, gazetepaylas.com’da “İslam Entelektüelliği’nin Zirvesi: Beyt’ül Hikme” başlığıyla 12 Ocak 2017 tarihinde yayınlanan yazısında bu hatalı bilgiyi paylaşmış:

"Ayrıca Hristiyan kökenli Müslüman bilimciler Huneyn İbn İshak ve Sabit Bin Kurra da çeviri alanında adlarını duyurmuşlardır."

Ortadoğu Gazetesinde “En Meşhur 10 Müslüman Bilim Adamları…” başlıklı 6 Ocak 2015 tarihli yazısında İhsan Muslu ve Yeni Mesaj Gazetesinde “Müslüman ülkeyiz, bizden muciz çıkmaz” başlıklı 11 Ağustos 2013 tarihli yazısında Nurullah Çetin, Sâbit bin Kurra’yı Müslüman bilim insanları arasında sıralamıştır.