Çin Halk Cumhuriyeti’nin tarihi olarak Doğu Türkistan adıyla bilinen Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki etnik Türk asıllı Müslüman halka ve onların yerli kültürlerine yönelik insan hakları ihlâllerine her gün bir yenisi ekleniyor. Bu duruma, Türkiye’den sosyal medya kullanıcıları güçlü bir şekilde tepki veriyor. Ancak, Çin’in baskı ve zulüm uygulamalarına karşı tepki gösterilirken, bazı yanlış bilgi ve iddialara, bağlamından kopartılarak sunulan görsellere de yer verildiğine şahit oluyoruz.
Çin hükümetinin gerçekleştirdiği insan hakları ihlâllerine dair iddiaları sürekli yalanlaması ve uyguladığı karartma nedeniyle yeterince bilgiye ulaşılamaması da birçok görüntünün bağlamından kopartılarak yanlış sunulmasına yol açıyor.
Aposto‘daki “Doğu Türkistan’daki hak ihlalleri” başlıklı yazısında Nesibe Kırış bu mevzuyu şöyle özetlemişti:
“Bir yanda hak ihlalleri raporları, BM ve diğer uluslararası örgütler, Çin hükümetinin “izin verdiği” kamplarda çekilen belgeseller var; ancak diğer tarafta bağımsız gazetecilerin veya gözlemcilerin araştırma için bölgede bulunması engellenerek gerçek bilgiye ulaşım zorlaştırılıyor. Kamplardan kurtulan, bölgeden bir şekilde göç edebilmiş birçok insanın benzer yönde röportajları da iddiaları doğrularken hak ihlallerinin hangi boyuta ulaştığına dair net bilgi alınamıyor. Bu da birçok yanlış bilginin sosyal medyada dolaşmasına sebep oluyor. Özellikle görsellerin yetersiz olması sosyal medyada birçok işkence videosunun, kötü muamele görselinin, çocuk istismarı fotoğrafının yayılmasına sebebiyet veriyor; ancak raporlar ve röportajlar Doğu Türkistan’daki olaylara ait olmayan görüntülerin benzerlerinin zaten yaşandığını ortaya koyuyor.“
Mana itibarıyla hissiyatı ya da fiiliyatı yansıtsa da bağlamından kopartılarak sunulan ve hakikâtı yansıtmayan fotoğraflar sosyal medyanın vazgeçilmezi haline geldi. Çin’in Doğu Türkistan’da izlediği baskı ve zulüm politikalarına yönelik tepki içeren paylaşımlarda da sıklıkla bu durumu gözlemleyebiliyoruz.
Bu noktada belirtmek gerekir ki, Çin’in Doğu Türkistan’daki Müslüman Uygur nüfusa yönelik insan hakları ihlalleri bir hakikat. Ve hakikatin yanlışa, yalana ya da tevile ihtiyacı yok. Hakikatle birlikte sunulan asılsız iddialar, ancak ve ancak hakikatin sorgulanmasına yol açabilir. Bu nedenle, Doğu Türkistan’la ilgili öne sürülen iddiayı ya da her şiddet gören çekik gözlüye ait fotoğrafı ya da videoyu teyit etmeden Çin’in zulmüne ait olduğu iddiasıyla paylaşmamalı…
Fotoğrafta Birbirine Sarılan İki Kardeşin Doğu Türkistan’dan Olduğu İddiası
Birbirine sarılan iki kardeşe ait fotoğrafın Doğu Türkistan ya da Uygur Türkleri ile bir ilgisi bulunmuyor. Fotoğrafın 2015 yılı Nisan ayında Nepal’de meydana gelen depremin ardından Nepalli kardeşlere ait olduğu iddiasıyla paylaşıldığı da görülüyor. Ancak fotoğrafın kökeni daha öncesine dayanıyor. Fotoğraf aslında 2007 yılında Vietnam’da Na-Son Nguyen tarafından çekilmiş.
Doğu Türkistan’da birbirine sarılan kardeşlere ait sanılan fotoğraf
Fotoğrafta Birbirine Sarılan İki Kardeşin Doğu Türkistan’dan Olduğu İddiası
Doğu Türkistan’dan Olduğu Sanılan Film Karesi
Doğu Türkistan’da yaşanan insan hakları ihlâllerine ait olduğu iddiasıyla paylaşılan fotoğraf Mongol (Cengiz Han) adlı 2007 yapımı filmden bir sahneye ait.
Uygur Halk Ozanı Abdurehim Heyit’in Çin’de 2 Yıldır Tutulduğu Hapishanede Hayatını Kaybettiği İddiası
Uygur halk ozanı Abdurehim Heyit’in Çin’de 2 yıldır tutulduğu kampta hayatını kaybettiği iddiasının doğruluk payı bulunmamaktadır. 2017 yılından bu yana Çin’de hapis yattığı ve toplama kampında bulunduğu belirtilen Abdurehim Heyit hapishanede işkence ile ölmemiştir. Çin Halk Cumhuriyeti tarafından yayınlanan video kaydında öldüğü öne sürülen Abdurehim Heyit’in hayatta olduğu ortaya koyulmuştu.
Doğu Türkistan’da 30 Milyon Uygur’un ve 5 Milyon Kazak, Kırgız ve Özbek’in Çin Zulmünden Muzdarip Olduğu İddiası
Doğu Türkistan’daki toplam Uygur nüfusunu 30 milyon, Kazak nüfusunu ise 5 milyon olarak aktarılsa da bu iddia gerçeği yansıtmıyor. Çünkü, 2010 yılındaki resmi nüfus sayımına göre Doğu Türkistan’ın toplam nüfusu 21,82 milyondur. Nüfusun % 46’sı Uygur, % 7’si Kazak, % 39 Han (Çin’den) ve geri kalan % 8’lik dilim ise 44 etnik gruptan oluşmaktadır. Toplam 22,1 milyonluk nüfusa sahip Doğu Türkistan’da Çince konuşan Müslümanlar olan Huiler haricinde, bölgedeki Türk dilli Müslüman grupların toplam nüfusunun 13 milyon civarında olduğu bilinmektedir. Bu nüfusun dağılımının 11 milyon Uygur, 2 milyona yakın Kazak ve 160 bin Kırgız şeklinde olduğu dile getirilmektedir.
Hakan Albayrak, Çin’in Doğu Türkistan’da Uyguladığı Zulmün Boyutunu Yanlış Aktarmış
Videonun Çin’in Doğu Türkistanlı Çocuğa İşkence Yaptığını Gösterdiği İddiası
Videodaki Doğu Türkistanlı çocuğa Çin hükümeti tarafından işkence edildiği iddiası doğru değil, video 2018 yılı Nisan ayından Çin’in Henan eyaletindeki Nanyang şehrinden. Vücudunda izler bulunan çocuk, yaramazlığı ve kötü notları nedeniyle babası tarafından dövülmüş.
Hakikatin yanlışa / yalana / tevile ihtiyacı yoktur.
Hakikat: Çin'in Doğu Türkistan'da gerçekleştirdiği insan hakkı ihlalleri
Yanlış: Videodaki Doğu Türkistanlı çocuğa Çin hükümeti tarafından işkence edildiği pic.twitter.com/lw3gaz8u3l
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) February 10, 2020
Kürekle Şiddet Uygulanan Kişinin Doğu Türkistan’dan Olduğu İddiası
Bir erkeğin kürekle bir kadın ve çocuğa şiddet uygulandığı anı yansıtan video kaydının Doğu Türkistan’la ya da Uygurlarla ilgili olmadığı anlaşılıyor.
Doğu Türkistan’dan Genci Döven Çin Polisine Ait Sanılan Video
“Doğu Türkistan’dan genci döven Çin polisi” sanılarak paylaşılan videonun Hong Kong’dan olduğu anlaşılıyor.
Videonun "Doğu Türkistan'dan genci döven Çin polisi" sanılarak yorumlandığına şahit olduğumuzu da belirtmek gerek.https://t.co/8luQiT3pGv
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) January 4, 2020
Fotoğrafın Çin’de Müslümanların Evlerinden Toplatılan Kur’an-ı Kerim’leri Gösterdiği İddiası
Çin polisinin Doğu Türkistanlı Müslüman Türklerin evlerinden topladığı Kur’an-ı Kerim’lere ait olduğu öne sürülen fotoğraf, 2016 Ekim ayında Fas’taki yoğun yağış yüzünden zarar gördüğü için Rabat’taki Suudi Arabistan Büyükelçiliği’nden çıkartılan Kur’an-ı Kerim’lere ait.
Adem Özköse’nin Çin polisi tarafından imha edilmek için Doğu Türkistanlı Müslüman Türklerin evlerinden toplanan Kur’an, hadis ve dua kitaplarına ait olduğu sanılan görsele yer veren paylaşımı
İnfaz Edilen Doğu Türkistanlı Uygurlara Ait Olduğu İddia Edilen Video
Sosyal medyada ölüm cezasının infazına dair bir video kayıt Çinli askerlerin kamplara kapatılan Uygur Türklerine yönelik yargısız infazı yansıttığı iddiasıyla paylaşıldığına şahit oluyoruz.
Bahse konu infaz kaydı şu şekilde:
Görüntüdeki kadının eşini öldürmek suçundan ölüm cezasına çarptırıldığı, idam cezasının infazı öncesinde verdiği demeçte bahse konu kadının "Çin, yasalarla yönetilen bir ülke değil, erkekler tarafından yönetilen bir ülkedir!" dediği belirtilmektedir.https://t.co/BvyszCOgPi
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) January 12, 2021
Ancak, sosyal medyada paylaşılan infaz kaydı 2005 yılından. İnfaz edilen kişilerin Doğu Türkistanlı Uygurlar olduğuna dair teyit edici bir bilgi mevcut değil.
Görüntüdeki kadının eşini öldürmek suçundan ölüm cezasına çarptırıldığı, idam cezasının infazı öncesinde verdiği demeçte bahse konu kadının “Çin, yasalarla yönetilen bir ülke değil, erkekler tarafından yönetilen bir ülkedir!” dediği belirtilmektedir.
“Çin’de 2005 yılından ölüm cezasının infazı” (中国执行死刑枪决现场) notuyla Youtube’e yüklenen video kaydı şu şekilde:
Çinlilerin İşkence Yaptığı Doğu Türkistan Türklerine Ait Olduğu İddiasıyla Paylaşılan Görseller
Çinliler tarafından işkence edilen bir Doğu Türkistanlıyı gösterdiği iddia edilen bazı fotoğraflar, Falun Gong adlı spiritüel öğreti takipçilerine ait.
Doğu Türkistan’da Uygurlara yönelik Çin’in işkencesine ait olduğu iddiasıyla paylaşılan aşağıdaki fotoğraf da 2004 yılında ABD’deki Chicago kentinde Falun Gong uygulayıcılarının bir programında kaydedilmişti.
Teyit de, Doğu Türkistan’da yaşananlarla ilgili internette yayılan yanlış bilgileri derlemişti.
Teyit’in incelemelerinden bazıları şu şekilde:
- Çin’in Uygur Türklerine yaptığı işkenceye ait sanılan fotoğraf
- Uygur Türklerine yönelik katliam ve işkenceye ait sanılan fotoğraf
- İdam edilmek üzere olan 3 bin 114 Uygur Türkünü gösterdiği sanılan fotoğraf
- Çinlilerin işkence ettiği Uygur Türklerine ait sanılan video
- Doğu Türkistanlı bir çocuğun pazarda satıldığını gösterdiği sanılan video
- Doğu Türkistan’daki Çin zulmünü gösterdiği sanılan fotoğraflar
- Uygur Türkü bir kız çocuğuna yapılan işkenceyi gösterdiği sanılan video
- Boynuna ip geçirilerek işkence edilen bir Uygur bebeğe ait sanılan fotoğraflar
- Çin’in işkence ettiği Uygurlu bir çocuğa ait sanılan video
- Çin’de Müslüman bir Uygur Türküne şiddet uygulandığını gösterdiği sanılan video