Çinli Yetkililerin İddiasının Aksine Doğu Türkistan’da Yok Edilen Camiler Tespit Edilebiliyor
Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) tarihi olarak Doğu Türkistan adıyla bilinen Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki etnik Türk asıllı Müslüman halka ve onların yerli kültürlerine yönelik yürüttüğü baskı ve zulüm politikalarının izleri inanç sistemi üzerinde de yoğun şekilde görülebiliyor.
Doğu Türkistan’daki yaklaşık 16 bin caminin 2017’den bu yana yıkıldığı ya da ağır hasar gördüğü uydu görüntüleriyle tespit edilebiliyor. Ancak Çin Halk Cumhuriyeti yetkilileri bu iddiayı yalanlamayı sürdürüyor.
Çinli yetkililer cami yıkılmadığını, Doğu Türkistan’da 24 binden fazla caminin bulunduğunu, bu durumun Çin’in inanç özgürlüğüne saygısını gösterdiğini iddia etmişti.
Avustralya merkezli düşünce kuruluşu Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü’nün (Australian Strategic Policy Institute – ASPI) Uluslararası Siber Politika Enstitüsü (International Cyber Policy Institute – ICPI) ile birlikte hazırladıkları raporda uydu görüntülerini kullanarak, Doğu Türkistan’daki binlerce cami ve türbenin yok edildiğini ortaya koymuştu.
Ancak, Çin Dışişleri Bakanlığı, ASPI’nın Doğu Türkistan genelinde 2017’den bu yana binlerce caminin yıkıldığı yönündeki raporunu yalanlayarak, bölgede 24 bin cami olduğunu öne sürmüştü.
Nathan Ruser, James Leibold, Kelsey Munro ve Tilla Hoja tarafından hazırlanan “Cultural erasure Policy Brief Report No. 38/2020 Tracing the destruction of Uyghur and Islamic spaces in Xinjiang” başlıklı raporda Çin yönetiminin bölgedeki türbe, mezarlık ve diğer dini mekanların % 30’unu ortadan kaldırdığı, % 27,8’inin hasar gördüğü tespit edilmiş.
Doğu Türkistan’da zarar gören ve yıkılan camilerin sayısı ise şu şekilde aktarılmış (kırmızı renk yıkılan (tahminî) cami sayısının, turuncu renk ise zarar gören (tahminî) cami sayısının yüksekliğiyle orantılı):
Sağlam kalan camilerin de % 75’inin kapısına kilit vurulduğu ve ibadet edilmesinin imkanı olmadığı bildirilmektedir.
BBC, Doğu Türkistan’da camilerin yıkılması da dahil olmak üzere İslâm üzerinde baskı ve kontrol politikalarının uygulandığına dair kanıtlar paylaşmıştı.
Financial Times, 2023 yılı Kasım ayında yayımladığı analizde, Çin’in Doğu Türkistan’daki camileri yıkmanın yanı sıra farklı yapılara dönüştürdüğünü de ortaya koydu.
Bir Minarenin İş Makinesi Tarafından Yıkıldığı Görülen Videonun Çin Hükümeti Tarafından Doğu Türkistan’da Gerçekleştirilen Cami Yıkımlarına Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
2023 yılı Mart ayında depremde zarar gören Adana’daki Gökoğlu Camii’nin minaresinin yıkımına ait görüntü Çin’in Doğu Türkistan’daki cami yıkımlarına ait olduğu iddiasıyla kullanılmış.
Bu hatanın son örneğine Çin’de kaydedildiği iddiasıyla ülkemizden bir cami minaresinin (sözde) kontrollü yıkımına ait görüntüsünün paylaşılmasında karşılaştık.
Yabancı sosyal medya profilleri tarafından “Çin hükümeti bir camiyi daha yıktı. Çin Komünist Partisi, Müslüman Uygurlara yönelik baskılarının bir parçası olarak camilere odaklanıyor. Ancak yine de Arap liderlerden tek bir eleştiri söz konusu değil. Yahudi yok, haber yok mu?” gibi ifadelerle servis edilen minare yıkım görüntüsü şu şekilde:
2023 yılı Mart ayında depremde zarar gören Adana’daki Gökoğlu Camii’nin minaresinin yıkımına ait görüntü Çin’in Doğu Türkistan’daki cami yıkımlarına ait olduğu iddiasıyla kullanılmış.https://t.co/LcxbKuSvXjpic.twitter.com/4dLzZyTzyl
Turkish Air Force (@Ruling_Guven): “Çin’de cami yıkılıyor. Uygur etnik grubundan yaklaşık 2 milyon Müslüman, Çin’in Sincan eyaletindeki toplama kamplarında tutuluyor”
IIII5IIII2IIII (@IIII5IIII2IIII): “@herkesicinCHP Değil #çin Cami yıkıyor. Çin hükümeti bir camiyi daha yıktı. Çin Komünist Partisi, Müslüman Uygurlara yönelik baskılarının bir parçası olarak camilere odaklanıyor.”
@herkesicinCHP Değil #çin Cami yıkıyor.
Çin hükümeti bir camiyi daha yıktı.
Çin Komünist Partisi, Müslüman Uygurlara yönelik baskılarının bir parçası olarak camilere odaklanıyor. pic.twitter.com/QptAxQkxP8
Adana’danın Seyhan ilçesi Denizli Mahallesi’nde bulunan Gökoğlu Camii’nin minaresinin 2023 yılı Mart ayı başında iş makinesiyle yıkıldığı ana ait görüntü Çin hükümeti tarafından Doğu Türkistan’da gerçekleştirilen cami yıkımlarına ait olduğu iddiasıyla kullanılmış.
6 Şubat 2023 günü Kahramanmaraş’ın Elbistan ve Pazarcık ilçeleri merkezli meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerde hasar alan camilerin ve minarelerinin kontrollü yıkımı gerçekleştirildi.
Depremde aldığı hasar nedeniyle minaresi yıkılan camilerden biri Adana’daki Gökoğlu Camii oldu.
Adana’da depremde zarar gören Gökoğlu Camii’nin minaresi yıkılırken, minareden kopan parçalar bir işçinin yaralanmasına neden oldu.
“Sözde” kontrollü minare yıkımına ait görüntü ilgili dönemde basına yansıdı:
Minarenin yıkıldığı anın bir sosyal medya kullanıcısı tarafından kaydedilen farklı açıdan görüntüsü:
