6 Şubat 2023 Tarihli Depremlerde Yıkılan Hatay’ın Antakya İlçesindeki Rönesans Rezidans’ın İmar İzni, Hatay 2014 Yılında Büyükşehir Kapsamına Alınmadan Önce Faal Olan Ekinci Beldesi Belediye Başkanlığı Tarafından Verilmiş
Hatay’ın Antakya ilçesi Ekinci Mahallesi’ndeki İnönü Bulvarı’nda Antis Yapı tarafından inşa edilen, 4 blok, 249 bağımsız bölüm ve alt katta iki otoparktan oluşan Rönesans Rezidans adlı sitenin 12 katlı binaları 6 Şubat 2023 günü meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki depremle birlikte yıkıldı.
“Cennetten bir kare” sloganıyla pazarlanan Rönesans Rezidans, depremlerin ardından temellerinden koparak yan yatmış ve yüzlerce kişiye mezar oldu.
Bu süreçte, 6 Şubat 2023 depremlerinin simgelerinden biri haline gelen Rönesans Rezidans’ın imar iznini veren belediyenin ve yetkilinin kim olduğu konusunda farklı iddialar ileri sürüldü.
İLAVE: New York Times ekibinin yaptığı araştırma Rönesans Rezidans’ın tasarımında yapılan hatalarla, binanın adeta yıkılmaya mahkum olduğunu ortaya koydu.
Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, depremde yıkılan Rönesans Rezidans’ın imar izni ile ilgili ismi en sık zikredilen kişi oldu.
Rönesans Rezidans’ın imar izni ile ilgili Lütfü Savaş’ı işaret eden sosyal medyaya yansıyan önemli etkileşim alan paylaşımlardan bazıları:
Şahan Gökbakar: “Chpli Hatay Belediye Bşk. Lütfü Savaş, 2010-14 yıllarında, Akp Antakya belediye bşk. idi. 1500 kişinin mezarı Rönesans Rezidans Antakya’da 2013 yılında yapıldı. Yani sorumlulardan biri de Lütfü Savaş. Ama o dönem Akpli olduğu için, bu dönem de Chpli olduğu için herkes susuyor…”
Ankara Kuşu: “Rönesans Rezidans dahil yıkılan binaların birçoğu şimdiki Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş’ın Antakya belediye başkanlığı döneminde yapıldı. O dönem AK Parti’deydi.”
Rönesans Rezidans’ın imar izni, Hatay’ın 2014 yılında büyükşehir statüsüne alınmasıyla kapanan Ekinci Beldesi Belediye Başkanlığı tarafından verilmiş.
Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş da, depremde yıkılan Rönesans Rezidans’a ait izinlerin Ekinci Belde Belediye Başkanlığı tarafından verildiğini belirtmiş.
Başkan Savaş, Büyükşehir Yasası’nın 2012 yılında yürürlüğe girdiğini, belde belediyelerinin de bu kapsamda 2014 yerel seçimleri ile kapandığını hatırlatarak, imar ruhsatının Büyükşehir Yasası’ndan önce Ekinci Belde Belediyesi tarafından verildiğini belirtti.
Lütfü Savaş’ın konuyla ilgili sosyal medya paylaşımı şöyle:
“Sevgili @sgokbakar ;bahsettiğiniz binanın ruhsatı Ekinciler Belde Belediye Başkanlığı tarafından 2012’de verilmiştir. Yani ben merkez ilçe belediye başkanı iken açılan ve belediyemizin kesinlikle hiçbir dahli olmayan bir binayla ilgili konu farklı yönlere çekilmektedir.
Böylesi bir felakette ihmali olan herkesten elbette tek tek hesap sorulacaktır, bunun peşini önce bir Hataylı olarak, sonra da belediye başkanı olarak asla bırakmayacağım.”
Adı geçen rezidansı inşa eden Antis Yapı’nın patronları inşaat mühendisi H. Yalçın Çoşkun ve mimar Mehmet Yaşar Çoşkun hakkında soruşturma başlatılmıştı.
Mehmet Yaşar Coşkun, yurt dışına çıkış yaparken İstanbul Havalimanı’nda yakalandıktan sonra gözaltına alınmış ve sonrasında tutuklanmıştı.
Mehmet Yaşar Coşkun, sitenin temelinin atıldığı 2011 yılında basına verdiği demeçte yapının deprem yönetmeliklerine uygunluğunun yanı sıra kullanılan malzeme bakımından da çok sağlam bir inşaat oluşturmayı hedeflediklerini, zemin ölçümünde de başarılı sonuçlar elde edildiğini söylemiş.
Coşkun, gözaltında verdiği ifadesinde kendini şu sözlerle savunmuş:
“Rönesans Rezidans’ın neden yıkıldığını ben de bilmiyorum. Rönesans Rezidans’ın zemin etüdü yapılmış ve sağlam durumdaydı. Tüm ruhsatları alındı, hem belediye hem yapı denetim firması tarafından bizzat yerinde gerekli numuneler alınmak suretiyle gerekli incelemeler yapıldı, kontrolleri sağlandı. Bu aşamalarda hiçbir sıkıntı çıkmadı. Hatta biz Rönesans Rezidans’ı inşa ederken yapımını aşama aşama fotoğraf ve video kaydına aldık.
Bunların bilgisayarlarda kayıtlı olduğunu düşünüyorum. Temin edebilirsem bilahare ibraz edeceğim. Rönesans Rezidans ile ilgili aklıma gelen tek bir şey var; depremin dalga boyunun bugüne kadar gelmiş geçmiş tüm depremlerden farklı olması diye düşünüyorum. Ayrıca deprem yeryüzüne çok yakın birkaç kilometrelik mesafede olduğu için de yıkım olmuş olabilir. 6 Şubat’ta art arda iki deprem yaşandı. İkinci deprem, merkez üssü Elbistan olan deprem daha şiddetli bir depremdi. Ben deprem uzmanı değilim bu söylediklerim tahmine dayalı değerlendirmelerimdir.”
Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, yıkılan binaların müteahhidini “idealist bir insan” olarak nitelemişti.
Katıldığı yayında Savaş’ın, yıkılan binanın müteahhidi hakkında kullandığı ifadeler şu şekildeydi:
“Orası normal şartlarda bizim eski Mimarlar Odası başkanımızın yapmış olduğu bir bina. Bu arkadaşımız gerçekten idealist bir insan. Büyük ihtimal şartlarına uygun yapmıştır, deprem yönetmenliğine göre yapmıştır. Birincisi küçük bir kıyamettir. Burada ne belediye, ne mevzuat, ne bu işi yapan insanlar sorgulanırsa, onlara yazık etmiş oluruz.”
Lütfü Savaş, bu sözünün ardından binanın ruhsatını kendisinin verdiğinin sanıldığını şu sözlerle ifade etmiş:
”Mimarlar Odası başkanıydı. Gördüğüm kadarıyla düzgün insandı dedim. Binanın ruhsatını ben vermişim gibi algılandı. Ben o zaman Antakya Belediye başkanıydım. Bina belde belediyesi sınırları içindeydi. 2012’de ruhsatı verilmişti.”
“O binanın ruhsatını Ekinci belediyesi verdi, insanlar müteahhiti koruduğumu sanıyor”
Dönemin CHP’li Ekinci Belde Belediye Başkanı Seyfettin Yeral, konuyla ilgili yaptığı açıklamada “İzin verdik ama denetim bizde değildi. Zaten bizim denetim memurumuz yoktu. Benim de evim yıkıldı” ifadelerini kullanmış.
Yeral’ın Rönesans Rezidans’ın ruhsatlandırılma sürecine dair ifadeleri şu şekilde:
“Biz belde belediyesi olarak mevcut imar planına göre ruhsat verdik. Ruhsattan sonra inşaat yapılırken projesine uygun yapılıp yapılmadığını Yapı Denetim Şirketleri yapıyordu. İşin başından sonuna kadar inşaatın denetimi bu yapı denetim sorumluluğundaydı. Yapı Denetim bize belediyeye yüzde 100 İş bitirme tutanağını getirdikten sonra biz Yapı Kullanma İzin belgesini verdik. O dönemde bu işi hangi yapı denetim denetliyordu hatırlamıyorum.”
Rönesans Rezidans, Hatay’da henüz bir büyükşehir belediyesi kurulmadan önce belde belediyesi tarafından izinlendirilmiş.
6 Aralık 2012 tarihli 28489 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan söz konusu Kanun ile büyükşehir statüsüne alınan Hatay’da Antakya, Defne, Arsuz, Payas adıyla büyükşehir ilçe belediyeleri kurulmuştu.
Hatay Büyükşehir Belediyesi’nin kurulmasını sağlayan adı geçen Kanun ile Ekinci Belediyesi Hatay ili Antakya ilçesine bağlanmıştı.
Yani, 2014 yılı öncesinde Hatay Büyükşehir Belediyesi yoktu, Ekinci Belediyesi de 2014 yılında kapatıldı.
Yukarıda adı geçen Kanun’un “Devir işlemi ilk mahalli idareler genel seçimi itibarıyla uygulamaya konulur.” hükmü gereği Ekinci Belediyesi 2014 yerel seçimleri ile tarihe karıştı.
Rönesans Rezidans’ın imar ve inşaat planları da bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce hazırlanmıştı.
Rönesans Rezidans’ın temeli (dönemin Adalet Bakanı (ve Hatay milletvekili) Sadullah Ergin, Hatay Valisi H. Celalettin Lekesiz, Belediye Başkanı Lütfü Savaş, Emniyet Müdürü Ragıp Kılıç ve Ekinci Belediye Başkanı Seyfettin Yeral’ın katıldığı törende) 2011 yılında atılmış.
2009 yerel seçimlerinde AK Parti’den Antakya Belediye Başkanı seçilen Lütfü Savaş, AK Parti’den istifa ederek CHP’ye geçmiş ve 2014 seçimlerinde Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmişti. 2019 yerel seçimlerinde de Millet İttifakı’nın desteği ile yeniden Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı olmuştu.
Rönesans Rezidans’ın inşaatına Lütfü Savaş’ın Antakya Belediye Başkanlığı döneminde başlanmış; ancak, ruhsat (bölgenin imar planını hazırlayan ve onaylayan) Ekinci Belediyesi tarafından verilmiş.
2014 yılı öncesinde Rönesans Rezidans’ın bulunduğu muhit (Ekinci Beldesi) Hatay Büyükşehir Belediyesi ya da Antakya Belediyesi tarafından idare edilmiyordu.
Hatay’ın büyükşehir ilan edilmediği bu dönemde yürürlükteki mevzuata göre, il belediyesi nazım imar planı hazırlamakla görevliyken, ilçe / belde belediyesi ise uygulama imar planını hazırlama ve inşaat ruhsat onayı verme yetkisine sahipti.
İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 24.04.2012 gün ve 11085 sayılı Genelgesi ile Büyükşehir yasası ile belediyelikleri iptal edilecek beldelerin ve köy muhtarlıklarının yetkileri Valiliklere devredilmişti. Ancak, Danıştay 8. Dairesi 2012/4786 sayılı kararıyla söz konusu genelgenin yürütmesini durdurmuştu. Böylelikle büyükşehir statüsüne geçecek illerinde kapanacak belde belediyeleri imar ruhsatlandırma yetkilerini 2014 yerel seçimlerine kadar sürdürebilmişti.
6360 sayılı Kanun’da nazım ve uygulama imar planlarının hazırlanması yetkisinin ilçe ve belde belediyelerinde olduğu hususu 1. Geçici Madde’de şöyle belirtilmiş:
“1 inci maddeye göre tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köyler, mevcut personelini, taşınır ve taşınmazlarını, iş makineleri ve diğer taşıtları ile kamu kurum ve kuruluşlarına olan alacak ve borçlarını katılacakları ilçe belediyesine bu Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren bir ay içinde bildirir. Bu belediye ve köylerin taşınmazlarının tahsisi ve kiralanması, iş ve toplu iş sözleşmesinin yapılması, yeni nazım ve uygulama imar planının yapılması, imar planı değişikliği ve revizyonu ile her türlü imar uygulaması (inşaat ruhsatı hariç), iş makineleri ve diğer taşıtların satışı ile borçlanmaları katılacakları ilçe belediyesinin onayına bağlıdır. Henüz ilçe belediyesi oluşmamış yerlerde bildirimler il belediyesine yapılır ve onaylar il belediyesince verilir.”
3194 sayılı 3 Mayıs 1985 tarihli İmar Kanunu ve 5216 sayılı 10 Temmuz 2004 tarihli Büyükşehir Belediyesi Kanunu gereği, büyükşehir belediyeleri çevre düzeni planı ve nazım imar planı yapma yetkisine sahiptir.
Ancak, büyükşehir belediyelerinin imar denetim konusunda sahip olduğu yetkiler sınırlıdır.
Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” hakkındaki 7. maddede bu husus şöyle aktarılmış (büyükşehir belediyelerinin nazım imar planlarına uygunluk bakımından denetim yetkisine sahip olduğu belirtilmiş):
b) Çevre düzeni plânına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye (…)(4) sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar plânını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak; büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu plânlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânlarını ve imar ıslah plânlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek; nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmayan ilçe (…)(3) belediyelerinin uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmak veya yaptırmak.
Kanun’un 14. maddesinde, büyükşehir kapsamındaki ilçe belediyelerinin imara ilişkin kararlarının denetimi konusunda büyükşehir belediye başkanlıkları görevlendirilmiştir (Büyükşehir belediyesi meclisi ilçe belediyesi meclisi tarafından alınmış bulunan imar ilişkin kararlar konusunda onaylamak ve değiştirerek onaylamak yetkisine sahiptir):
“Büyükşehir kapsamındaki ilçe (…) belediye meclisleri tarafından alınan imara ilişkin kararlar, kararın gelişinden itibaren üç ay içinde büyükşehir belediye meclisi tarafından nazım imar plânına uygunluğu yönünden incelenerek aynen veya değiştirilerek kabul edildikten sonra büyükşehir belediye başkanına gönderilir. (Ek cümle: 6/3/2008-5747/3 md.) Üç ay içinde büyükşehir belediye meclisinde görüşülmeyen kararlar onaylanmış sayılır.“
(12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ve ilk kademe” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.)
Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir belediyesinin imar denetim yetkisi” hakkındaki 11. maddesi şöyle:
“Madde 11- Büyükşehir belediyesi, ilçe (…)(18) belediyelerinin imar uygulamalarını denetlemeye yetkilidir. Denetim yetkisi, konu ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi istemeyi, incelemeyi ve gerektiğinde bunların örneklerini almayı içerir. Bu amaçla istenecek her türlü bilgi ve belgeler en geç onbeş gün içinde verilir. İmar uygulamalarının denetiminde kamu kurum ve kuruluşlarından, üniversiteler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından yararlanılabilir.
Denetim sonucunda belirlenen eksiklik ve aykırılıkların giderilmesi için ilgili belediyeye üç ayı geçmemek üzere süre verilir. Bu süre içinde eksiklik ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, büyükşehir belediyesi eksiklik ve aykırılıkları gidermeye yetkilidir.
Büyükşehir belediyesi tarafından belirlenen ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapılar, gerekli işlem yapılmak üzere ilgili belediyeye bildirilir. Belirlenen imara aykırı uygulama, ilgili belediye tarafından üç ay içinde giderilmediği takdirde, büyükşehir belediyesi 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 32 ve 42 nci maddelerinde belirtilen yetkilerini kullanma hakkını haizdir. Ancak 3194 sayılı Kanunun 42 nci madde kapsamındaki konulardan dolayı iki kez ceza verilemez.”
Aşık Mahzuni Şerif’in Geç Kaldık adlı parçasının sözleri ile sonlandıralım:
Köprüler var perşembeden pazara
Yapanda yüz yok ki yüzü kızara
Hastayı gömdükten sonra mezara
İlâç neye yarar, gene geç kaldık, eyvah, eyvah
