Hamidiye Doğal Kaynak Suyunun Kuruluşu Ahmet İsvan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Dönemine Değil, Padişah II. Abdülhamid Dönemine Dayanıyor
Gezici Araştırma Merkezi Bşk. Kamuoyu Araştırmacısı Murat Gezici, CNN Türk’te 2 Ocak 2022 akşamı yayımlanan Ne Oluyor? adlı programda Hamidiye Su’yun Ahmet İsvan tarafından kurulduğunu ileri sürmüştü.
Bahse konu program kaydına şu bağlantı vasıtasıyla erişim sağlanabilir:
Programdan ilgili bölüm şu bağlantı vasıtasıyla izlenebilir:
Gezici Araştırma Merkezi Bşk. Kamuoyu Araştırmacısı Murat Gezici (@mrtgezici), CNN Türk'te katıldığı programda Hamidiye Su'yun 14 Aralık 1973 – 11 Aralık 1977 tarihleri arasında İBB Başkanlığı görevini üstlenen Ahmet İsvan tarafından kurulduğunu ileri sürmüştü. pic.twitter.com/B9QSo75j0N
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) January 5, 2022
(İsminden de anlaşılabileceği üzere) Hamidiye Su’yun kuruluşu II. Abdülhamid dönemine dayanıyor. 1972 yılında temeli atılan Kumburgaz’daki Hamidiye Su işletmesinin modernizasyonu ise 1975 yılında gerçekleştirilmiş.
Hamidiye su şebekesi, 1876-1908 yılları arasında padişahlık yapan II . Abdülhamid tarafından Kemerburgaz ile Cendere arasındaki vadide Karakemer civarında altmış kadar kaynağın sularının toplanmasıyla oluşturularak, Taksim’e kadar getirilmiştir (M. Âkif Aydın, Coşkun Yılmaz (2015). Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. 6. Cilt. İBB Kültür A.Ş. Sf: 105). II . Abdülhamid’in tesis ettiği su yolları ve çeşmeleri “Hamidiye” adıyla anılmaktadır (Mustafa Armağan (1995). İstanbul Armağanı 2: Boğaziçi Medeniyeti. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı). Menbâlardan gelen suların toplanması için inşâ edilmiş bentleri, su toplama haznelerini, toplama ve dağıtım borularını, tulumbaları, tazyik makinelerini ve çeşmeleri içeren tesisin inşa maliyetlerinin bizzat II. Abdülhamid’in kendisi tarafından karşılandığı aktarılmaktadır (2008. Sultan İkinci Abdülhamd Han’ın Hamidiye Menba Suları ve Çeşmeleri. Çamlıca Basın Yayın. Hazırlayan: Kemal Erkan).
İstanbul’a kaliteli içme suyu sağlamak amacıyla II. Abdülhamit’in emriyle kurulan sistem üzerinden İstanbul’a ilk su 1902 yılında verilmiştir. 1979 yılına kadar borularla İstanbul’a verilen suları bu tarihten sonra şişeleyerek ticarileştiren tesis günümüzde İstanbul Büyükşehir Belediyesinin iştirak şirketi olarak Hamidiye Kaynak Suları A.Ş. tarafından işletilmektedir (Ali Kaya (2017). Bilişim ve İletişim Işığında Girişimcilik ve Kobi Yönetimi. 3. Baskı. Eğitim Yayınevi. Sf: 42).
İnternet sitesinde firmanın tarihi hakkında şu özet sunulmuş:
KURULUŞ 1898
Kıl nazar tarihime ister vüzu’al ister iç Zemzem icra eyledi Şehinşâh-i Dara-himem İş bu tarihim ider bir reşha-i lutfu beyân Gündine bu çeşmeyi yapdı Şeh-i derya-kerem
Sultan II. Abdülhamid, henüz saltanatının ilk yıllarında, İstanbul’un su sorunu ile ilgilenmiş ve öncelikle bendlerden gelen suların arttırılması için çalışmalar başlatmıştı. Bu amaçla 1880 yılında bir komisyon kurdurarak bir araştırma yapılmasını istemiştir. Yapılan incelemelerden sonra ortaya çıkan sonuç, büyük yaralar alarak savaştan yeni çıkmış olan Osmanlı maliyesinin kaldıramayacağı boyutta idi. Kurduğu komisyonlar ve görevlendirdiği uzmanlar vasıtasıyla bir dizi araştırmalar yaptırdı. Sonuçta Kırkçeşme, Halkalı ve Taksim suları dışında yeni bir isale hattının inşa edlimesi zarureti ortaya çıktı. Yapılan projeye göre Kırkçeşme tesislerinin doğu kolu üzerinde ve Kemerburgaz’ın güneydoğusundaki Karakemer ve Kovukkemer civarındaki membalar 20 maslakta toplanmıştır.
İLK SU 1902
Tesisin büyük bölümümün tamamlanması 1318/1900 senesi, suyun verilmesi ve resmen kabulü ise 26 Mayıs 1902’dir.
Eldeki belgeler en azından Nişantaşı’na kadar ilk kesintisiz su verme işleminin aşure günlerine rastlayan Nisan ortalarında gerçekleştiğini göstermektedir. Muhtemelen Serveti- Fünun’da “inşaat ve makinelerin 26 Mayıs’ta resmen teslim alınmasına” dair bir habere istinaden, verilen tarih, suyun verilme tarihi olması gerekmektedir. Bu tarih, makinelerin resmen teslim alındığı ve iki makinenin birden devreye girdiği tarihtir. Zira Haziran ayında Cendere’deki su istasyonunu ziyaret eden Kanburoğlu’nun raporunda, iki makinenin çalışmasını adeta bir dans salonundaki çiftlerin vals yapmalarına benzetmesi, her halükarda Haziran 1902’de Hamidiye suyunun tam kapasite ile İstanbul halkının susuzluğunu gidermek için tecrübe edilmeye başlandığını göstermektedir. Bu membalardan toplanan Hamidiye suyunun günlük debisi 1.200 m3 tür. Ancak burada hatırlatılması gereken diğer bir husus da henüz çeşmelerin ve tevzi borularının tamamlanmamış olduğu ve bu işlemin peyderpey sürdürüldüğüdür. Nisan-Ağustos ayları arasında tecrübesi yapılmış olan sistemin törenle hizmete açılması, Padişah’ın cülüs yıldönümü olan 31 Ağustos 1902 tarihidir.
ÇEŞMELER 1950
Hamidiye suyu kurulduğu günden itibaren çeşmeler vasıtasıyla İstanbul halkına ulaştırılmaktaydı.
Halka 86 bölgede bulunan çeşmelerden başka Yıldız Sarayı’nda 30, Beşiktaş Sarayı’nda 10 olmak üzere toplam 126 çeşmeden verilmekte, ayrıca isale hattı üzerindeki 7 çeşmeyle birlikte toplam 133 çeşmeden dağıtılmaktaydı.
ŞİŞELENEN SULAR 1979
Zaman içerisinde gerek şehrin büyümesi, gerekse sebillerin tahrip olmasıyla bu hizmetin kurulduğu zamandaki gibi sokak sebillerinden yürütülmesi imkansızlaşmıştır.
Bu duruma karşı 1972’de, Kemerburgaz’da Hamidiye Su işletmesinin temeli atılmış, fakat bu tesisin modernizasyonu Ahmet İsvan’ın belediye başkanlığı döneminde gerçekleşmiştir. Halkı sağlıklı ve güvenilir suyla buluşturmak adına 13 milyonluk yatırımla 1975 yılında İtalya’dan makineler getirilmiş ve tesis yenilenmiştir. 10 Haziran 1975’te İstanbul’un meşhur suyu Hamidiye Suyu küçük ve büyük şişelerde satışa çıkarılmıştır.
Ahmet İsvan 14 Aralık 1973 – 11 Aralık 1977 tarihleri arasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı görevini yürütmüştü.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından sunulan geçmiş ve mevcut İBB başkan listesi şu şekilde:
BAŞKANLIK YAPTIĞI TARİH BAŞKANIN ADI SOYADI
15 Nisan 1923 – 8 Haziran 1924 Haydar Bey
9 Haziran 1924 -20 Ocak 1926 Emin Erkul
29 Ocak 1926 – 4 Aralık 1938 Muhittin Üstündağ
8 Aralık 1938 -16 Ekim 1949 Lütfi Kırdar
24 Ekim 1949 – 26 Ekim 1957 Fahrettin Kerim Gökay
12 Temmuz 1957 – 5 Ekim 1957 Kemal Hadımlı(vekil)
29 Kasım 1957 – 11 Mayıs 1958 Mümtaz Tarhan
14 Mayıs 1958 – 24 Aralık 1958 Ethem Yetkiner
25 Aralık 1958 – 27 Mayıs 1960 Kemal Aygün
27 Mayıs 1960 – 14 Haziran 1960 Refik Tulga
14 Haziran 1960 – 24 Eylül 1960 Şefik Erensü
24 Eylül 1960 – 26 Şubat 1962 Refik Tulga
27 Şubat 1962 – 16 Mart 1962 Turan Ertuğ
8 Haziran 1962 – 22 Haziran 1962 Kadri İlkay (vekil)
17 Mart 1962 – 30 Ocak 1963 Kamuran Görgün
31 Ocak 1963 – 28 Şubat 1963 Niyazi Akı (vekil)
28 Şubat 1963 – 9 Aralık 1963 Necdet Uğur
10 Aralık 1963 -11 Mart 1968 Haşim İşcan
12 Mart 1968 – 6 Haziran 1968 Faruk Ilgaz (vekil)
8 Haziran1968 – 9 Aralık 1973 Fahri Atabey
14 Aralık 1973 – 11 Aralık 1977 Ahmet İsvan
14 Aralık 1977 – 12 Eylül 1980 Aytekin Kotil
12 Eylül 1980 – 30 Ağustos 1981 İsmet Hakkı Akansel (atamayla)
30 Ağustos 1981 – 24 Eylül 1982 Ecmel Kutay (atamayla)
24 Eylül 1982 – 26 Mart 1984 Abdullah Tırtıl (atamayla)
26 Mart 1984 – 28 Mart 1989 Bedrettin Dalan
28 Mart 1989-27 Mart 1994 Nurettin Sözen
27 Mart 1994- 6 Kasım 1998 Recep Tayyip Erdoğan
12 Kasım 1998- 18 Nisan 1999 Ali Müfit Gürtuna
18 Nisan 1999 – 01 Nisan 2004 Ali Müfit Gürtuna
01 Nisan 2004 – 22 Eylül 2017 Kadir Topbaş
23 Eylül 2017 – 28 Eylül 2017 Ahmet Selamet
29 Eylül 2017 – 31 Mart 2019 Mevlüt Uysal
23 Haziran 2019 – Ekrem İmamoğlu