Şişli’deki Hamidiye Etfal Hastanesi Dünyanın Değil Türkiye’nin İlk Çocuk Hastanesidir
1899 yılında 2. Abdülhamit tarafından, difteri (kuşpalazı) nedeniyle vefat eden 8 aylık kızı Hatice Sultan’ın anısını yaşatmak için inşa ettirdiği Hamidiye Etfal Hastanesi’nin, dünya tarihinin ilk çocuk hastanesi olduğu sanılıyor.
“Dünyanın ilk çocuk hastanesi Hamidiye Etfal’i ulu Hakan Abdülhamit Han yaptırmıştır.”
“Abdülhamit tarafından yaptırılan dünyanın ilk çocuk hastanesi “Hamidiye Etfal hastanesi” SultanAbdülhamidi Anlıyoruz”
“Sultan II. Abdülhamid Han’ın yaptırdığı dünyanın ilk çocuk hastanesi olan Şişli Hamidiye Etfal Hastanesi’nde tedavi gören çocuklar. Dikkat edin Dünyada açılan ilk Çocuk Hastahanesi diyoruz!!”
“Osmanlı’nın neyi vardı diyen laik arkadaşlar. Dünyanın ilk çoçuk hastanesi cennet mekan Abdülhamit Han tarafından yaptırılmıştır. Bu sadece bir tanesi”
Bu aktarımların aksine Hamidiye Etfal Hastanesi dünyanın ilk etfal (çocuklar) hastanesi değil. Hamidiye Etfal, Almanya ve Fransa’da kendisinden çok daha önce açılan ve faaliyette bulunan çocuk hastaneleri örnek alınarak inşa edilmiştir.
7 aylık kızı Hatice Sultan’ın 14 Şubat 1898 günü difteri hastalığından ölümü üzerine kahrolan II. Abdülhamid’in (diğer hekimlerin başarısızlığının aksine kızının hastalığını teşhis edebilen) o sıralarda ihtisasını bitirip Almanya’dan henüz dönmüş olan Dr. İbrahim Bey’i bir çocuk hastanesi kurmakla görevlendirmişti (Osman Şevki Uludağ (1960). “Hekimler Panteonu”. Dirim. 5-6. Mayıs-Haziran 1960). (Hastanenin ilk istatistik yıllığından II. Abdülhamid’in 16 Şubat 1898 (25 Ramazan 1315/4 Şubat 1313) Çarşamba günlü iradesiyle çocuk hastanesi yapılmasını emrettiği öğrenilebiliyor).
5 Haziran 1899 günü aralarında II. Abdülhamit’in oğlu Şehzade Abdürrahim Efendi’nin de bulunduğu 671 çocuğun sünnet düğünü ile açılan hastanenin yapımı ve açılışından sonraki tüm masrafları II. Abdülhamit tarafından karşılanmıştı.
Hamidiye Etfal Hastane-i Alisi, Berlin’deki Kaiser un Kaiser’in Friedrich Kinderkhanderhaus (İmparator ve İmparatoriçe Friedrich’in Çocuk Hastanesi) adlı çocuk hastanesi örnek alınarak, pavyon sistemi ile inşa edilmişti (Betül Altıntaş Selçuk & Cihan Çolak (2011). “Türkiye’nin İlk Çocuk Hastanesi; Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi“. Lokman Hekim. 2012. 2 (1): 11-14). Hastanenin inşasında Berlin’deki Charité Hastanesi çocuk servisinin planlarının kopyasından istifade edilmişti.
Prof. Dr. Suat Turgut’un genel yayın yönetmenliğini, Prof. Dr. Nuran Yıldırım’ın yazarlığını üstlendiği Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi tarafından 2010 yılında yayımlanan “Hastane Tarihimizde Bir Kutup Yıldızı Hamidiye Etfal Hastanesi” adlı kitapta hastanenin kuruluşunda Almanya ve Fransa’daki çocuk hastanelerinden esinlendiği şöyle aktarılmıştı:
“Hatice Sultan difterinin pençesinde kıvranmaktayken saray hekimleri hastalığını teşhis edemez. Durumu ağırlaşınca o sıralarda Almanya’dan yeni dönmüş olan Bahriye Kolağası Dr. İbrahim Bey’in çağrılması tavsiye edilir. Hatice Sultanı muayene eden Dr. İbrahim Bey acı gerçeği açıklar, hasta sabaha çıkmayacaktır. 11 Şubatı 12 Şubata (1898) bağlayan gece kızını kaybeden II. Abdülhamid, Dr. İbrahim Bey’i saraya davet eder. Acılı baba kızının anısına bir hayrat yaptırmak istemektedir. O dönemde bu amaçla cami, okul veya çeşme tercih edilmektedir. Padişah ta cami yaptırmayı düşünmektedir. Dr. İbrahim Bey, Hatice Sultan adına bir çocuk hastanesi yaptırmanın camiden daha büyük sevap getireceğini dile getirir. Osmanlı Devleti’nde çocuklar için bir hastane yoktur. Padişahın yoksul çocuklar için yaptıracağı hastanede derdine derman bulanlar sayesinde Hatice Sultan kıyamete kadar hayırla yâd edilecektir. “Bunu biraz düşünelim” diyen II. Abdülhamid o gece kararını verir. Ertesi günü saraya davet ettiği Dr. İbrahim Bey’e bir çocuk hastanesi yaptıracağını, bunun için Şişli’de bir arsa düşündüğünü söyler ve hemen gidip arsayı görmesini, uygunsa inşaatın derhal başlamasını ister.
İbrahim Paşa anılarında; 12 Şubat 1898 Cumartesi günü Sereczacı Bekir Bey’in telgrafıyla saraya çağrıldığını, Padişahın emrine uyarak Hatice Sultan’ı muayene ettiğini, ölüm halindeki hanım sultana “havale” (eklampsi) teşhisi koyduğunu, Padişahın doğruyu söylemesini emr etmesi üzerine Haremağası Nadir Ağa’ya hastadan ümit kestiğini söylediğini anlatır. Nitekim o gün öğleden sonra hanım sultan vefat eder. İbrahim Paşa bundan sonra bir ilkbahar günü tekrar huzura çağrılır. II. Abdülhamid rüyasında ölen kızını görmüş ve Hatice Sultan kendisinden su istemiştir. Bunu kızı için bir hayır kurumu yaptırması gerektiği şeklinde yorumlayan ve cami yaptırmayı düşünen Padişah, Dr. İbrahim Bey’in fikrini sorunca, bir çocuk hastanesinin daha uygun olacağını ifade eder. Çocuk hastanesi fikrini benimseyen Padişah yer seçimini Dr. İbrahim Bey’e bırakır. O da Şişli’de içinde iki üç ev ile ağıllar bulunan yüksekçe bir yeri seçer. Mâbeyn Başkâtibi Tahsin Paşa ile Padişahın hekimi Ömer Paşa’nın arsayı beğenmeleri üzerine İbrahim Bey Almanya’ya gönderilir. İbrahim Bey Charité Hastanesi çocuk servisinin planlarının kopyasını alıp İstanbul’a döndüğünü söyler. İbrahim Bey’in burada verdiği hastane ismi doğru değildir. İlk istatistik yıllığında hastanenin Berlin’deki Kaiser und Kaiserin Friedrich Kinderkrankenhaus planları örnek alınarak yapıldığı bildirilmiştir”
“Hamidiye Etfal Hastanesi” adıyla açılan hastanenin adı daha sonra “Osmanlı Etfal Hastanesi’, 1922 yılında ise “Şişli Etfal Hastanesi” olarak değiştirilmişti. Son olarak 2013 yılında Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin adı Şişli Hamidiye Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne çevrilmişti. İşbu değişikliğe ilişkin Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Hamidiye Etfal’in tarihimizdeki ilk çocuk hastanesi olduğu şöyle vurgulanmıştı:
“Köklü bir geçmişe sahip bu hastane, tıp alanındaki pek çok gelişmeye öncülük etmiştir. Tarihimizdeki ilk çocuk hastanesi olduğu pek çok kişi tarafından bilinmeyen bu hastanemizi tarihsel kimliğine tekrar kavuşturmak için isim değişikliği yapılması uygun görülmüştür.”
