Azerbaycan’da ezanın hoparlörden okunmasının yasaklandığı iddiası doğru değil
Camilerden hoparlörle okunan ezanın sesinin seviyesinden rahatsız olan bazı vatandaşların, Azerbaycan, İran ve Suudi Arabistan gibi ülkelerde hoparlörden ezan okunmasının yasak olduğunu ileri sürdüğü görülüyor.
Albayım (@Allbaym): “Azarbeycan’da ezanın hoparlörden okunması yasaklandı. İran’da zaten yasaktır.”
Turan Dursun (@comlekcitanri): “Azerbaycan’da 1700 cami var ve hoparlörden ezan okumak yasak İran’da 72.572 cami var ve hoparlörden ezan okumak yasak Türkiye’de 89.259 cami var ve hoparlörden ezan okumak yasal. Her mahallede en az 1 ila 3 arası caminin olduğu Türkiye’de kulağımızın dibinde ezan okuyorlar.”
Genel olarak, Batı ülkelerinde hoparlörle ezan okunması konusunda daha sıkı kısıtlamalar bulunurken, İslam ülkelerinde bu konuda daha esnek bir yaklaşım benimsenmektedir. Müslüman yoğun nüfusa sahip olmayan birçok ülkede minareden kamuya açık bir şekilde, yüksek sesle ezan okunmasına dair yasak ya da kısıtlar mevcut. Bazı İslam ülkelerinde de özellikle büyük şehirlerde gürültü kirliliği nedeniyle hoparlör kullanımında kısıtlamalar getirildiği görülmektedir. Bazı ülkelerde ise yerel yönetimler, gürültü yönetmelikleri çerçevesinde hoparlör kullanımı konusunda bazı düzenlemeler yapmaktadır. Bu düzenlemeler çoğu zaman ezanın hoparlörlerle okunması için süre ve desibel sınırlaması içermektedir.
Azerbaycan’da ‘hasta ve çocuklar uyuyamıyor’ şikayetleri üzerine hoparlörlerle ezan okunmasının yasaklandığı, imam ve müezzinlerin ezanı çıplak sesle okuyacağı iddiası 2019 yılında dolaşıma girmesinin akabinde yalanlandı. Azerbaycan’da okunan ezanın sesin hoparlörlerle çevreye verilmeye devam ediliyor.
2019 yılında çeşitli haber sitelerinde, Diyanet İşleri Başkanlığı görevindeki Kafkas Müslüman İdaresi tarafından konuyla ilgili açıklamada “Bu ezanın yasaklanması değil. Sadece hoparlörü kaldırdık.” ifadelerinin kullandığı, kurumun sözcüsü Akif Agayev’in “Kamuoyundan birçok şikayet almıştık. Bu, ezanın yasaklanması anlamına gelmiyor. Sadece hoparlörü kaldırdık.” dediği ileri sürüldü. Azerbaycan Kafkas Müslümanları İdaresi Başkan Yardımcısı, Baş Müftü Musayev ise bazı internet sitelerinde yayımlanan “Azerbaycan’da, hoparlörden ezan yasaklandı” şeklindeki haberlerin gerçeği yansıtmadığını açıkladı. Musayev, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Avrupalı bir haber ajansı tarafından 2007’de yayılan ve gerçeği yansıtmayan haberin 12 yıl sonra kötü niyetli kişiler tarafından yeniden gündeme getirildiğini, Azerbaycan’da hoparlörden ezan okunmasını engelleyen hiçbir kararın bulunmadığını söyledi.
İran İslam Cumhuriyeti’nde de hoparlörlerden ezan okunmasını yasaklayan bir kural ya da kaide bulunmuyor. İran’da namaz vakitlerinde mikrofonla okunan ezanın sesinin hoparlörlerle çevreye (ülkemizdekine kıyasla daha düşük seviyede) verildiği biliniyor.
Geçmişte İran, İsrail’in Kudüs’te “gürültü kirliliğine neden olduğu” iddiasıyla camilerden hoparlörlerle ezan okunmasının yasaklanmasını öngören yasa tasarısına tepki göstermişti. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi, konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Ezan, bir İslami ritüel ve Müslümanlar için önemli bir konudur. Ezan okunmasının yasaklanması Siyonist rejimin yıllar boyunca Filistin halkına karşı sürdürdüğü ırkçı, insanlık dışı ve zalimce siyasetlerin devamıdır. Siyonistler, Filistin halkını zor yaşam şartlarına maruz bırakarak, Kudüs’ün İslami kimliğini değiştirmeye çalışıyor” ifadelerini kullanmıştı.
Suudi Arabistan’da da hoparlörden ezan okumak yasak değil. Ancak, cami hoparlörlerinin ses seviyesine bir sınır koyulmuş durumda. Suudi Arabistan’da İslami İşler Bakanlığı cami hoparlörlerinin ses seviyesinin en yüksek düzeyin en fazla üçte biri olmasını, hoparlörlerin sadece ezan ve kamet okunması sırasında kullanılmasını, bunun dışındaki durumlarda dışarıya ses verilmemesinikararlaştırdı. İslam İşleri Bakanı Dr. Abullatif bin Abdulaziz Al Sheikh, hoparlörlerden verilen sesin sınırlanması kararının aşırı gürültü ile ilgili şikayetlerden dolayı alındığını belirtti.
Geçmişte, Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de camilerden hoparlörle ezan sesinin verilmesinin yasaklandığına dair aktarım, “Tacikistan camilerinde ezan okunması yasaklandı” iddiasıyla sunuldu.
Dünyanın en çok Müslüman nüfusa sahip ülkesi Endonezya’da da camilerden ezanların yüksek sesle okunmasının tepki çekmesinin ve hoparlörlerle ilgili şikâyetlerin artması üzerine Endonezya Cami Konseyi (IMC), ülke çapında cami ses sistemlerini ele almak için ekipler görevlendirdi. Yapılan çalışma ile ülkedeki yaklaşık 750 bin caminin 70 bininin ses sistemi tamir edildi.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) hoparlörden okunan sabah ezanının rahatsızlık verdiği gerekçesiyle yapılan başvuruya Güzelyurt Kaza Mahkemesi’nin dava sonuçlanana kadar, bu 3 camide sabah ezanı ve Arapça duaların hoparlörden veya ses yükseltici cihazlardan okunmaması ve yayınlanmaması yönünde karar aldığı 2015 yılında basınayansıdı.
Ülkemizde de merkezî camilerin dışında hoparlörle ezan okunmasının sonlandırılması amacıyla 1990’lı yıllarda bazı çalışmalar yapıldı. Birbirine yakın cami ve mescitlerde kullanılan hoparlörlerin birbirine karışıp ses kirliliği oluşturmasının ve ezanın kutsiyetinin bozulmasının engellenmesi amacıyla bazı pilot bölgelerde ezanın sadece merkezî camiden hoparlörle okunması, diğer cami ve mescitlerin müezzinlerinin ise ezanı hoparlörsüz okuması sağlandı. 1995 yılında başlayan mikrofonsuz ezan okunmasını öngören merkezi ezan uygulaması ülke genelinde tamamen hayata geçirilmedi. Bazı haber siteleri, vatandaşların çıplak sesle okunan ezanı duymadıkları, cemaatin namaz vakitlerini kaçırdıkları gerekçesiyle müftülükten uygulamanın iptal edilmesini talep ettiklerini aktardı.
Din İşleri Yüksek Kurulu, “Hoparlörle ezan okumak caiz midir?” sualine verdiği yanıt şu şekilde:
“Ezan okumaktan maksat, namaz vaktinin girdiğini duyurmak ve müslümanları cemaate davet etmektir. Bu vesileyle ezanın bilinen sözlerini muhafaza etmek kaydıyla bu ilan ve davetin, hoparlörle veya hoparlörsüz yapılması arasında dini açıdan herhangi bir fark bulunmamaktadır. Zira hoparlör, sesin kuvvetini artırıcı bir cihaz olup çıkan ses, mikrofon başında okuyan kişinin kendi sesidir. Bu itibarla, daha uzaklardan duyulması için ezanın hoparlörle okunmasında dinen bir sakınca yoktur. Nitekim tarihi süreç içinde ezanın duyulabilmesini sağlamak için Müslümanlar, çeşitli arayışlar içine girmişler ve Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde olmadığı halde minareler inşa etmişlerdir.”
Geçmişte, ezanla ilgili yanlış aktarımlara değindiğimiz içeriklerimizden bazıları şöyle sıralanabilir:
