Videonun Türkiye’de Drone İle Gerçekleştirilen Orman Kundaklamasına Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Son günlerde Türkiye’nin farklı bölgelerinde birbiri ardına gözlemlenen ve üzücü can kayıplarına yol açan orman yangınlarının nedeni olarak “kundaklama” şüphesi -geçmiş yıllardaki acı deneyimlerden hareketle- yaygın şekilde dile getirildi.
Bu süreçte, orman yangınlarının kundaklamadan kaynaklandığı iddiasına mesnet olarak bazı sosyal medya kullanıcılarının Türkiye ile ilgisi olmayan ve 2020 yılı Ağustos ayında çekilen, yangını kontrol altına almak için kontrollü müdahale içeren bir videoyu paylaştığına şahit olduk.
Drone ile yangın başlatıldığı sanılan bahse konu video ve kayıttan bazı kareler şu şekilde:
Bahse konu kayıt: pic.twitter.com/vaSF85Qh3Y
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) July 30, 2021
Söz konusu videoyu kundaklamayı yansıttığı iddiasıyla aktaran paylaşımlardan örnekler:
“ALÇAKLAR DRONLA YANGIN ÇIKARTIYOR.. VİDEONUN SOLUNA BAKIN DRONUN AYAĞINI GÖRECEKSİNİZ.”
“Ne kadar büyük bir oyunun içinde olduğunuzu anlayana kadar geç olmaz inşallah Tabii ki, İklim Değişikliği Orman Yangınlarından sorumlu – bu pislik suçlular”
Ancak sanılanın aksine bahse konu videonun Türkiye ile bir ilgisi bulunmuyor. 2020 yılı Ağustos ayında kaydedildiği anlaşılan videoda orman kundaklaması değil, “kontrollü yakma” işlemi görülüyor.
Bahse konu videonun kaynağının fireman_323 (fireman323) adlı kullanıcı tarafından 21 Ağustos 2020 tarihinde sosyal medya hesaplarına yapılan yükleme olduğu anlaşılıyor.
Anılan kullanıcının “Ateşle Ateşle Mücadele Etmek” (“Fighting Fire with Fire“) notuna, “Sadece ormanı yakmıyoruz. Bu, diğer kullanımların yanı sıra bir çalı ateşiyle savaşmak için kullanılan bir taktiktir.” (“We are not just burning the forest. This is a tactic used to fight a brush fire, as well as other uses.” açıklamasına ve “kontrollü yangın” etiketine yer verdiği görülebiliyor.
Bahse konu videoda drone değil helikopter üzerinden “alev silahı” (“flamethrower”) ile yangının ilerlemesinin önüne geçmek adına kontrollü yakım yapıldığı anlaşılıyor.
Tiremeetsroad.com adlı internet sitesinde heli-torch adı verilen yöntemle planlı yakım operasyonunun neden ve nasıl gerçekleştirildiği aktarılmıştı.
ABD’nin batısında bir helikoptere asılı alev püskürtücü kullanılarak gerçekleştirilen kontrollü yakım işlemi şöyle görüntülenmişti (Görüntü: Lead Stories):
Emniyet Genel Müdürlüğü de yaptığı açıklamada, söz konusu görüntünün Türkiye ile bir ilgisinin bulunmadığını belirtti:
Bazı sosyal medya hesaplarında paylaşılan ve drone olduğu değerlendirilen bir hava aracından alev püskürtüldüğüne ilişkin görüntülerin Türkiye ile ilgisi yoktur.
Ülke genelinde yaşanan orman yangınlarının sebebi gibi gösterilmeye çalışılan söz konusu görüntüler, yabancı menşeili bir filmden alınmış ve gerçekmiş algısı yaratılmaya çalışılarak servis edilmiştir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.
PolitiFact’e demeç veren ABD’nin California eyaletiden Orman ve Yangın Koruma Departmanı sözcüsü bahse konu videonun helikopter ile girişilen kontrollü yakım işlemi olduğunu teyit etmiş.
“Planlı yakım” ya da “karşı ateş” yangının önünü kesmek, kontrol edilebilmesi için farklı yöne ilerlemesini sağlamak amaçlı gerçekleştirilen yangınla mücadelenin standart yöntemleri. Özellikle yangınların yerleşim yerlerini tehdit ettiği durumlarda yerleşim yerlerini korumak için zaman zaman bu gibi dolaylı müdahale yöntemlerine başvurulmaktadır.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi’nden ekibin hazırladığı Orman Yangınlarında Söndürme Kurtarma ve Tahliye adlı yayında yangınla dolaylı mücadele tekniklerine şöyle değinilmişti:
Dolaylı Mücadele Metotları
Yangına yaklaşılarak söndürülmesinin mümkün olmadığı durumlarda, yani yangının gelişerek büyüdüğü örtü yangını veya tepe yangınlarında dolaylı mücadele metotlarını kullanmak gerekir. Bu metotların önemlileri aşağıda açıklanmıştır.
1 – Paralel Metot: Bu metotta yangının kenarına paralel olarak, insan ve araçların çalışabileceği belli bir uzaklıkta bir yangın söndürme şeridi açılır. Açılacak yangın söndürme şeridi yangının bazı sivri uçlarını ortadan kaldıracak şekilde kısa yapılabilir. Böylece açılan yangın söndürme şeridi ile yangın kenarı arasında kalan sahalar ya yanmaya bırakılır veya karşı ateşle yakılır. Paralel metotta yangın söndürme şeridi çeşitli el araç ve gereçleri ile yapılabileceği gibi buldozer ve diğer araçlarla da yapılabilir. Bu metotta açılacak yangın söndürme şeridinin yangına olan uzaklığı yangının türüne hava hallerine ve yakın materyalinin cinsine ve miktarına bağlı olarak değişir. Büyüme eğilimi gösteren yangınlarda açılacak yangın söndürme şeritlerinin arazide mevcut açıklıklara, sırtlara, tabii engellere (kayalıklara, derelere, yollara vb) intikal ettirilmesinde yarar vardır.
2 – Karşı ateş, yangına karşı yangını kullanma metodudur. Karşı ateş büyük tehlikesi nedeniyle ancak yangın amiri veya onun görevlendireceği bir teknik eleman tarafından uygulanır. Karşı ateşin amacı hızla ilerleyen yangının önündeki yanıcı maddeleri azaltarak veya tamamen yok ederek yangının büyümeden kontrol altına alınmasını sağlamaktır.
Karşı ateş paralel metotla durdurulamayacağına kanaat getirilen, süratle ilerleyen ve büyük sahalara intikal ederek tehlike arz eden yangınların durdurulması veya en azından yangının ilerleme hızının azaltılması amacıyla uygulanır. Bu uygulamada orman alanında mevcut yangın emniyet yol ve şeritleri, orman yolları, tabii engeller ve açılacak yangın söndürme şeritlerinden istifade edilir. Karşı ateş yangının ilerlediği yamacın arka yüzünde eğimin %20’den fazla olduğu durumlarda uygulanmaz.
a) Basit karşı ateş: Yangının ilerleme istikametine dik ve 6-10 metre genişlikte mineral toprak kadar temizlenmiş bir şerit açılır. Açılan bu şeridin ilerleyen yangına olan uzaklığı, rüzgarın hızına ve yanıcı maddelerin durumuna yani yangının ilerleme süratine bağlıdır. Bu uzaklık yangının durumuna göre en az 300 en çok 1000-1500 metre arasında olabilir. Yangının kıvılcımlarının açılan şerifin arkasında başlatabileceği nokta yangınları söndürmek amacıyla şeridin arkasında belirli aralıklarla yangın söndürücüler dizilir. Söndürme çalışmaları sırasında karşı ateşin uygulanmasına karar verildiğinde, bu amaçla açılacak şeridin mümkünse her iki ucunun tabii engellere (yol, dere, nehir, açıklıklar, kayalıklar) bağlanması sağlanacaktır.
b) Kademeli karşı ateş: Bu karşı ateş uygulama şekli itibari ile basit karşı ateşe benzemektedir. Kademeli karşı ateş, yangın için fevkalade uygun şartlar nedeniyle tek bir karşı ateşle gerekli genişliğin sağlanarak ilerleyen yangını durdurmanın mümkün olmayacağı ve süratle ilerleyen bir yangının özellikle ön kısmını durdurmak ve açılmış bulunan ana savunma hattı arasında birbirine yakın olarak üç şeritte aynı anda yangın çıkartılır. Burada önemli olan husus yangın ucunun ilk kademeli karşı ateş şeridine ulaşmadan önce diğer iki şeritte seyreden yangının birbirine ve aynı anda yangın söndürme şeridine ulaşması yani tüm karşı ateşlerin aynı anda birbirine kavuşmasıdır. Karşı ateş ve kademeli karşı ateş, ancak yangın amirleri veya yangın amirinin uygun göreceği tecrübeli teknik elemanlarca uygulanacaktır.
Lazer Silahı İle Orman Yangınının Çıkarıldığı İddiasıyla Paylaşılan Karşı Ateş Uygulaması Görüntüsü
2021 yılı Ağustos ayında Güney illerimizde görülen orman yangınlarının Starlink uyduları tarafından ateşlenen lazer silahı ile çıkarıldığı iddiası dolaşıma sokulmuştu.
Bahsi geçen video şu şekilde:
Sosyal medyada paylaşılan videoda görülen engebe ormanlık arazideki hat boyunca yangın sanılanın aksine starlink uyduları ile lazer silahı saldırısının eseri değil, karşı ateş uygulaması çalışması. pic.twitter.com/w8gsulNjKZ
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) August 5, 2021
Sosyal medyada paylaşılan videoda görülen engebe ormanlık arazideki hat boyunca yangın sanılanın aksine Starlink uyduları ile lazer silahı saldırısının eseri değil, karşı ateş uygulaması çalışması.
Prof. Dr. Doğanay Tolunay ve Prof. Dr. Aydın Tüfekçioğlu, görüntünün karşı ateş uygulaması olduğunu işaret etmişti.
Benzer şekilde, kasıtlı şekilde yangın çıkarıldığı sanılarak paylaşılan videoda Amerika Birleşik Devletleri Balık ve Vahşi Yaşam Servisi (USFWS) görevlisi tarafından yaban hayatı için sağlıklı yaşam ortamı sağlamak için sulak alanda kontrollü yangın (prescribed fire) başlatılması görülüyor.
Videoda kasıtlı şekilde yangın çıkarılmıyor, Amerika Birleşik Devletleri Balık ve Vahşi Yaşam Servisi (USFWS) görevlisi tarafından yaban hayatı için sağlıklı yaşam ortamı sağlamak için sulak alanda kontrollü yangın (prescribed fire) başlatılıyor.https://t.co/5XbaUCER4R pic.twitter.com/sSyQGCdGJI
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) August 28, 2023
Orman yangınının çıkarıldığı sanılan bir diğer video da “kontrollü yangın” girişimine ait.
Görüntünün orijinali CFM Fire Managers adlı girişimin sosyal medya hesabında riskli dönemlerde yangına neden olabilecek çamların yakıldığı belirtilerek “Yanığı azaltmak ve ağaç ölümü olasılığını azaltmak için bu 112 dönümlük çam bloğunu gece yaktık.” (“We burned this 112 acre pre-merch loblolly stand at night to reduce scorch and decrease the possibility of tree mortality“) ifadeleriyle paylaşılmış.
Orman yangınının çıkarıldığı sanılan bir diğer video da “kontrollü yangın” girişimine ait.
Görüntünün orijinali CFM Fire Managers adlı girişimin sosyal medya hesabında riskli dönemlerde yangına neden olabilecek çamların yakıldığı belirtilerek paylaşılmış.… pic.twitter.com/kDzQwnr4FX
— Malumatfuruş (@malumatfurusorg) March 14, 2024