Güneş’ten 30 Milyar Kat Büyük ve Evrenin En Büyük Kara Deliğinin Görüntüsü Sanılan Görsel Aslında Dijital Ortamda Oluşturulan Bir İllüstrasyon
Gökbilimciler tarafından keşfedilen şimdiye kadarki en büyük kara deliğin görüntüsü sanılarak aşağıdaki görselin haber profillerinde paylaşıldığı görülüyor.
Söz konusu görseli Güneş’ten 30 milyar kat büyük ve evrenin en büyük kütleli kara deliğinin görüntülendiği iddiasıyla aktaran paylaşım örneği:
Conflict (@ConflictTR): “Güneş’ten 30 milyar kat daha büyük ve evrenin en büyük kara deliğinin görüntüsü:”
İşbu aktarımda birkaç hata yer alıyor.
Görsel evrenin en büyük kara deliğine ait değil.
Görsel, Abell 1201 adlı galaksinin merkezindeki kara delik için hazırlanan bir dijital illüstrasyon.
Evrenin bilinen en büyük süper kütleli kara deliği Güneş’ten 100 milyar (1011) kat daha büyük kütleli Phoenix A’dır.
Phoenix A’nın görseldeki gibi bir görüntüsü mevcut değil.
2023 yılı itibarıyla, evrenin bilinen en büyük kara deliği, Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden bilim insanları tarafından 2023’ün Mart ayında keşfedilen Phoenix A’dır.
Güneş’ten 100 milyar (1011) kat daha büyük bir kütleye sahip olan Phoenix A, Dünya’dan yaklaşık 12 milyar ışık yılı uzakta bulunan bir galaksi olan Phoenix gökada kümesinin merkezinde yer almaktadır (Kara delik, galaksi kümesinin merkezindeki tüm yıldızları ve gazları yutmada o kadar etkilidir ki, galaksi kümesi son 9 milyar yılda %60’ından fazla kütlesini kaybetmiştir).
Phoenix A’nın keşfi, evrendeki kara deliklerin oluşumu ve evrimi hakkında yeni bilgiler sağlamıştır. Kara deliklerin bu kadar büyük kütleye nasıl ulaşabildiği hala bir gizemdir, ancak Phoenix A’nın keşfi, kara deliklerin, galaksi kümelerini şekillendiren ve Evren’in evriminde önemli bir rol oynayan güçlü nesneler olduğunu göstermektedir.
Phoenix A’dan önce, evrenin bilinen en büyük kara deliği, Güneş’ten 66 milyar kat daha büyük kütleye sahip TON-618’di. TON-618, Dünya’dan yaklaşık 10.4 milyar ışık yılı uzakta bulunan bir galaksi olan SDSS J010013.0-101003.1’in merkezinde yer almaktadır.
Görseldeki dijital tasarım Abell 1201 adlı galaksinin merkezindeki kara delik için yaygın şekilde kullanılmış.
Abell 1201, Dünya’dan yaklaşık 2,7 milyar ışık yılı uzakta, Aslan takımyıldızı yönünde bulunan bir gökada kümesidir. Küme, yaklaşık 1000 galaksiden oluşur ve bunların en parlağı, Abell 1201 BCG olarak bilinen bir eliptik galaksidir.
Keşfi, evrendeki süper kütleli kara deliklerin oluşumu ve evrimi hakkında yeni bilgiler sağlayan Abell 1201’in özellikleri şunlardır:
Uzaklığı: Dünya’dan yaklaşık 2,7 milyar ışık yılı
Boyutu: Yaklaşık 10 milyon ışık yılı
Galaksi sayısı: Yaklaşık 1000
En parlak gökada: Abell 1201 BCG
Merkezdeki süper kütleli kara deliğin kütlesi: Güneş’ten 32,7 milyar kat
Abell 1201, 2023 yılında bilim insanları tarafından, kümenin merkezinde bulunan bir süper kütleli kara deliğin keşfedilmesiyle dikkatleri üzerine çekti. Bu kara delik, Güneş’ten 32,7 milyar kat daha büyük bir kütleye sahiptir ve bu onu evrenin bilinen en büyük süper kütleli kara delikler arasında 10. sıraya koymaktadır (Phoenix A, 100 milyardan fazla güneş kütlesi sığdırabilir ve bu da onu Abel 1201’de bulunan bu kara delikten daha büyük olan en büyük veya ‘en büyük’ kara delik haline getirmektedir).
Abell 1201 gökada kümesindeki 30 milyar Güneş kütlesine sahip ultra büyüklükteki kara deliğin ışığı bükme özelliği sayesinde gökbilimciler tarafından keşfine değinilen içeriklerde kullanılan görsel bir dijital tasarım.
Arka fonunda Samanyolu Galaksisi’nin panoramasından parça içeren görsel, Samanyolu galaksisinde sürüklenen bir karadeliğin, nasıl görüneceğine dair bir sanatçının izlenimidir.
1/ Following six years of meticulous observations, Hubble has, for the first time ever, provided direct evidence for a lone black hole drifting through interstellar space by a precise mass measurement of the phantom object.
Bahsi geçen görsel için “ESA/Hubble, Digitized Sky Survey, Nick Risinger (skysurvey.org), N. Bartmann” ifadelerini içeren kaynak atfı yapılmış.
Söz konusu internet sitesinde bahsi geçen kara delik görselinin bir sanatçının Samanyolu Galaksisi’nde sürüklenen bir kara delik izlenimi olduğu, kara deliğin çevresinden geçen ışığı nasıl büktüğünü göstermek için oluşturulduğu şu ifadelerle aktarılmış:
“Artist’s Impression of an Isolated Black Hole
This is an artist’s impression of a black hole drifting through our Milky Way galaxy. The black hole is the crushed remnant of a massive star that exploded as a supernova. The surviving core is several times the mass of our Sun. The black hole traps light because of its intense gravitational field. The black hole distorts the space around it, which warps images of background stars lined up almost directly behind it. This gravitational “lensing” effect offers the only telltale evidence for the existence of lone black holes wandering our galaxy, of which there may be a population of 100 million. The Hubble Space Telescope goes hunting for these black holes by looking for distortion in starlight as the black holes drift in front of background stars.”
“Sanatçının İzole Edilmiş Bir Kara Delik İzlenimi
Bu, Samanyolu galaksimizde sürüklenen bir kara deliğin bir sanatçının izlenimidir. Kara delik, süpernova olarak patlayan büyük bir yıldızın ezilmiş kalıntısıdır. Hayatta kalan çekirdek, Güneşimizin kütlesinin birkaç katıdır. Kara delik, yoğun çekim alanı nedeniyle ışığı yakalar. Kara delik etrafındaki alanı bozuyor ve bu da neredeyse hemen arkasında sıralanan arka plandaki yıldızların görüntülerini çarpıtıyor. Bu kütleçekimsel “merceklenme” etkisi, galaksimizde dolaşan ve nüfusu 100 milyon olabilecek yalnız kara deliklerin varlığına dair tek kanıt sunuyor. Hubble Uzay Teleskobu, kara delikler arka plandaki yıldızların önüne doğru sürüklenirken yıldız ışığındaki bozulmayı arayarak bu kara deliklerin peşine düşüyor.”
Kaynak olarak şahsına atıf yapılan Nick Risinger görsel hakkında “Arka plan fotoğrafı, araştırmamdan. Kara delik sanatını ben yapmadım.” (“Background photo is from my survey. I did not make the black hole art.”)
Background photo is from my survey. I did not make the black hole art.
Space.com’da “Şimdiye kadar keşfedilen en büyük kara delik 30 milyar güneşi sığdırabilir. Onu yerçekimi ve bükülmüş ışıkla bulduk” (“The largest black hole ever discovered can fit 30 billion suns. We found it with gravity and bent light“) başlığıyla 29 Mart 2023 günü yayımlanan yazıda keşfedilen kara deliğin şimdiye kadar tespit edilen en büyük kütleli kara delik olduğu yönündeki yanlış aktarıma yer verilmesi de bu yanlış bilginin yayılmasına neden olmuş.
Evrenin oluşumu ve gelişimi hakkında daha fazla bilgi edinmek için bilim insanları için önemli bir araştırma hedefi olan kara delikler üzerinde çalışmalar sürdürülüyor.
Tespit edilmesi bir hayli zor olan kara delikler sanıldığı gibi paylaşılan görseldeki gibi görüntülenemiyor.
Işığı da içine çeken kara deliklerin kendilerini doğrudan görmek mümkün değildir.
Bu nedenle bilim insanları, kara deliğin etrafındaki ışığı tespit etmeye çalışırlar.
Kara deliğin etrafındaki madde, kara deliğin çekim kuvveti tarafından bükülerek, yoğun bir ışık yayı oluşturur. Bu ışık yayı, kara deliğin etrafında bir halka şeklinde görülür. Bu halka, kara deliğin olay ufkunun bir temsilidir.
Geçmişte yayımlanan kara delik görselleri incelendiğinde paylaşılan görüntünün bir dijital tasarım olduğu daha iyi anlaşılabilir.
Güneş’ten 7 milyar kat fazla kütleye sahip, Dünya’dan 53 milyon ışık yılı uzaklıkta, Messier 87 adlı eliptik galaksinin merkezinde bulunan süper kütleli kara deliğin ilk görseli “Event Horizon” (“Olay Ufku”) Teleskobu (EHT) adlı uluslararası kuruluş tarafından 2019 yılı Nisan ayında kamuoyuyla paylaşılmıştı.
NASA’nın her biri içinde kara delik barındıran 3 galaksiye dair paylaştığı (X-ışını ve optik) görüntü şu şekildeydi:
