İşbu yazımızda ise çeşitli uygulamalar kullanılırken çeviri kaynaklı yanlış aktarımlara değineceğiz.
Yabancı dil sıkıntısı yaşayanlar için Chrome gibi tarayıcıların sunduğu (otomatik) çeviri imkânı “mükemmel” olmasa da “iş görür” seviyede yardım sağlıyor. Yabancı diliniz iyi değilse, Google Çeviri gibi siteleri kullanabilirsiniz. Ancak (her ne kadar büyük ilerleme sağlansa da) bu gibi çeviri hizmetlerinin de yanlış tercüme sunabileceğini göz ardı etmemek gerekiyor.
Çevrim içi / dışı çeviri hizmeti sağlayan araçlara tamamen güvenmemek gerekliliğini ortaya koyan örnekler şöyle sunulabilir…
Sabah Gazetesi’nin Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıklamasına dair paylaşımında “Koca”nın İngilizce karşılığı “husband” kelimesinin kullanıldığı iddia edilmişti. Halbuki “Koca – Husband” çevirisi Sabah gazetesi tarafından değil, ilgili sosyal medya platformunca yapılmıştı.
Google Çeviri gibi uygulamaların sunduğu çeviri sonuçlarının kullanıcı önerileriyle yönlendirilebileceği biliniyor (Google Translate tarafından sunulan çeviri, düzenle bölümünden gelen önerilerin sayısına göre değişebiliyor ve ortaya anlamsız sonuçlar çıkabiliyor).
Topluluklardan gelen çeviri önerilerinin kullanılması nedeniyle oluşan absürt durumlar şöyle örneklenebilir…
A Haber’in Donald Trump’ın tweetini sahte bir hesaptan atılan Türkçe tweet ile aktardığı iddia edilmişti. Ancak karışıklık sahte hesaptan atılan tweet ile ilgili değil, Google Chrome’un ilgili tweeti çevirisinden kaynaklanıyordu.
TRT World Almanya muhabiri Sibel Karkuş’un Paris’teki şiddet görüntüleri hakkındaki tweetinde “Türkiye” geçmediği hâlde Twitter’daki farklı dillere çeviride Türkiye’ye atıf yaptığı görülmüştü. Sorunun kaynağı Twitter değil, Google Çeviri idi.
TRT World Almanya muhabiri Sibel Karkuş’un (@karkussibel) Paris’teki şiddet görüntüleri hakkındaki tweetinde “Türkiye” geçmediği hâlde Twitter’daki farklı dillere çeviride Türkiye’ye atıf yaptığı görülmüştü.
Bazen de otomatik çeviri yapıldığı idrak edilemeyebiliyor.
Anadolu Ajansı’nın seçimle ilgili sayfasında, kullanılan tarayıcı kaynaklı İngilizceden Türkçeye yapılan otomatik çeviri yanlış yorumlanarak sistemde “kamyonet” ve “yarasa adam” adlı illerimizin sonuçlarının yayımlandığı ve bir gariplik olduğu ileri sürülmüştü (Kamyonet = Van, Yarasa Adam = Batman).
Aslı Erdoğan’ın “Türklere okula başlar başlamaz Kürtlerden nefret edilmesi öğretiliyor” ifadesini kullandığı iddiası bir çeviri hatasına dayanmaktaydı. 2019’da la Repubblica gazetesinde yayımlanan röportajında kullandığı ifadelerini olduğundan farklı biçimde aktaran Le Soir’ın tercüme hatası, Erdoğan’ın ana akım medyada hedef gösterilmesine yol açmıştı. Orijinal metinlerin incelenmesiyle Aslı Erdoğan’ın iddia edildiği yönde bir ifade kullanmadığı, yanlış iddianın röportaj çevirisindeki hataya dayandığı anlaşılmıştı.
Aslı Erdoğan’ın “Okulda Kürtlerden Nefret Edilmesi Öğretiliyor” Dediğini Öne Süren Tweet
Soner Yalçın’ın Amerika’da 19. yy.da Hintlilerin 370 ayrı katliam ile madenlerde soykırıma uğratıldığını iddiası da Google aramasında Wikipedia’da karşısına çıkan ilk sayfayı hatalı çevirmesinden kaynaklandığı anlaşılıyor.
Soner Yalçın’ın Sözcü Gazetesindeki 3 Haziran 2020 tarihli “Ekranda gördüğüm” başlıklı yazısı
Almanya merkezli BioNTech şirketinin CEO’su Prof. Dr. Uğur Şahin’in şirketinin 2021 yılı sonuna değin 1 trilyon doz aşı üretileceğini söylediği yönündeki hatalı iddia da yanlış çeviri kaynaklıydı. Uğur Şahin aslında 1 milyar doz üretimin planlandığını belirtmişti.
İngilizce milyar anlamına gelen “billion” sözcüğünün sözlükte Almancadan Türkçeye trilyon olarak çevrilmesinin bu yanlış anlaşılmaya yol açtığı söylenebilir.
Gergedan virüsü, hatalı bir tercümenin ve yanlış anlamanın ürünüydü Var olduğu iddia edilen virüs, adını gergedanın İngilizcesi olan “rhinozorus” ya da kısaltması olan “rhino”dan değil, “burunla ilgili” anlamına gelen Latince “rhino”dan almaktadır.
