İnternet Haberciliğinin Normu Hâline Gelen

Tık Tuzağı

& Örnekleri

 

“Tık tuzağı” (clickbait), merak ya da öfke gibi hisler uyandırarak okurların ilgisini çekmek adına üretilmiş muğlak ya da yanlış yönlendirici içerikler için kullanılan bir tanım.

Daha fazla tık almak için kurulan bu tuzaklar, ücretsiz içerik ve haber tüketen sosyal medya kullanıcılarının ilgisini çekerek reklâm geliri elde etmeyi amaçlayan haber sitelerinin sık ve yaygın şekilde başvurduğu bir yöntem hâline geldi.

İletişim fakültelerinde basın etiği dersi alan ve/veya ağızlarından haberciliği ne kadar ilkeli ve iyi yaptıkları yönünde sözler eksik olmayan basın emekçileri etiği bir yana iterek haber sitelerinde sıklıkla tık avcılığına başvurabiliyor.

“Ve açıklandı”, “sonunda bu da oldu”, “utandıran tablo”, “X’e hapis şoku”, “X’e haciz şoku”, “X partisinde sürpriz istifa” “onu hiç böyle görmediniz”, “bu görüntü sosyal medyayı salladı”, “dünya X’i konuşuyor”, “türkiye bu görüntüleri konuşuyor”, “görenler inanamadı”, “X gecesinde gerginlik”, “geceye damga vurdu”, “neye uğradığını şaşırdı”, “korku dolu anlar yaşadı”, “ünlü oyuncudan skandal itiraf”, “öyle bir laf etti ki”,  “son hali şaşırttı”, “X’e ceza yağdı”, “anne babalar dikkat”, “utandıran pozlar”, “ünlü şarkıcı fena dağıttı”, “dizi aşkı gerçek oldu”, “canlı yayında şok hareket”, “rüzgarın azizliğine uğradı”, “yine yaptı yapacağını”, “kanserin çaresi bulundu”, “bu yiyeceklerden uzak durun”, “durumu maç saatinde anlaşılacak”, “X’e iyi/kötü haber”, “memura/emekliye müjde”, “bunu yapan yandı”,  “uzmanlar uyarıyor”, “bilim dünyası şokta”, “bakanlık harekete geçti”, “zirveden kritik kararlar”, “bir ülkeyle daha vize kalktı” tarzı olta başlıklara artık hepimiz aşina hâle geldik.

Haber siteleri sadece sosyal medya üzerinden değil, iğrenç SEO teknikleriyle oluşturulan niteliksiz içerikle arama motorları üzerinden de tık avcılığına girişebiliyor.

Okurunu tık olarak gören, kullanıcıyı aptal yerine koyan, her defasında tık tuzağında farklı bir seviye yakalayan örneklerden bazılarını paylaşalım…

 

OdaTV’nin “Bekaroğlu’nun kızına saldırı” şeklinde sosyal medyada paylaştığı tweetin içeriği “CHP Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, KÖPEKLERİN kızına saldırdığını belirtti” yönündeydi.

 

mehmet bekaroğlunun kızına saldırı

 

bekaroğlunun kızına saldırı

 

mehmet bekaroğlunun kızına saldırı

 

Koronavirüs salgını da haber siteleri için bir tık tuzağı kaynağına dönüşmüştü.

Örneğin Sözcü gazetesinin internet sitesinin anasayfasında “Havalimanında ‘corona aşısı’ operasyonu Türkiye’ye kaçıracaktı” başlığıyla verilen haberin içeriğinde koronavirüs aşısı ile ilgili tek şey kaçakçılığı yapılan ilacın Pfizer ürünü olmasıydı.

 

corona aşısı operasyonu

 

korona aşı kaçakçılığı

 

korona ilaç kaçakçılığı

 

Yeniçağ, tarihî eserleri ve alanları delik deşik eden definecilerin ilgisini çekmek için duyarsızca tık tuzağı başlığına meyletmişti.

 

tarihi kuyudan hazine fışkırdı

 

NTV’nin “efsane dönüyor” notuyla paylaştığı Erdal Beşikçioğlu her ne kadar Behzat Ç adlı dizinin geri döndüğü algısına oynasa da aslında haber içeriği 1978-1981 yılları arasında yayınlanan ve tüm dünyada izlenme rekorları kıran Amerikan yapımı ‘Beyaz Gölge’ adlı dizinin ikinci kez ülkemiz kanalları için uyarlanacağını aktarıyordu.

 

erdal beşikçioğlu efsane dönüyor

 

Tık tuzağını sanal ortamda değil fizikî baskı üzerinde yapan bir örnek de mevcut.

Malumunuz Takvim Gazetesi, emekliler için farklı tutar ve yüzde ile zam müjdesi vermesiyle tanınıyor. Takvim, Bağ-kur, SSK ve Emekli Sandığı ayrımı gözetilmeden afaki hesaplar üzerinden afaki tutarların zikredildiği manşetlerle tiraj kasmayı alışkanlık hâline getirmiş bir yayın organı.

Daha önce Takvim’in 2018, 2019 ve 2020 yıllarındaki kapak sayfalarını inceleyip raporlamıştık.

 

Takvim 2020’de Emekliye Zam Müjdelerini Eksik Etmedi

Takvim 2019’da Da Emekliyi Kandırmayı Hedeflemeyi Sürdürdü

Takvim Gazetesinin Emekliye Zam Haberlerinin Ardı Arkası Kesilmiyor

 

Ayrıca, “emekli maaş farkı ne zaman yatacak?” temalı tık tuzağı haberlerde de yanlış bilgi sunulduğunu (bazıları sadece laf çevirdiğini) da not etmiş olalım…

Haber sitelerinde “Emekli maaş farkı ne zaman yatacak? Emekli maaş farkı ne zaman yatacak sorusu milyonlarca emeklinin yanıt aradığı soru. Emekli maaş farkının yatacağı zaman emekli maaş farkı çekilebilecek” gibi faydasız SEO diliyle yazılmış o kadar çok sayfa mevcut ki…

 

Yeni Akit, koronavirüsü Türkiye’ye getiren gerçek / tüzel kişi iddiası üzerinden tık haberciliğine yönelmişti.

 

eren erdem koronavirüs

 

koronavirüs babacanın partisi

 

Diğer bazı örnekler şöyle…

 

alex de souza çorluspor

 

beşiktaş fatih terim

 

ve açıklandı schumacher

 

cem uzana hapis soku

 

Tık Tuzağı ve Yanlış Haber

Araştırmacılar, bilginin sadece yüzeysel olarak tüketiliyor olmasının yanlış haberlerin daha fazla yayılmasına yol açtığını düşünüyor. Haliyle, tık tuzağı içerikli haberlerin yanlış yönlendirmesi ile bilgi düzensizliği daha da yaygın bir hâl alabiliyor.

Yanlış algı ya da bilginin kaynağının “tık tuzağı” olduğu bazı örnek vakalar paylaşacak olursak…

İngiltere’de faaliyet gösteren Express adlı yayın organının “Ay’a İniş Şoku: Neil Armstrong, Son Derece Samimi Bir Röportajda ‘Sahte’ Olduğunu İtiraf Etti” (“Moon landing SHOCK: Neil Armstrong admitted ‘it was a sham’ in incredibly candid interview“) başlıklı tık tuzağı içerikli haberinin yanlış yönlendirmesi ile Neil Armstrong’un Ay’a iniş operasyonunun düzmece olduğunu itiraf ettiği algısı oluşmuştu.

 

Google'un Kullanıcılarına Sunduğu Tavsiye Haberler Arasında Neil Armstrong'un Ay'a Hiç Gitmediklerini İtiraf Ettiğine Yönelik Tık Tuzağı Habere Rastlanıyor
Google’un Kullanıcılarına Sunduğu Tavsiye Haberler Arasında Neil Armstrong’un Ay’a Hiç Gitmediklerini İtiraf Ettiğine Yönelik Tık Tuzağı Habere Rastlanıyor

 

Neil Armstrong’un Ay’a Aslında Hiç Gitmediklerini İtiraf Ettiği İddiası

 

Haber başlıklarında “Kanalizasyondan dev fare çıktı” minvalinde başlık atan haber organları, yakalanan cismin canlı/cansız bir hayvan olmadığını haber metninde aktarmış olsa da başlığı okumakla yetinip, haber metnini incelemeyen bazı sosyal medya kullanıcıları yakalanan dev sıçan şeklindeki dekoru canlı bir hayvan sanmıştı.

 

kanalizasyondan dev fare

 

Meksika’da Kanalizasyonda Bulunduğu Sanılan Dev Fare

 

Bazı basın organları, Putin’in Müslüman olduğu iddiasını (ele alan ya da hicveden yazıları) tık tuzağı başlıklarla haberleştirmişti. Asparagas olduğu fersah fersah öteden bariz olan iddiayı kaynağından doğrulamak yerine “tık” ve “fav” için yayımlayan haber siteleri ve sosyal medya kullanıcıları sayesinde Putin sadece Türkiye’de Müslüman olmuştu…

 

putin gizli müslüman
Sabah Gazetesi, Ahmet Kekeç’in Star Gazetesinde yayımlanan Putin’in Müslüman olduğu iddiasını hicvettiği köşe yazısını “Putin Gizli Müslüman Mı?” şeklinde tık tuzağı bir başlıkla haberleştirmişti

 

Putin’in Gizli Müslüman Olduğu İddiası

 

Her Ramazan ve Kurban Bayramı öncesinde devlet tarafından vatandaşlara “bayram harçlığı” dağıtılacağı yönünde oluşan algıdan nasiplenmek adına haber siteleri doğru bilgiyi aktarmak yerine “Bayram harçlığı başvurusu 2020 nasıl doldurulur?” şeklinde yanlış yönlendirici içerik paylaşmayı alışkanlık hâline getirdi. Halbuki, Açık Kapı üzerinden sosyal destek konulu başvuruda bulunulabiliyor. Ancak, “bayram harçlığı” şeklinde bir uygulama bulunmuyor. İçişleri Bakanlığı, Kurban Bayramında valilikler ve kaymakamlıklarda bulunan Açık Kapı birimlerinden bayram harçlığı dağıtılacağı iddiasının doğru olmadığını duyurmuştu.

 

bayram harçlığı başvurusu haberi

 

 

Yorumunuzu yazınız...