Asaf İlbay’ın “Çocukluk Arkadaşım Atatürk” Adlı Kitabında İtalya’da Bir Gazetede Yayımlanan Bir Profesörün Yazısı Olarak Belirttiği Metin Zaman İçinde Atatürk’ün Vefatının Ardından İtalya’da Bir Radyoda “Sezar, İskender, Napolyon Ayağa Kalkın. Büyüğünüz Geliyor” Anonsunun Yapıldığı İddiasıyla Sunulmuş
Atatürk’ün 10 Kasım 1938 günü ebediyete intikal etmesinin ardından İtalya’da radyo kanallarında Atatürk’ün vefatının “Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkın. Büyüğünüz geliyor!” sözleriyle duyurulduğu iddiası bir süredir sosyal medya platformlarında paylaşılıyor.
Ece Üner: “Atatürk’ün hayatını kaybettiği gün bir İtalyan radyosu anonsu; “Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkın. Büyüğünüz geliyor!”…#MustafaKemalATATURK”
Atatürk’ün hayatını kaybettiği gün bir İtalyan radyosu anonsu; “Sezar,İskender,Napolyon ayağa kalkın. Büyüğünüz geliyor!”…#MustafaKemalATATURK
“En son instagram’da şöyle bir şeyle karşılaştım: “Atatürk’ün hayatını kaybettiği gün bir İtalyan radyosunun anonsu: Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkın, büyüğünüz geliyor.”
Eh, işte! Çocukluktan öyle yetiştiriyoruz ki, o tarihte İtalyan radyolarının faşizmin en güçlü propaganda aygıtları olduğunu; böyle sözlerin ucunun nerelere gittiğini bilemeyecek kadar cahil yetişkinler oluyorlar.”
Atatürk’ün vefat ettiği gün bir İtalyan radyosunun “Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkın, büyüğünüz geliyor.” anonsunu yaptığı iddiasının kaynağı Atatürk’ün çocukluk arkadaşı Asaf İlbay’a dayanıyor.
Zaman içerisinde Asaf İlbay’ın “Çocukluk Arkadaşım Atatürk” adlı kitabında bir profesörün yazısı olarak belirttiği ifade radyo anonsuna evrilmiş.
Asaf İlbay hatıratındai İsviçre’den yurda dönerken İtalya’da Atatürk’ün ölüm haberini aldığını, ilk trenle İstanbul’a dönmek için vardığı tren istasyonunda bir Türk vatandaşının bir İtalyan gazetesinde İtalyan profesörünün Atatürk için yazdığı yazıdan “Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkınız, büyüğünüz geliyor.” cümlesini tercüme ettiğini aktarmıştır.
Bazı paylaşımlarda ve köşe yazılarında Asaf İlbay’ın yanında bulunan arkadaşının tercüme ettiği metnin “11 Kasım 1938’de İtalyan radyosunda bir ses şöyle söylüyordu; ‘Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkınız, büyüğünüz geliyor” şeklinde olduğu aktarılsa da, kitaptaki ilgili kısımda “radyo” bahsi geçmemektedir.
Asaf İlbay’ın “Çocukluk Arkadaşım Atatürk Mustafa Kemal’le 45 Yıl” adlı kitabının sonunda yer alan “Atatürk’ün Vefatı” adlı bölümün bitişinde bu söze şöyle yer verilmiştir (2014. Kaynak Yayınları. 2. Basım. Sf: 153-154):
“İtalya yoluyla dönüyordum. Atatürk’ün, şiddetli bir krizden sonra iyiliğe döndüğünü ve “tabiatı da yeneceğim” dediğini duyarak çok sevindim.
Birkaç gün sonra Milano’daydık. “Galaripa de Campari” gazinosundaki hoparlör, ulu Atatürk’ün ölümünü ilan ediyordu!
“Boğazların diktatörü Atatürk, 10 Kasım 1938 günü saat dokuzda, gözlerini hayata kapamış, ebediyete kavuşmuştur” diye acı acı haykırıyordu.
Ecnebi diyarında idik. Bu matemli günde bizi teselli edecek kimse yoktu. Derhal biletlerimizi aldım ve sabah treni ile Türk milletinin elemini yakından paylaşmak ve son vazifeyi yapmak üzere İstanbul’a hareket ettim.
İstasyonda bir Türk arkadaş, sabah çıkan gazetelerden birisinde, bir İtalyan profesörünün Atatürk’e dair yazdığı bir yazıyı bana tercüme ediyordu.
Ferda İlbay, Atatürk’ün yakın arkadaşı olan dedesi Asaf İlbay’ın vasiyetnamesi gereği bu kitabı yayınladığını kitabın giriş bölümünde şu ifadelerle aktarmış:
“2007 yılında babamı kaybettim. Evini toparlarken babamın dosyaları içinde elyazısı bir vasiyetname buldum. 1 Mart 1954 tarihli vasiyetname, Asaf dedeme aitti. “Atatürk’ün hususi hayatı hakkında vaktiyle Tan gazetesinde neşrettiğim tefrikalar, yeni ilavelerle yeni bir çehre almıştır. Sağlığımda kitap halinde yayınlanması gayemdir. Şayet, imkân bulamazsam varislerim bu arzumu yerine getirsinler. Hadiselere, olaylara bakış başlıklı yazımın da, bu eserde neşrini, önsözde izahat ettiğim sebeple münasip gördüm. Varislerim bu arzumu mutlak yerine getirmelidir” diyordu dedem.”
Asaf İlbay’ın aktarımını doğrulayabilecek ya da destekleyebilecek ilave bir kaynak bulamadık.
“Un annuncio radiofonico italiano nel giorno della morte di Atatürk” “Cesare, Alessandro, Napoleone, si alzano. Il tuo maggiore sta arrivando.” gibi aramalarda da karşımıza İtalyanca bir aktarıma rastlayamadık (Asaf İlbay’ın anıları yayımlanmasının öncesinde bu aktarımın başka bir kaynakta izine rastlanılamaması çarpıcı bir husus).
Atatürk’ün vefatının ardından ülkemizde yayımlanan gazetelerde yabancı basındaki aktarımların haberleştirildiği görülüyor.
Son Posta – 11 Kasım 1938
Cumhuriyet – 12 Kasım 1938
Akşam – 11 Kasım 1938
Atatürk’ün vefatına dair yabancı basından aktarımlarda “Sezar, İskender, Napolyon ayağa kalkın, büyüğünüz geliyor.” şeklinde bir ifadenin İtalya’da gazetelerde ya da radyolarda zikredildiğine dair bir aktarım görülemiyor (Ülkemiz basınının böyle bir makaleyi atlamış olması olası).
Atatürk’ün vefatı hakkında İtalya’dan yapılan raporlamalardan bazıları şu şekilde:
Roma radyosunun neşriyatı
Roma 11 – Büyük Önder Atatürkün ölümü burada büyük bir teessür uyandırmıştır. Roma radyosu, dün akşam yaptığı neşriyatta, büyük kurtarıcının memleketine yaptığı büyük hizmetleri ve muazzam inklâpları dinleyicilerine birer birer anlatmıştır.”
11 Kasım 1938 – Akşam
Akşam – 11 Kasım 1938
“Avrupada teessür
Bütün dünya radyoları dün Atatürkün ölümünden onun yaptığı inkılâblardan bahsettiler”
11 Kasım 1938 – Son Posta
“Ayni surette Paris, Berlin, Roma, Brüksel, Prag, Bükreş, Belgrad, Sofya ve Atina radyoları da elim haberi bildirdikten sonra, uzun boylu Atatürk’ün hayat ve icraatından bahsetmişlerdir.”
11 Kasım 1938 – Son Posta
Son Posta – 11 Kasım 1938
“Dünya Radyoları Atatürk İçin Neşriyat Yaptılar
‘Dünya Büyük Bir Devlet Adamı Kaybetti’
…
Roma radyosu ulu önderin tercümei halini anlattıktan sonra onun Abdulhamit Türkiyesi ile münasebeti kalmıyan bir değişte değiştirmeye muvaffak olduğunu, milleti muasırlaştırmak için yaptığı bütün içtimai inkılâpları azamî muvaffakiyetle başardığını anlatmıştır.”
11 Kasım 1938 – Tan
Tan – 11 Kasım 1938
“İtalyan gazeteleri:
Türkiye’de yeni bir zihniyet yaratan adam
Roma 12 a.a. – Stefani ajansı bildiriyor:
Bütün gazeteler Cümhur Başkanı Atatürk’ün ölümüne geniş bir yer tahsis ve kendisinin hayatı, mesaisi ve yeni Türkiye’nin inşası için mücadelesini … tercümei haller ve fotoğraflar ilave etmektedirler.
Duçe tarafından tahsis edilmiş olan Popolo D’İtala gazetesi diyor ki:
Ölümün, hayatının yirmi yılını vakfettiği ve alametleri şimdi yüksek ve sağlam bulunan muazzam yapıcı faaliyetinin tam cevvaliyeti içinde avladığı, vatan babasının zıyaından dolayı Türkiye’yi müteellim eden matem çok derindir.
Gazete Atatürk’ün askerî hayatını, inkılâpçı faaliyetini, politik sahneye avdetini, dünya harbindeki mühim askerî faaliyetini, Gelibolu müdafaasını ve harpten sonra Türk ordusunun kurtarılmasını hatırlattıktan sonra Türkiye’nin istiklâli için olan mücadelesi üzerine uzun uzadıya durmakta ve müteakiben politik adam sıfatiyle olan faaliyetinden, memleketin otokrasi ve teokrasiye dayanan eski teşkilâtını yıkan inkılâbından, ananelere karşı hattı hareketinden bahsettikten sonra diğer ıslahatı arasında millî müdafaa kanununu, latin harflerinin ve İtalyan ve İsviçre kanunlarından alınan ceza kanunu ile medenî kanunun kabulünü, birden fazla kadın almanın menini saymaktadır.
Türkiye’de yaratılan yeni zihniyet
Corriera Della Sera diyor ki:
Atatürk ölürken bütün memleketin politik, ekonomik ve sosyal bütün sahalardaki faaliyetini sevk ve idare etmekte olan bir adam, 20 yılda Türkiye’de yeni bir zihniyet yaratmış olan bir adam ölmüştür.
Aynı gazete, Atatürk’ün politik maharetini bilhassa kaydettikten sonra … bütün tahdidatından kurtarmasını bildiğini ve Montrö’de memleketi lehine olarak haline muvaffak olduğu Boğazlar meselesini hatırlatmaktadır.
Gazete del Popolo, Atatürk’ün hakim, faal, çalışkan bir tipi temsil etmiş olduğunu hatırlatarak Atatürkün zihniyetiyle sultanların zihniyetleri arasındaki tezadı kaydetmektedir.
Messagero gazetesi, dünya harbinin sonunda Türkiye’de kalan yegane gerçeklik Kafkasya ile Akdeniz arasındaki mütekâsif ve mütecanis bir blok olan Türk milleti olduğunu hatırlattıktan sonra ve Atatürk’ün yabancılara ve eski rejime karşı muzaffer kılmayı bildiği şeyin işte bu gerçek olduğunu kaydediyor. Gazete, inhitat etmiş bir memlekete mazisinin tarihî kıymetlerini iade eden Atatürk tarafından başarılmış olan eserin ehemiyetini kaydederek diyor ki:
Yalnız bu iş bile Atatürk adının modern zamanların en cüretli ıslahatçıları arasına kaydedilmesi için kâfidir.
Diğer bütün mühim İtalyan gazeteleri de aynı fikirde bulunmakta ve Atatürk’ün büyük çehresini asker, inkılâpçı, politik, sosyal ve ıslâhatçı faaliyetinin ışığı altında göstererek yeni Türkiye’nin onun idaresi altında elde ettiği büyük terakkileri kaydetmektedir.”
13 Kasım 1938 – Ulus
Ulus – 13 Kasım 1938
Atatürk’ün vefat ettiği gün İtalya’da yapılan radyo anonsuna ait olduğu iddiasıyla paylaşılan ses kaydının kaynağı tespit edilemiyor.
10 Kasım 1938 günü yayın yapan radyodan bir ses kaydının olması da haliyle güç.
Bahsi geçen İtalyanca ses kaydının, Asaf İlbay’ın kitabının yayımlanmasının ardından aktarımının yaygınlık kazanmasının ardından dolaşıma girdiği anlaşılıyor.
