Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Londra’daki 450 Ton Altın Rezervinin 400 Tonunun Dövize Müdahale İçin Satıldığı İddiası Doğru Değil
Dövizdeki yükselişi önlemek adına Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) politika faizi artırımı ve sıkılaşma gibi şahin bir politika yerine döviz rezervlerinden satışlara tevessül ettiği kamuoyunca bilinen bir olgu. Doğrudan döviz piyasasına satış yönünde müdahale yerine “arka kapı” olarak nitelenen dolaylı yöntemlerle döviz satışının gerçekleştirildiği birçok piyasa uzmanı tarafından dile getirilmişti.
13 Mayıs’la biten haftada TCMB rezervlerinin 4,8 milyar dolar eridiği haberinin basına yansıdığı anda, hükümetin ve TCMB’nin Londra’daki 450 ton altını bozdurup dolara çevirdiği ve döviz piyasasındaki süregelen baskıyı gidermek için piyasaya süreceği iddiası dolaşıma girdi.
Bu iddiayı aktaran ve yoğun etkileşim alan sosyal medya paylaşımı şöyle örneklenebilir:
“⭐️450 ton Türk altın rezervinin İngiltere’de tutulduğu,
⭐️Bunun 400 tonunun satılarak dolar alındığı,
💵Ve dövizin frenlenmeye çalışıldığı,
⭐️Vatandaşların altınlarının bu nedenle finansal sisteme dahil edilmek istendiği, 🇬🇧
Konuşuluyor Londra’da.
Bu doğru olabilir mi Nebati?”
Yanlış iddianın kaynağı Bloomberg’de yayımlanan, Londra piyasasında ancak bir merkez bankasının yapabileceği ölçüde (dolar karşılığı) büyük hacimli altın satışı yapıldığı yönündeki habere dayanıyor.
Söz konusu haberde İngiltere Merkez Bankası (Bank of England – BOE) teslimatlı gerçekleştirilen hacimli altın alım-satımında altının ons fiyatının piyasada oluşan fiyatta 1 dolar civarında düşük olduğu, bu durumun da dolar likiditesi sağlamak adına merkez bankası gibi büyük kuruluşlarca yapılan büyük tutarlı altın satışından kaynaklanmış olabileceği aktarılmaktaydı.
Bloomberg’de Eddie Spence ve Ranjeetha Pakiam imzasıyla yayımlanan 19 Mayıs 2022 tarihli “İngiltere Merkez Bankası’nın Nadir İskontolu Altın Ticareti Merkez Bankası Satışını İşaret Ediyor” (“BOE Gold Trades at Rare Discount in Sign of Central Bank Selling“) başlıklı haberde herhangi bir banka ya da ülke ismi zikredilmemişti. Bu durum, döviz likiditesi sağlamak ve Türk lirasını desteklemek adına yapılan döviz rezervi satışlarından hareketle olağan şüpheli olarak TCMB’nin görülmesine yol açtı (Şevki Yılmaz gibi isimlerin söyleminin de etkili olduğu düşünülebilir).
Ancak, Londra’da bu satışı yapan banka TCMB olamaz. Çünkü, TCMB’nin Londra’da iddia edildiği gibi 450 ton altını bulunmuyor. Merkez Bankası’nın Londra’daki altın mevcudu, bankaların zorunlu karşılık altınlarından Londra’da tutulanlar dahil edilse dahi bahsi geçen tutara ulaşamıyor. 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla TCMB aktiflerinde yer alan 657 ton (uluslararası standarttaki) altın mevcudunun 116 tonu Londra’da BOE nezdinde saklanmaktaydı. Bu altın mevcudunun 460,8 tonu TCMB’ye ait iken 141 tonu bankaların zorunlu karşılık altınıydı. TCMB’ye ait altının 78,1 tonu, bankaların zorunlu karşılık altınının 38,9 tonu BOE emanetindeydi. Altın fiyatlarında olağandışı fiyat hareketine yol açtığı tespit edilen Londra’da yapılan hacimli altın satışı TCMB’ye ait sanılmış. 26 Mayıs günü açıklanan verilere göre TCMB aktifinde 20 Mayıs itibarıyla yer alan altın mevcudunda iddia edildiği gibi bir erime görülemiyor. Bahse konu altın satışını yapan ülkenin ve bankanın ismi açıklanmasa da ilerleyen süreçte mezkûr ülkenin Asya kıtasından olduğu yorumu aktarıldı.
TCMB’nin 2021 yılı için hazırlanan bağımsız denetim raporunda altın rezervlerinin içeriği ve kullanımı hakkında şu bilgi sunulmuştu:
“Banka’nın altın rezervleri, Banka kasasında, yurt dışı bankalarda ve Borsa İstanbul (“BİST”) nezdinde tutulan uluslararası standartta olan ve Banka kasasında tutulan uluslararası standartta olmayan altınlardan oluşmaktadır. Rezerv yönetimi politikası kapsamında yurt dışındaki altınlar serbest depolarda tutulmaktadır. Zorunlu karşılık tesisi için bankalar ve finansman şirketleri tarafından yatırılan altınlar da yurt dışı bankalar ve BİST nezdinde takip edilmektedir. Banka, altın rezervlerinin yönetimine ilişkin olarak, doğrudan alım ve satım işlemleri, altın muhafaza hesapları, vadeli altın depo işlemleri, altın karşılığı döviz ve döviz karşılığı altın swapları, yurt içinde bankalarla yapılan altın karşılığı swap işlemleri, lokasyon swapları ve fiziki altın nakil işlemleri ve benzeri işlemleri yapabilmektedir.”
TCMB 2021 Yıllık Raporu’nda altın rezervleri hakkında şu ifadelere yer verilmişti:
“Altın mevcudu, 657.726.642 safi gram karşılığı 499.485.009.671 TL tutarında uluslararası standartta olan ve 2.832.327 safi gram karşılığı 2.150.901.301 TL tutarında uluslararası standartta olmayan altınlardan oluşmaktadır. Uluslararası standartta olan altınların bir kısmı TCMB’ye ait olup, bir kısmı ise zorunlu karşılık tesisi ve teminat için yatıran ve serbest altın deposu olarak veren bankalara ve Hazine’ ye aittir. Söz konusu altınlar, TCMB kasalarında, BİST ve İngiltere Merkez Bankası (BoE) nezdinde muhafaza edilmektedir.
Uluslararası standartta olan altınlar, TCMB tarafından yabancı para rezervlerinin bir parçası olarak tutulmakta ve toplam yabancı para rezervlerinin yüzde 34,66’sını (31 Aralık 2020: yüzde 46,57) oluşturmaktadır.
ZK tesisi için bankalar tarafından yatırılan 140.986.092 safi gram karşılığı 107.066.423.975 TL, serbest altın deposu olarak yatırılan 7.803.857 safi gram karşılığı 5.926.336.813 TL tutarındaki altınlar, teminat olarak verilen 3.731.250 safi gram karşılığı 2.833.553.219 TL karşılığı altın ile 44.326.615 safi gram karşılığı 33.662.129.923 TL Hazine altını bu kalemde takip edilmektedir.
Uluslararası standartta olmayan altınlar TCMB’ye ait olup, tamamı TCMB kasalarında muhafaza edilmektedir. Söz konusu altınlar, bilançonun aktifinde “13. Diğer Aktifler” kaleminin altında takip edilmektedir.”
31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla açıklanan verilere göre TCMB’nin uluslararası standartta olan 657.726.642 safi gram, uluslararası standartta olmayan 2.832.327 safi gram altın mevcudu bulunmaktadır.
Ancak bu altın mevcudunun tamamı TCMB’ye ait değil.
TCMB aktiflerinde yer alan uluslararası standartta olan altınların yaklaşık 460,8 tonu TCMB’ye ait iken, 141 tonu ülkemizdeki bankaların zorunlu karşılıklar için TCMB’de tuttuğu tutarı yansıtıyor.
Uluslararası standartta olmayan altın mevcudunun tamamı Banka’nın İdare Merkezi’nde saklanmaktadır ve 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla tamamı Banka’ya ait.
2021 yıl sonu itibarıyla TCMB’ye ait olan altınların 78,1 tonu, bankaların zorunlu karşılık altınlarının ise 38,9 tonu Londra’da bulunuyor.
Tablo: Uğur Gürses
26 Mayıs günü açıklanan verilere göre TCMB aktifinde 20 Mayıs itibarıyla yer alan altın mevcudunda iddia edildiği gibi bir erime görülemiyor.
“Resmi rezerv varlıkları ve diğer döviz varlıkları” verisi incelendiğinde 22,048 milyon troy ons altın rezervinin bulunduğu notunun yer aldığı görülüyor. Geçtiğimiz haftaki TCMB Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi Raporu’nda 22 milyon troy ons altın rezervinin bulunduğu belirtilmekteydi (Rezerv metriklerinde uluslararası altın ağırlığı ölçüsü olarak 31,1 grama tekabul eden troy ons kullanılmaktadır).
Geçmişte Washington’dan Londra’ya taşınan altın rezervlerinin yüzde 95’inin Türkiye’ye getirildiği 2019 yılında TCMB üst yönetimince dile getirilmişti.
Dünya Altın Konseyi (World Gold Council) ve Gold Hub tarafından son yayımlanan verilerden hareketle, 400 ton altın satışının olağandışı bir tutar olduğu söylenebilir (WGC’nin çeyreklik dönemlerde açıkladığı raporun gelecek Temmuz ayında yayımlanmasıyla bu konu daha da netleşebilecektir).
Piyasa uzmanlarının yorumuna göre bir merkez bankasının bu boyutta altın satışı yapması piyasada mutlaka sızdırılırdı ve TCMB’nin bu hacimde bir satış yapmış olsa mutlaka işitilirdi.
Uğur Gürses, bu iddiaya dair hazırladığı “10 soruda “400 ton altın” şayiası” başlıklı yazısında “Merkez Bankası Türkiye’deki altınları Londra’da satmış olabilir mi?” ve “400 ton altın satılmış olabilir mi?” sorularını şu şekilde yanıtlamıştı:
“Söylentilerde sözü geçen 400 ton altının Londra’da satılmış olması mümkün değil. Bloomberg’in haberinde de satılan miktardan da 400 tondan da bahsedilmiyor. Ama söylenti böyle bir haber varmış gibi yayılıyor.
Ayrıca, fiziksel olarak Londra’da olmayan bir altın varlığının spot piyasada satılması mümkün değil. Spot piyasada teslimatlar çoğunlukla Londra’da (Loco London) yapılıyor. Bankanın da zaten Londra’da Britanya Merkez Bankası’nda 117 ton altını var. Bunun da yaklaşık 40 tonu kendi mülkiyetinde değil.”
“400 ton altının satılması piyasayı temelden sallar. Londra piyasasında 10-15 ton altın satışı bile piyasada hissedilir. Piyasa özelliğini bilmeyenler için komplo hikâyesi.
WGC verilerine göre, Nisan ayında borsalar dışındaki ikinci el piyasada (OTC) günlük işlem hacmi 72.7 milyar dolar. Yani kabaca 1200 ton altın demek. Belli bir anda bunun yüzde 1’ini bile satmak fiyatı çok düşüreceği gibi, kimin sattığı bile konuşulur. 400 ton altın demek 23 milyar dolarlık altın demektir ki piyasa fiyatının 1 dolar değil, çok daha fazlasını sarsardı; 3 güne yayılarak bile satılmış olması mümkün değil.
Asıl hikâye, altın piyasasında merkez bankalarının giderek çok daha aktif hale geldiğidir. Burada da akla ilk TCMB’nin gelmesi uzak ihtimal olmalıydı.”
Mahfi Eğilmez de iddianın gerçeği yansıtmadığını belirtmişti:
“Bu yazımda https://mahfiegilmez.com/2022/05/merkez-bankasnn-altnlar.html geçen hafta TCMB’nin Londra’da altın sattığı iddiasının gerçek olmayacağını yazmıştım. Öncesinde TCMB altın rezervi 22 milyon troy onstu. Satış yapıldığı iddia edilen haftada da aynı miktar yer alıyor. İddia, tahmin ettiğimiz gibi yersiz çıktı.”
