Sıklıkla Birbirine Karıştırılan “Mahsur” ve “Mahzur” Kelimeleri
“Mahsur” sözcüğü “muhasara altında, kuşatılmış durumda, çevrilmiş” anlamına sahipken, “mahzur” sözcüğü “sakınca, engel” anlamına gelmektedir.
Mahzur Mu? Mahsur Mu?
Fonetik olarak birbirine benzeyen mahzur ve mahsur kelimeleri karıştırılıyor olmakla birlikte, özellikle sözcüklerin anlamsal olarak da yakın bir ilişki içerisinde olması bu karışıklığın temel nedeni olarak gösterilebilir. Bu benzerliklere karşın her iki sözcüğünden birbirinden farklı olduğunun altı çizilmelidir ve yerine kullanılması gerektiği konusunda hassasiyet göstermenin doğru olacağı tavsiye edilmelidir.
Mahzur-mahsur sözcükleri çoğunlukla gündelik yaşantı içerisinde yanlış kullanılıyor olmakla birlikte edebi eserlerde ve günlük yayın organlarında da yanlış kullanıldığı gözlemlenmektedir. Özellikle kitle iletişim araçları olan dergi ve gazete gibi belirleyici yayın organlarında bile sürekli olarak yanlış kullanıldığı görülmektedir. Bu bağlamda sözcüklerin ne olduğunun ve ne anlama geldiğinin belirtilmesi gereklidir.
Mahzur ve Mahsur Kelimelerinin Anlamı Nedir?
Mahzur-mahsur kelimeleri her ne kadar kelime kökü olarak da birbirlerine benzerlik gösteriyor gibi olsa da anlamsal olarak birbirinden farklı sözcüklerdir.
Mahsur sözcüğü söz konusu diğer kemeyle karıştırılmasına sebep olan gündelik yaşantıda çok sık kullanılan haliyle “kuşatılmış, sarılmış ve çevrilmiş” anlamına gelmektedir. Dolayısıyla sözcük sıfattır ve çoğunlukla “kalmak” kelimesiyle öbek oluşturacak şekilde kullanılır.
Mahzur sözcüğü TDK tarafından “sakınca” ve “engel” şeklinde tanımlanmıştır.
Mahzur sözcüğü “-kalmak” fiilinin eklenmesiyle birlikte kullanılmamaktadır. Yani, “bir yerden çıkamamak, kuşatılmak, sarılmak, çevrilmek” anlamı için “mahsur kalmak” fiili kullanılmalıdır. Bu anlam için “mahzur kalmak” ifadesi doğru bir kullanım değildir. Öte yandan, bir olgunun herhangi bir sakıncasının bulunmadığını anlatmak için “mahzuru olmamak” ifadesi doğru kullanımdır, “mahsuru olmamak” değil.
Mahzur-Mahsur Kelimelerinin Etimolojik Kökeni
Her iki sözcüğün etimolojik kökeni Arapça kaynaklı olmakla birlikte sözcük kökleri bakımından birbirinden farklılık gösteriyor olmalarına karşın, fonetik benzerlik kelime kökü bakımından da aynı ölçüdedir. Mahzur kelimesinin etimolojik kökeni Arapça “sakınacak ve korkacak şey” anlamına gelen “hadira” sözcüğünden türetilmiştir. Görüleceği üzere sözcüğün kökü “hdr”dir.
Mahsur kelimesinin etimolojik kökeni ise söz konusu diğer kelimeye paralellik göstererek Arapça “hsr” kökünden olan “mahsür” kelimesinden türetilerek bugünkü halinin vuku bulması sağlanmıştır. Hisar ve muhasara ile aynı köke sahiptir.
Görüleceği üzere her iki sözcük arasında sözcük kökü bakımından da fonetik benzerlikler olmasına karşın en genel anlamıyla sözcükler birbirinden farklıdır.
Mahzur-Mahsur Kelimeleri Neden Karıştırılır?
Mahzur-mahsur kelimeleri çoğunlukla gündelik yaşantı içerisinde kullanılan hazırlıksız konuşmalarda birbirine karıştırılıyor olmasının yanı sıra gündelik ya da dönemsel olarak faaliyet gösteren gazete ve dergilerde yayınlanan metinlerde de bazı durumlarda karıştırılmaktadır. Bu durumun önüne geçebilmek adına sözcüklerin anlamlarının ve kelime köklerinin iyi bir şekilde ayrıt edilmesi gerekmektedir. Böylelikle özellikle bu yayın organlarında dil kullanımı olması gerektiği ölçüde başarılı bir hale gelecektir.
Öte yandan mahzur-mahsur sözcüklerinin fonetik benzerliğe sahip olmalarının yanı sıra anlamsal olarak da birbirine yakın ya da ilişkili olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Sözcüklerin karıştırılıyor olmasının bir diğer sebebi de şüphesiz anlamsal yakınlıktır. Buna karşın biri sıfat diğer ise isim olan sözcükler bu sözcük türleri vasıtasıyla birbirinden ayrılabilirdir.