“Müptezel” Sözcüğü Sıklıkla Yanlış Bir Biçimde “Müptela” Kelimesinin Anlamıyla Kullanılmaktadır

“Müptezel” sözcüğü “saygınlığını yitirmiş, çokluğundan dolayı değerini yitiren, değersiz, ayağa düşmüş” anlamına sahipken, “müptela” sözcüğü “bağımlı, tutulmuş, âşık, vurgun” anlamına gelmektedir. Bu farka rağmen “müptezel” kelimesi sıklıkla “bağımlı, keş” anlamını karşılamak üzere “müptela” sözcüğünün yerine yanlış bir biçimde kullanılmaktadır.

 

Müptezel Mi? Müptela Mı?

Herkes tarafından çok sık olarak birbirine karıştırılan ve fonetik olarak birbirini tamamladığı düşünülen müptezel ve müptela sözcükleri bilindiğinin aksine birbirinden farklı şeylere işaret ederek, farklı anlamlara gelmektedir. Fonetik olarak birbirine çok benziyor olmakla birlikte bu iki sözcüğün kelime kökü bakımından da birbirine benzediği düşünülmektedir.

Özellikle gündelik kullanımda bu iki sözcüğün çoğu zaman birbiri yerine kullanıldığına bile rastlamak mümkündür. Çoğunlukla argo anlamıyla kötü alışkanlıklara yönelik kullanılan müptela kelimesinin müptezel sözcüğü ile karıştırılmaması gerekir. Her ne kadar bu iki kelime birbirine benzerlik gösteriyor olsa da en nihayetinden birbirinden farklıdır ve tamamen bağımsızdır.

 

Müptezel ve Müptela Kelimelerinin Anlamı Nedir?

Öncelikli olarak her iki sözcüğünden aynı dile mensup olduğu ve kökensel olarak aynı dilden geldiğini söylemek gerekir. Buna karşın özellikle hazırlıksız konuşmada birbirlerine karşılık gelecek şekilde karıştırıldığı da belirtilmelidir. Bilinenin aksine müptezel sözcüğü TDK tarafından “saygınlığını yitirmiş” ve “çok bulunduğundan dolayı önemini kaybetmiş, değersiz” olarak tanımlanmıştır. Görüleceği üzere gündelik yaşantıda çok sık kullanılan kötü alışkanlıklara yönelik bağımlılık anlamıyla bir ilişkisi yoktur.  

Müptela kelimesinin anlamı ise çoğunlukla kullandığı şekline uyumludur. TDK tarafından sözcüğün anlamı “bağımlı”, “tutulmuş” ve “aşık, vurgun” anlamlarıyla tanımlanmıştır.

Aralarındaki anlam farkına rağmen “müptezel” kelimesi sıklıkla “bağımlı, keş” anlamını karşılamak üzere “müptela” sözcüğünün yerine yanlış bir biçimde kullanılmaktadır.

Dolayısıyla gündelik yaşantıda özellikle bağımlı insanları tanımlamak için kullanılan sözcük bu kelimedir ve müptezel sözcüğü ile herhangi bir anlamsal ilişkisi bulunmamaktadır. Bu bağlamda sözcüklerin etimolojik kökenine bakmak aralarında yapılacak ayrım konusunda belirleyici olabilir.  

 

Müptezel-Müptela Kelimelerinin Etimolojik Kökeni

Her iki sözcüğün etimolojik kökeni de Arapçaya dayanmaktadır. Buna karşın kelime kökü olarak birbirinden ayrılmaktadırlar.

Müptezel sözcüğü Arapça, “sıradan, bayağı, adi ve seçkin olmayan” anlamına gelen “mubtadal” sözcüğünden türetilmiştir. Görüleceği üzere ait olduğu dilde de sözcüğün temel karşılığı TDK tarafından belirtildiği haliyle Türkçeye geçmiştir.

Müptela ise “sınanma” anlamına gelen “intila” sözcüğünden türetilerek bugünkü halini almıştır.

 

Yorumunuzu yazınız...