Çin’de faaliyete geçirilen yeni ulaşım sistemi bir “raysız tren” ya da “raysız tramvay” değil
“Optik izleyici sistemine sahip elektrikle çalışan otonom otobüs” olarak tanımlanabilecek araç raylı bir sistem üzerinde çalışmıyor. Elektrikli çoklu kompartmanlı körüklü otobüs, lastik tekerlik ve direksiyona sahip. Sensörlerin karayolunda boyalı yol işaretlerini taraması ile otonom şekilde ilerleyebiliyor.
Sosyal medya platformlarında bir video Çin’de “raysız” “tramvay” ya da “tren” sisteminin “keşfedildiği” ve faaliyete geçirildiği iddiasıyla paylaşılmaya başlandı.
Söz konusu video şöyle:
Çin’de “raysız” “tramvay” ya da “tren” sisteminin “keşfedildiği” iddiasıyla dolaşıma sokulan video: pic.twitter.com/wg4udarA2e
Videodaki sunucunun kullandığı İngilizce ifadeler şu şekilde:
“Have you ever seen a train running on a road without tracks? It sounds like a fantasy, but it has actually happened in China. It’s called the Intelligent Rail Transit, aka IRT, a new type of public transportation that operates on electricity with zero pollution and emissions. It doesn’t require track construction or overhead wires. The entire vehicle seems to float above the ground, designed with a maximum speed of sixty miles per hour. Furthermore, the IRT adopts the flexible grouping mode of high-speed trains, with each section capable of carrying one hundred passengers, which is ten times the capacity of a regular bus. With the introduction of the IRT, the perennial issue of traffic congestion during peak hours in cities is no longer a problem. If you’re wondering about the difference between this and a bus, besides the increased passenger capacity, the most notable feature of the IRT is its ground communication signal system. As the train approaches a traffic light intersection, it sends a priority command to the traffic light base station. The red light immediately turns green ensuring the train’s priority passage. Equipped with a fully automated driving system and utilizing virtual track following control technology, the IRT identifies virtual track routes on the road through on board sensors resembling surface traffic lights. Through active safety control, onboard signal control, machine vision and other systems the train is elecronically constrained, precisely controlling its movement along the virtual tracks to achieve intelligent operation. Traffic congestion will soon become a thing of the past. Soon enough cities across China will be hopping on the IRT train delivering a hefty dose of convenience to urban dwellers. Buckle up. The future just got a whole lot more interesting.”
Türkçemize çevirisi ise şöyle yapılabilir:
“Hiç raysız bir yolda giden tren gördünüz mü? Kulağa bir fantezi gibi geliyor ama aslında Çin’de yaşandı. Sıfır kirlilik ve emisyonla elektrikle çalışan yeni bir toplu taşıma türü olan Akıllı Demiryolu Transit, diğer adıyla IRT olarak adlandırılıyor. Ray inşaatı veya havai kablolar gerektirmez. Saatte altmış mil hıza ulaşacak şekilde tasarlanan aracın tamamı yerin üzerinde süzülüyormuş gibi görünüyor. Ayrıca IRT, yüksek hızlı trenlerin esnek gruplandırma modunu benimsiyor; her bir bölüm, normal bir otobüsün kapasitesinin on katı olan yüz yolcu taşıma kapasitesine sahip. IRT’nin devreye girmesiyle birlikte şehirlerde yoğun saatlerde yaşanan trafik sıkışıklığı sorunu artık sorun olmaktan çıkıyor. Bunun otobüsten farkını merak ediyorsanız, artan yolcu kapasitesinin yanı sıra IRT’nin en dikkat çekici özelliği yer iletişim sinyal sistemidir. Tren bir trafik ışığı kavşağına yaklaştığında trafik ışığı baz istasyonuna bir öncelik komutu gönderir. Kırmızı ışık hemen yeşile dönerek trenin öncelikli geçişini sağlar. Tam otomatik bir sürüş sistemiyle donatılmış ve sanal yol takip kontrol teknolojisini kullanan IRT, yüzeydeki trafik ışıklarına benzeyen yerleşik sensörler aracılığıyla yoldaki sanal yol rotalarını tanımlar. Aktif güvenlik kontrolü, yerleşik sinyal kontrolü, makine görüşü ve diğer sistemler aracılığıyla tren elektronik olarak sınırlandırılır ve akıllı operasyona ulaşmak için sanal raylar boyunca hareketi hassas bir şekilde kontrol edilir. Trafik sıkışıklığı yakında geçmişte kalacak. Yakında Çin’in dört bir yanındaki şehirler, şehir sakinlerine büyük miktarda kolaylık sağlayan IRT trenine binecek. Kemerlerinizi bağlayın! Gelecek çok daha ilginç hale geldi.”
Görüntü Çinli bilim insanlarının raysız tramvayı icat ettiği sanılarak paylaşıldı:
Twitter / X platformunda “Çin’de raysız tren” notuyla paylaşılan görüntü için videoda bir trenin değil, çift körüklü bir otobüsün (bi-articulated bus) görüldüğü açıklaması düşüldü.
Erik Solheim (@ErikSolheim): “Bu inanılmaz! Çin geleneksel raylara ihtiyaç duymayan yeni otonom elektrikli trenini test ediyor. Sanal bir yolda çalışır. Her yere gidebilir.”
This is incredible!
China is testing it’s new autonomous electric train that does not need traditional tracks. It runs on a virtual track. Can go everywhere.
Çin’de faaliyete geçirilen yeni ulaşım sistemi bir “raysız tren” ya da “raysız tramvay” değil.
“Tramvay” sözcüğü “şehirlerde yol üzerine döşenmiş özel raylarda hareket eden yolcu taşıtı” olarak, tren ise “demir yolunda yolcu ve yük taşımakta kullanılan, bir veya birkaç lokomotif tarafından çekilen vagonlar dizisi; katar, şimendifer” olarak tanımlanıyor. Bu açıdan, “raysız” ve “lastik tekerlekli” bir ulaşım aracı “tren” ya da “tramvay” olarak nitelenemez.
Bu ulaşım aracı için “otonom raysız tren” yerine “optik izleyici sistemine sahip elektrikle çalışan otonom otobüs” tanımının kullanılması daha uygun düşüyor.
Körükle birbirine bağlı çoklu bölümlerden oluşan lastik tekerlekli bir tramvayı andıran ART, otobüs ve tramvayın birleşimi olarak görülüyor.
Bahsi geçen elektrikli toplu taşıma aracı, raylı bir sistem üzerinde çalışmıyor.
Lastik tekerlekleriyle körüklü bir otobüse benzeyen bu ulaşım sistemi enerjisini pantograf vasıtasıyla sürekli katener hattından almıyor ve bir kılavuz rayı takip etmiyor.
Yüksek maliyetli tren ya da tramvay sistemlerini finanse etmekte güçlük çeken küçük şehirlerin ulaşım sorununu çözmek için geliştirildiği belirtilen ART, istasyonlardaki akım toplayıcılar aracılığıyla şarj edilebilen lityum titanat pillerle çalışıyor. Hafif raylı sistemlerin sahip olduğu hızlarına (70 km/saat), kapasiteye ve sürüş kalitesine sahip olan araç tam şarjla 40 km yol kat edebiliyor.
Videoda görülen araç, sensörlerin boyalı yol işaretlerini taraması ve kaldırım ve yol boyutlarını algılaması yoluyla otonom şekilde ilerleyebiliyor.
300 kişi taşıyabilen üç vagondan oluşan standart ART sisteminde ihtiyaç duyulması halinde 500 kişiyi taşıyabilen 5 vagonlu araç da çalışabiliyor
Ayrıca araç lastiğe ve direksiyona sahip.
Otonom şekilde de hareket edebilen, önündeki şeritleri takip eden araçta herhangi bir soruna karşı bir sürücü de bulunuyor.
Bu özellikleri de “şerit takip sensörlerine sahip elektrikli metrobüs” izlenimi oluşturuyor.
Çin’de faaliyete konulan sistem Fransız Lohr Industrie tarafından geliştirilen lastik tekerlekli tramvay sistemine de benzetildi. Ancak iki sistem aslında farklı yapılara sahip. Fransa’daki Translohr adlı sistem aracın sağında ve solunda bulunan lastik tekerleklere ilaveten orta kısmında bir tek ray hattını (monoray / kılavuz ray) takip eden boji sistemine sahiptir. Translohrdaki bojiler klasik bojilerdeki gibi tekerlekler zemine dik değildir. Birbirlerinin simetrisi olacak şekilde eğimli olarak yol geometrisinin ortasındaki rayı kavramaktadır. Çin’deki raysız tramway sistemi ise lastik tekerlekli aracın optik izlemesiyle çalışmaktadır.
Görsel: Trenhaber.com
“Raysız tramvay” olarak nitelenen sistem CCTV tarafından şu ifadelerle tanıtılmış:
“Hunan’ın Zhuzhou kentinde, şehrin yoğun bir caddesinde, sıradan bir otobüsün dört katına eşdeğer olan, tek seferde 300 yolcu taşıyabilen 32 metre uzunluğunda bir süper tramvay bulunmaktadır. Şarj olması ve 25 kilometre yol kat etmesi 10 dakika sürüyor.Trafik yoğunluklarıyla başa çıkabilmek için gelecekte uzunluk ve kapasiteyi artırmak üzere esnek bir şekilde gruplanabilecek. Ayrıca otomatik sürüş, sürücünün stresini de azaltabilir.”
Tanıtımı yapılan “raysız tren” olarak nitelenen sistemin aslında otobüs tabanlı olduğu farklı kişilerce dile getirildi.
Sydney Üniversitesi İşletme Okulu internet sitesinde 2018 yılında yayımlanan “Otobüs mü? Bir tren mi? Ulaşım aracı adlandırmalarına ilişkin notlar” (“Is it a bus? Is it a train? Notes on transport naming“) başlıklı makalede, ulaşım sistemlerine verilen isimlerin politik tercihlerle gerçek mahiyetinden farklı tezahür edebildiği vurgulandı.
Yine Sydney Üniversitesi İşletme Okulu internet sitesinde 2019 yılında yayımlanan “Optik olarak yönlendirilen otobüs (raysız tramvaylar) hakkındaki efsanelerin çürütülmesi” (“Debunking the myths around the optically-guided bus (trackless trams)“) başlıklı makalede bahsi geçen araç için “otobüs” terimi kullanıldı.
Avustralya’nın Perth kentindeki Curtin Üniversitesi Sürdürülebilirlik Profesörü Peter Newman Çin’e yaptığı ziyarette yaptığı incelemeye dair “Ben de oraya bunun otobüs gibi saklanan bir şey olacağını düşünerek gittim” ve “Hafif raylı sistem gibi görünse de aslında bir otobüs. Ama onu sürdüğümde dramatik bir şekilde farklıydı. Kendimi trendeymiş gibi hissedebiliyordum.” ifadelerini kullandı.
Görsel: CRRC Zhuzhou Institute, Peter Newman
Çin’deki sistem tamamen yeni değil.
Kurulumu ve çalıştırılması tipik bir tramvay hattına göre yaklaşık 5 kat daha ucuz olduğu belirtilen bu sistem Çin’de 2017 yılında tanıtıldı.
Avustralya’nın Perth kentinde 2022 yılında Çin’dekine benzer bir sistem test edilmeye başlandı.
Benzer otobüs sistemleri geçmişte Almanya, Belçika, Fransa, Brezilya ve Kanada’da denendi.
Rouen (Normandy, Fransa), Castellón (Castelló, İspanya) and Las Vegas (Nevada, ABD) kentlerinde optik izlemeli otonom otobüs sistemleri geçmişte hayata geçirildi.
Çin’den gelen “yeni taşıma sistemi” iddiası, geçmişte tanıtılan dünyanın ilk “transit yüksek bant konsepti” (“transit elevated bus” (TEB)) olarak nitelenen “yüksek otobüs sistemi”ni akla getirdi.
Yine geçmişte Çin’in birçok büyük şehrinde raylar üzerinde giden ve trafiğin birçok şeridinde seyahat etme kapasitesine sahip olduğu iddia edilen yükseltilmiş otobüs projesi uygulanabilirlik sorunları nedeniyle 2017 yılında iptal edildi.
Köprü ve üst geçitlerin altından geçemeyecek kadar uzun yükseltilmiş otobüslerin altından kargo kamyonlarının geçemediği, 2016 yılında Quinhuangdao şehrinde ilk test sürüşleri esnasında yüksek otobüsün trafik sıkışıklığına neden olduğu aktarıldı.
