Atatürk’ün 10 Eylül 1922’de İzmir’e Giriş Anına Ait Sanılan Video

Videonun Mustafa Kemal Atatürk’ün Fevzi Çakmak ve Yaveri Salih Bozok’la Birlikte 10 Eylül 1922 Tarihinde İzmir’e Geliş Anında Kaydedildiği İddiası Doğru Değil

İzmir’in kurtuluşunun hemen ertesi günü Mustafa Kemal Atatürk’ün şehre giriş anında düzenlenen törene ait olduğu sanılarak paylaşılan videoya değineceğiz…

Bahse konu videonun tamamı şu şekilde:

Atatürk’ün İzmir’e düşman işgalinden kurtarılışının hemen ertesi günü girişinde karşılandığı anı yansıttığı sanılarak paylaşılan videodan bazı kareler şöyle:

Büyük Taarruz’da Türk ordusunun elde ettiği zaferle birlikte İzmir’deki Yunan işgali 9 Eylül 1922 günü sona ermişti. Mirliva Fahrettin Paşa komutasındaki 5. Süvari Kolordusu’nun 9 Eylül’de girdiği İzmir’e Mustafa Kemal Atatürk 10 Eylül günü gelmişti.

Mareşal Fevzi Çakmak, Garp Cephesi Komutanı İsmet İnönü, Garp Cephesi Kurmay Başkanı Asım Gündüz ve karargahı ile birlikte 10 Eylül 1922 günü İzmir’e gelen Atatürk burada Fahrettin (Altay) Paşa İle buluşarak doğruca Hükümet Konağına gitmişti. Atatürk, İzmir Hükümet Konağı balkonundan, kendisini büyük bir sevinç ve coşkuyla karşılanan İzmirlileri selamlayarak kısa bir konuşma yapmıştı.

Yabancı bir arşivden alıntı olduğu ve İzmir Basmane’de Çorakkapı Camii’nin önünde kaydedildiği anlaşılan video, Atatürk’ün İzmir’e 10 Eylül 1922 günü giriş anına ait değil.

Atatürk’ün askeri üniformasının olmaması, merasim takımının hazırlığı ve Atatürk’ün yanında Kazım Karabekir’in bulunması gibi detaylar, videonun 1922’den değil 1923 yılından olduğunu işaret ediyor.

Atatürk’ün 10 Eylül 1922 günü İzmir’e girişinde videodaki gibi zafer takı kurulup karşılandığına dair bir aktarım bulunmuyor.

10 Eylül 1922 günü Atatürk İzmir’e üniformasıyla girmişti. Videoda sivil kıyafetli olduğu görülüyor.

Kâzım Karabekir, İzmir’e ilk giren komutanlar arasında değildi. Atatürk 10 Eylül’de İzmir’e geldiğinde yanında Kâzım Karabekir bulunmuyordu. Videoda Atatürk’ün yanında Kâzım Karabekir görülüyor.

Kayıtta öğrencilerin “Ravza-i İrfan-ı Hususi İnas Mektebi”, “Şüküfe-i İrfan”, ” Hadika-i Vatan Mektebi” ve “yaşasın kahraman Türk ordusu” gibi notları içeren pankartları elinde tuttuğu görülüyor. İzmir’in Yunan işgali altında olduğu 9 Eylül günü öğrencilerin  bir nizam içerisinde böylesi bir törene katılmış olması pek olası değil.

Atatürk İzmir’de 1922 ve 1923 yıllarında 10 Eylül – 22 Eylül 1922, 27 Ocak – 4 Şubat 1923, 10 Şubat – 18 Şubat 1923 ve 27 Temmuz – 2 Ağustos 1923 tarihleri arasında bulunmuştu.

Videonun 9 Eylül 1923 tarihinde “İzmir’in Kurtuluşu’nun Sene Devriyesi törenleri” anında kaydedildiği iddia edilse de, işbu tarihte Atatürk İzmir’de değildi.

Bu durumda, “Atatürk ve Türk Ordusu’nun 9 Eylül 1922 İzmir’in Kurtuluşu’nden bir gün sonra 10 Eylül’de İzmir’e girişi” notuyla paylaşılan videonun gerçek tarihi için geriye 2 ihtimâl kalıyor:

• Zübeyde Hanım’ın vefatının ardından Atatürk’ün İzmir’i 27 Ocak 1923 tarihindeki ziyareti
• Atatürk’ün İzmir İktisat Kongresi için 19 Şubat 1923 günü İzmir’e gelişi

Atatürk’ün 27 Ocak 1923 günü İzmir’de kaydedilen fotoğraflarıyla karşılaştırıldığında videonun bahsi geçen tarihte kaydedildiği anlaşılıyor.

Videodaki törendeki kitlenin, zafer takının, öğrencilerin ve pankartların görüldüğü fotoğraflar şu şekilde:

Yukarıdaki fotoğraf arşiv sitelerinde bahsi geçen fotoğraf 19 Şubat 1923 günü kaydedildiği notuyla paylaşılmıştı.

Embed from Getty Images

Halbuki, 17 Şubat – 4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de düzenlenen İzmir İktisat Kongresi’nin açılış konuşmasını yapan Atatürk 19 Şubat 1923 günü değil 10 Şubat’ta İzmir’e gelmişti.

Prof. Dr. Afet İnan’ın “İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat – 4 Mart 1923” adlı kitabında Kongre dönemiyle ilişkilendirilerek Atatürk’ün aşağıdaki fotoğraflarına yer verilmiş (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI. Dizi. Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1989. Ankara) (Söz konusu fotoğrafların da 27 Ocak 1923 gününe ait olduğu anlaşılıyor):

Atatürk’ün ve beraberindekilerin 27 Ocak 1923 günü İzmir’de karşılandığı andan fotoğraflardaki kadro ve kıyafetleri, videodaki ile birebir örtüşüyor.

Zübeyde Hanım 14 Ocak 1923 günü İzmir’de Latife Hanım Köşkü’nde hayata gözlerini yummuştu. Atatürk, cenazesine katılamadığı annesi Zübeyde Hanım’ın İzmir Karşıyaka’daki mezarını Mareşal Fevzi Çakmak ve Kazım Karabekir Paşa ile 27 Ocak 1923 günü ziyaret etmişti.

Atatürk ile İzmir doğumlu Latife Hanım’ın (Uşşakîzade, 1898-1975) ile 29 Ocak 1923 tarihinde, Muammer Bey’in Göztepe’deki Uşakîzâde Köşkü’nde dinî nikâhla evlenmişti (Bu evlilik 5 Ağustos 1925 tarihinde son bulmuştu). Atatürk’ün şahitliğini (videoda yanında görülen) Fevzi Çakmak ve Kazım Karabekir, Latife Hanım’ın şahitliğini ise İzmir Valisi ve Belediye Başkan Vekili Abdülhalik Renda ve Başyaver Salih Bozok yapmıştı.

Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk ve İnkilap Tarihi Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Kemal Arı ve İzmir’deki Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi Müdürü Yrd.Doç.Dr. Oktay Gökdemir, videonun 10 Eylül 1922 gününe ait olamayacağını açıklamıştı.

Prof. Dr. Kemal Arı, video içeriği ile ilgili şu yorumda bulunmuştu:

“Film İzmir’e girişin yıldönümü de değil. Resmi tören de de değil. Büyük bir olasılıkla annesi Zübeyde Hanım’ın 15 Ocak 1923 tarihinde ölümünden sonra, Atatürk’ün İzmir’e gelişinde çekilmiş. Atatürk yurt gezisinde olduğu için annesinin cenazesine katılamadı. İzmir’e Ocak ayı sonunda geldi. Zübeyde Hanım’ın kabrini de 27 Ocak tarihinde ziyaret etti. İzmir’e trenle geldi. Basmane Garı’ndan faytona bindi. Hükümet Konağı’nı ziyaret ettikten sonra Kordon üzerinden Karşıyaka’ya kabir ziyaretine gitti. Filmde yanında Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir, Fahrettin Altay, İzzetin Çalıştay, Hasan Rıza Soyak var. Bu kadro tam tekmil bulunuyor. İzmir’de geleceği bilindiği için karşılama töreni yapılmış”

 “Muhtemelen önceden planlanmış, progralanmış bir karşılama töreni var. Atatürk’e moral vermek için, savaş sonrası ilk ziyaret nedeniyle görkemli bir etkinlik yapılmış”

Saadet Özen, videonun Atatürk’ün kurtuluşunun ardından İzmir’e girişine ait olamayacağını şöyle belirtmişti:

“Sizi üzmek istemem ama bu görüntüler 1922’de çekilmiş gibi görünmüyor. Mustafa Kemal Paşa’nın yanında Kâzım Karabekir Paşa var. 10 Eylül 1922’de Kâzım Paşa Karadeniz’deydi (günlüklerine bkz). Öğrencilerin hazır beklemesi vs daha ziyade Paşa’nın 1923’teki gelişini hatırlatıyor.

Neden 10 Eylül dedim? Çünkü 9 Eylül’de süvariler, arkasından Fahrettin (Altay) Paşa şehre girdi, Mustafa Kemal Paşa 10 Eylül’de geldi. Kâzım Paşa, ancak Ocak 1923’te, İzmit’i kapsayan cephe teftişi sırasında İzmir’e adım attı.

Peki İzmir’e girildiği anın görüntüleri var mı? Olabilir, tam ilk anların değilse de ilk günlerin görüntüleri var, fakat yerli arşivler filmleri paylaşmadığı için göremiyoruz. Heyecanlanmak istiyorsanız destek verin,”

TRT 2’de yayınlanan Tarihin Ruhu adlı programda, Atatürk’ün 1923 yılındaki İzmir ziyaretinden görüntülere yer verilmişti.