Fransa Kralı 16. Louis’in Fransız Devriminde Günlüğüne “Bugün Kayda Değer Bir Şey Yok” Yazdığı İddiası

Fransa Kralı 16. Louis’in Fransız Devriminde Günlüğüne “Bugün Kayda Değer Bir Şey Yok” Yazdığı İddiası Doğru Değildir ve Yanlış Anlaşılmaktadır

Fransa Kralı XVI. Louis’in Fransız Devrimi patlak verdiğinde günlüğüne “bugün kayda değer bir şey yok” yazmamıştır. XVI. Louis, Bastille Baskınının gerçekleştiği 14 Temmuz 1789 günü günlüğüne Fransızca “rien” yani “hiçbir şey” yazmıştı. XVI. Louis’in aldığı bu not katıldığı avda hiç hayvan yakalayamadığını yansıtmaktadır, Fransız Devrimi’nden bihaber olduğunu değil.

Fransız monarşisinin ve aristokrasisinin Fransız halkından kopukluğunu aktarmak için aktarılan “ekmek bulamazlarsa pasta yesinler” şehir efsanesine benzer şekilde Fransa Kralı XVI. Louis’in ülkesinde yaşanan ayaklanmadan haberdar dahi olmadığı, günlüğüne “bugün kayda değer bir şey yok” yazdığı iddiası üzerinden dile getirilir.

Ancak, Fransa Kralı XVI. Louis’in günlüğüne, Fransız Devrimi’nin önemli noktalarından biri olan Bastille Hapishanesi Baskınının gerçekleştiği 14 Temmuz 1789 günü “rien” yani “hiçbir şey” yazmıştır. Her ne kadar “bugün kayda değer bir şey yok” yazmasa da “hiçbir şey” notunun “bugün kayda değer bir şey yok” şeklinde çevrilebileceği ya da algılanabileceği de görülmektedir. Ancak, sanılanın aksine “hiçbir şey” notu, Fransa Kralı’nın Fransız İhtilâli’ni göz ardı ettiği ya da devrimden bihaber olduğunu göstermemektedir. Kralın kişisel günlüğüne aldığı bu not o gün yaşadığı olaylardan ziyade katıldığı avlarda yakaladığı/avladığı hayvanları aktarmaktadır. Yani, 14 Temmuz günü XVI. Louis avda hiçbir şey yakalayamadığını günlüğüne not düşmüştür (Alison Johnson (2013). Louis XVI and the French Revolution, McFarland).

Ünlü şair Cemal Süreya’nın 18 Aralık şiirindeki “Olur mu anımsamamak Onaltıncı Louis’yi / 14 Temmuz 1789 akşamı, Louis / Şöyle yazmamış mıydı defterine: / “Bugün kayda değer bir şey yok” dizelerinde “bugün kayda değer bir şey yok” çevirisi yer almaktadır. Cemal Süreya’nın bahse konu dizelerinin Fransa Kralı’nın günlüğüne aldığı “hiçbir şey” notunun “bugün kayda değer bir şey yok” olarak algılanmasının sebebi olabileceği düşünülmektedir.

Cemal Süreya’nın “18 Aralık” Şiiri

18 Aralık 1985’te o salonda
Kişi nasıl kestirebilirdi ileriyi?
Siz, kazıbilimler, alınyazısıbilimler,
Geçsin yıllar geçsin, seneler gibi.

Olur mu anımsamamak Onaltıncı Louis’yi
14 Temmuz 1789 akşamı, Louis,
Şöyle yazmamış mıydı defterine:
“Bugün kayda değer bir şey yok..”

“Kehanet” adlı kısacık bir şiir buldum
Keşke yalnız bunun için sevseydim seni.

XVI. Louis’in Günlüğü ve Köşe Yazarları

Hasan Bülent Kahraman, 17 Ağustos 2016 günü Sabah Gazetesi‘nde yayınlanan “Aristokrasinin Melankolisi” başlıklı yazısında Fransız Devriminin patlak verdiği gün dönemin Fransa Kralı XVI. Louis’in günlüğüne aldığı nota değinmiş ama olayı çok yanlış anlamış:

"14 Temmuz 1789 günü Fransa kralı Versay'da oturuyordu. O gün defterine 'bugün kayda değer bir şey yok' diye yazdı. O sırada Paris'te devrim oluyordu. Kralın o günkü şartlarda Paris'e 20 km ötede olanlardan anında haber alması olanaksızdı. Ama bu küçük nottan gelişmeleri uzun vadeli olarak sezemediği de anlaşılıyor. Bu aristokrasinin dünyadan kopukluğu, bihaber olmasıydı. Aristokrasinin kendi içine kapalılığıydı."

Birgün Gazetesi‘nde “Bugün kayda değer bir şey yok” başlıklı 6 Ekim 2008 tarihli yazısında Melih Pekdemir, Cemal Süreya’yı referans göstererek bu hatalı bilgiyi paylaşmış:

"Cemal Süreya’nın şiirinin yalancısıyım: On altıncı Louis, 14 Temmuz 1789 günü kellesi giyotine yerleştirilmeden birkaç saat önce günlüğünde demiş ki, “Bugün kayda değer bir şey yok.” Cemal Süreya’ya göre işte bu söz bile bir “kehanet”, ya da kehanet adlı kısacık bir “şiir”."