Yurt Dışındaki Temsilciliklerde Kurulan Sandıklarda Kullanılan Oy Sayısının Kayıtlı Seçmen Sayısından Fazla Olmasının Seçim Usulsüzlüğünü İşaret Ettiği İddiası
Yurt Dışındaki Sandıklarda Kullanılan Oy Sayısının Kayıtlı Seçmen Sayısından Fazla Olması Olağan Bir Durum
Yurt dışındaki temsilciliklerde kurulan sandıklarda kullanılan oy sayısının kayıtlı seçmen sayısından fazla olmasının seçim usulsüzlüğünü işaret ettiği iddiası doğru değil. Yurt dışı seçmen istediği ülkede ya da gümrükte oyunu kullanabiliyor. Yurt dışında kayıtlı olunan ülkede ve sandıkta oy kullanma zorunluluğu olmamasından kaynaklı kayıtlı seçmen ile geçerli oy sayısı farklılık arz edebiliyor. Yurt dışında oy kullanan seçmen için bilgisayar sistemi üzerinde yapılan işaretleme nedeniyle aynı kişinin birden fazla kez oy kullanması mümkün değil.
19 Mayıs 2023 tarihli ve 32195 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Kararı ile duyurulan sonuçlara göre, seçim katılım oranı yurt içinde % 88,92, yurt dışında % 49,40, gümrük kapılarında % 4,33, genelde ise % 87,04 olarak gerçekleşti.
Yurt dışında kurulan sandıklarda kullanılan oylar incelenirken bazı sosyal medya kullanıcılarının kayıtlı seçmen sayısı ile oy kullanan seçmen sayısı arasında tutarsızlık bulunduğu, bu durumun da seçim usulsüzlüğünü ifşa ettiğini ileri sürdüğü görüldü.
Hakan Şükür: “Bunlar doğru mu? Doğruysa bu nasıl olabilir?”
Ahat Andican: “Eğer videodakiler doğruysa iktidar sahtekarlıkta tepe yapmış durumda. Dış temsilcilikler bu sahtekarlığa alet oluyor. Millet ittifakı seçim sorumluları!… Bu konuya acilen el atın. Engelleyemediniz. Bari gerekli itirazları yapın…”
Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili yurt dışı seçim sonuçlarında bazı konsolosluklarda açılan sandıklarda kullanılan ve geçerli oy sayısının kayıtlı seçmen sayısından yüksek olduğu doğru. Ancak bu durum bir şaibeyi doğrudan ortaya koymuyor.
Paylaşılan videoda NTV internet sitesinden yurt dışı seçim sonuçlarının aktarıldığı sayfada bazı yurt dışı temsilciliklerde kurulan sandıklarda kullanılan oy sayısının seçmen sayısından yüksek olduğu görülüyor.
Bu farklılık yurt dışındaki seçmenin kayıtlı olduğu yerde oy vermek zorunda olmamasına dayanıyor.
Yurtdışı sandıklardaki kayıtlı seçmenin oy verme sürecinin işleyişi Türkiye’deki gibi değil. Yurt dışı sandıklarda kişi sandığı şeklinde bir uygulama bulunmuyor. Yurt dışı tek bir seçim bölgesi olarak görünüyor.
Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenler, yurt dışında sandık kurulan temsilciliklerin herhangi birisinde, o temsilcilik için belirlenen oy verme tarihleri arasında oy kullanabilirler.
Yurt dışında her şehirde sandık kurul(a)madığı için seçmenler sandık kurulan herhangi bir şehre gidip oy kullanabildiği için bir şehirdeki kayıtlı seçmen ile aynı şehirde oy kullanan seçmen sayısı arasında fark olabilir.
Yurt dışında seçmenler herhangi bir temsilcilikte oy kullanabildiği için yurt dışı oylarda bir sandıktaki kayıtlı seçmen sayısı ile kullanılan toplam oy sayısının uyumlu olması gerekmiyor.
Örneğin, seçmen kütüğü kaydı Hollanda’da olan bir vatandaş Almanya’da oy kullanabilir. Münih’te seçmen olan bir vatandaş Almanya’da Aachen gibi başka bir şehirdeki sandıkta oy kullanabilir. Aachen gibi kayıtlı seçmen sayısı düşük bir şehirde Almanya’daki diğer kentlerden gelen seçmenlerin kullandığı oy nedeniyle toplam oy sayısı seçmen sayısını aşabilir.
Yurt dışında oy kullanan seçmen için bilgisayar sistemi üzerinde yapılan işaretleme nedeniyle aynı kişinin birden fazla kez oy kullanması mümkün değil.
CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek bu iddiayla ilgili şu izahati sunmuştu:
📌Örneğin; Almanya Bremen’e ilişkin paylaşım yapılmış: “Bremen’in 1138 seçmeni var ama geçerli oy nasıl 10 bin 680 olur?”
📌Bremen’de kayıtlı bir seçmen yok, sıfır. Hepsi Hannover’e bağlı. Hannover’in toplam seçmeni ise 114 bin 119. Bu arada Bremen’de de sandık kuruldu.
📌Bremen’de kullanılan oy ise 12 bin 151 ve Hannover seçmenine bağlı bunlar. Hannover’in seçmeni 114 bin 119.
📌Bunların hepsini tek tek takip ediliyoruz. Yurtdışındaki seçmenler her yerde oy kullanabiliyor. Bremen’in seçmeni gidip Köln’de de kullanabilir. Köln’ün seçmeni gidip İngiltere’de de kullanabilir, Fransa’nın seçmeni gidip Amerika’da da kullanabilir. Veya Türkiye’de bulunuyorsa buradaki gümrük kapılarında da kullanabilir.
📌Yurtdışında bilgisayar sistemi var. Nerede oy kullanırsanız kullanın sisteme giriyor ve sizin oy kullandığınız görülüyor.
Konuyla ilgili Kanun, genelge ve karar maddeleri ile açıklayacak olursak…
298 sayılı 26 Haziran 1961 tarihli Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun‘un yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin temsilciliklerimizde ve ihtiyaç duyulması halinde diğer yerlerde kurulacak seçim sandıklarında oy verme işlemlerini düzenleyen “Yurt dışı seçmenlerin sandıkta oy vermesi” başlıklı 94. maddesinin “C” fıkrasından ilgili bölüm şöyle:
Madde 94/C – (Ek: 13/3/2008-5749/10 md.)
(Değişik birinci fıkra: 9/5/2012-6304/6 md.) Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı bulunan seçmenler, yurt dışı temsilciliklerimizde ve ihtiyaç duyulması halinde yerel makamların uygun göreceği diğer yerlerde kurulacak seçim sandıklarında seçimin yapılacağı günün kırkbeş gün öncesinden başlamak üzere, Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde düzenlenen oy verme gün takvimine göre, seçim gününden önceki üçüncü gün saat 17.00’ye kadar oy kullanabilirler. Ancak, yabancı ülkedeki seçmen sayısı gözetilerek oy kullanma gün süresi, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak Yüksek Seçim Kurulunca kısaltılabilir. Oy kullanma saatleri mahalli saat ile 08.00-17.00 arasıdır. Yabancı ülkenin durumu gözönünde tutularak seçmenlerin hangi yurt dışı temsilciliğinde ve mahalde tatil günleri dâhil yirmidört saat, hangilerinde daha az süre ile oy kullanabileceğine, Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak Yüksek Seçim Kurulunca karar verilir ve alınan bu karar elektronik ortamda ilan edilir. (Mülga son cümle: 25/4/2018-7140/1 md.) (…)
(Değişik ikinci fıkra: 9/5/2012-6304/6 md.) Hangi yurt dışı temsilciliğinde ve mahalde sandık kurulacağı, sandık kurulunun hangi görevlilerden oluşturulacağı Dışişleri Bakanlığının görüşü alınarak Yüksek Seçim Kurulunca belirlenir. Bu belirlemeye göre; sandık kurulu başkan ve üyelerinin seçimi Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulunca yapılır. Sandık kurulu bir başkan, bir kamu görevlisi üye ve son milletvekili genel seçiminde Türkiye genelinde en çok oy alan üç siyasi partinin bildirdikleri birer isimden oluşur ve aynı usulle yedek üye seçilir. Siyasi partiler üye bildirmez ise eksiklik kamu görevlileri veya seçmenler arasından seçilecek üye ile doldurulur. Sandık kurulu başkan ve üye seçimleri, yurt dışında öncelikle sandığın kurulacağı yerde görevli kamu görevlisi ve seçmenler arasından yapılır.
YSK’nın yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin temsilciliklerimizde ve ihtiyaç duyulması halinde diğer yerlerde kurulacak seçim sandıklarında oy verme işlemleri ile ilgili 202 sayılı genelgesinde seçmen kütüğüne kayıtlı vatandaşların yurt dışında kurulan istediği sandıkta oy kullanabileceği şöyle belirtilmiş:
Oy verme yeterliliğinin tespiti
MADDE 23- Seçmen kütüğüne kayıtlı her Türk vatandaşı oy verme hakkına sahiptir. Seçmen, yurtdışında sandık kurulan temsilciliklerin herhangi birinde oy kullanabilir.
Kasıtlı suçtan dolayı hakkındaki mahkûmiyet hükmü kesinleşmiş olmakla birlikte, henüz ceza infaz kurumuna alınmayan, koşullu salıverilen ya da denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanmak suretiyle salıverilen ancak hak ederek salıverilme süresi dolmayan hükümlüler ile uzun süreli cezasının ertelenmesi nedeniyle ceza infaz kurumunda bulunmayan hükümlüler seçmen kütüğünde kayıtlı olmaları şartıyla oy kullanabilirler.
Oy verme gününe kadar, haklarında seçme yeterliliğini kaybettiğine dair yetkili mercilerden resmî belge gelmiş bulunan seçmenlere oy kullandırılmaz.
14 ve 28 Mayıs 2023 tarihinde düzenlenen seçimlere yönelik yurt dışı temsilciliklerde sandık kurulması için gereken asgari seçmen sayısının ülke genelinde 500 olarak belirlendiği 2023/142 sayılı YSK kararında “yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin sandık kurulan herhangi bir temsilcilik çevresinde/gümrük kapısında oy kullanabilecekleri” kararlaştırılmıştı.
Sandık kurulacak dış temsilciliklerde (Büyükelçilikler ve Başkonsolosluklar) oy verme tarih ve saatleri hakkında duyuruda da “temsilciliklerin herhangi birinde veya sandık kurulan herhangi bir gümrük kapısında oy kullanabilirsiniz” notuna yer verilmiş.
Yurt dışında yaşayan / bulunan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının oy kullanımına dair bazı önemli hususlar şöyle sıralanabilir:
Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının Cumhurbaşkanı seçimi, milletvekili genel seçimi ve halkoylamasında oy kullanabilmesi için öncelikle yurt dışı seçmen kütüğüne kayıt yaptırmaları gerekir.
Sandık kurulacak dış temsilcilikler ve oy kullanılacak gümrük kapıları her seçim için YSK tarafından belirlenir ve ilan edilir.
Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenler, yurt dışında sandık kurulan temsilciliklerin herhangi birisinde, o temsilcilik için belirlenen oy verme tarihleri arasında oy kullanabilirler.
Yurt dışı seçmen kütüğüne kayıtlı olup, ancak seçim tarihinde Türkiye’de bulunan seçmenler, Yüksek Seçim Kurulu tarafından sandık kurulmasına karar verilen herhangi bir gümrük kapısında oy kullanabilirler.
Seçmen, sandık kurulan herhangi bir temsilcilikte veya gümrük kapısında oy kullanmak için Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan; Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı, geçici kimlik belgesi, nüfus cüzdanı, resmî dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hâkim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askerî kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmî nitelikteki belgelerden birini yanında bulundurmalıdır (Yaşadıkları ülke makamlarınca verilen kimlik belgeleri geçerli değildir).
a) 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 405 ve 406. maddelerindeki sebeplerle haklarında kısıtlama kararı kesinleşenler (4721 sayılı Kanunun yukarıda belirtilen maddeleri uyarınca, haklarında kısıtlılık kararı verilenlere ilişkin listenin, vesayet ad defterleri ve UYAP kayıtları esas alınmak suretiyle hazırlanıp gönderilmesinin ilçe seçim kurullarınca vesayet makamı olan sulh hukuk mahkemelerinden istenmesi ve SEÇSİS’e girilmesi gerekmektedir.),
b) Seçmen niteliğine sahip Türk vatandaşlarından Adres Kayıt Sisteminde yer almayanlar 5490 sayılı Kanunun 50. maddesi hükmü gereği askı süresi içinde “Adres Beyan Formu”nu doldurmadıkları sürece,
c) İzinli olsalar bile silahaltında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler (yedek subay öğrencileri dâhil),
