Pablo Neruda’nın “Yavaş Yavaş Ölürler” Adlı Şiirin Yazarı Olduğu İddiası Doğru Değil
Şiirin Kaynağı Brezilyalı Yazar Martha Medeiros’un Metnine Ait
Nobel Edebiyat ödüllü ünlü Şilili şair Pablo Neruda’ya (Ricardo Eliezer Neftali Reyes Basoalto) (12 Temmuz 1904 – 23 Eylül 1973) ait sanılarak yaygın şekilde paylaşılan “Yavaş Yavaş Ölürler” adıyla bilinen şiirin gerçek sahibini ele alacağız…
Yavaş yavaş ölürler adlı şiirin farklı birçok çevirisi mevcut.
Yaygın şekilde paylaşılan Türkçe çevirilerinden biri şu şekilde:
Yavaş yavaş ölürler
Seyahat etmeyenler,
Yavaş yavaş ölürler okumayanlar,
müzik dinlemeyenler,
vicdanlarında hoş görmeyi barındırmayanlar.
Yavaş yavaş ölürler,
İzzet-i nefislerini yıkanlar
Hiçbir zaman yardım istemeyenler.
Yavaş yavaş ölürler
Alışkanlıklara esir olanlar,
her gün aynı yolları yürüyenler,
Ufuklarını genişletmeyen ve
değiştirmeyenler,
Elbiselerinin rengini değiştirme riskine bile girmeyen,
veya bir yabancı ile konuşmayanlar.
Yavaş yavaş ölürler
İhtiraslardan ve verdikleri heyecanlardan kaçınanlar,
tamir edilen kırık kalplerin gözlerindeki pırıltıyı
görmek istemekten kaçınanlar
yavaş yavaş ölürler.
Yavaş yavaş ölürler
Aşkta veya işte bedbaht olup istikamet değiştirmeyenler,
Rüyalarını gerçekleştirmek için risk almayanlar,
Hayatlarında bir kez dahi mantıklı tavsiyelerin
dışına çıkmamış olanlar.
Yavaş yavaş ölürler.
Şiirin İngilizce versiyonu şu şekilde:
Dies slowly he who transforms himself into the slave of habit,
repeating every day the same itineraries,
who does not change a brand,
does not risk to wear a new colour and doesn’t talk to whom he doesn’t know.
Dies slowly he who avoids a passion,
who prefers black to white
and the dots on the “i” to the whirlpool of emotions,
just those ones that recover the gleam of the eye,
smiles from the yawns,
hearts from the stumbling and the feelings.
Dies slowly he who does not overthrow the table when is he is unhappy at work,
who does not risk the certain for the uncertain
to go toward that dream that has been keeping him awake.
Who does not allow, at least once in his life, to flee from wise advices.
Dies slowly he who does not travel, does not read, does not listen to music, who does not find grace in himself.
Dies slowly he who destroys his self esteem,
who does not accept somebody’s help.
Dies slowly he who passes his days complaining of his bad luck or the incessant rain.
Dies slowly he who abandons a project before starting it,
who does not ask over a subject that he does not know
or who does not answer when being asked about something he knows.
Dies slowly he who does not share his emotions, joys and sadness,
who does not trust, who does not even try.
Dies slowly he who does not re-live his memories
and continues getting emotional as if living them at that moment.
Dies slowly he who does not intent in excelling,
who does not learn from the stones from the road of life,
who does not love and or let’ s somebody love.
Let’s avoid death in soft doses,
remembering always that to be alive demands an effort much bigger
than the simple fact of breathing…
And only through perseverance do we reach for a wonderful happiness.
“Muere Lentamente” başlığıyla paylaşılan İspanyolca versiyonu ise şu şekilde:
Muere lentamente
quien se transforma en esclavo del hábito,
repitiendo todos los días los mismos trayectos,
quien no cambia de marca.
No arriesga vestir un color nuevo y no le habla a quien no conoce.
Muere lentamente
quien hace de la televisión su gurú.
Muere lentamente
quien evita una pasión,
quien prefiere el negro sobre blanco
y los puntos sobre las “íes” a un remolino de emociones,
justamente las que rescatan el brillo de los ojos,
sonrisas de los bostezos,
corazones a los tropiezos y sentimientos.
Muere lentamente
quien no voltea la mesa cuando está infeliz en el trabajo,
quien no arriesga lo cierto por lo incierto para ir detrás de un sueño,
quien no se permite por lo menos una vez en la vida,
huir de los consejos sensatos.
Muere lentamente
quien no viaja,
quien no lee,
quien no oye música,
quien no encuentra gracia en si mismo.
Muere lentamente
quien destruye su amor propio,
quien no se deja ayudar.
Muere lentamente,
quien pasa los días quejándose de su mala suerte
o de la lluvia incesante.
Muere lentamente,
quien abandona un proyecto antes de iniciarlo,
no preguntando de un asunto que desconoce
o no respondiendo cuando le indagan sobre algo que sabe.
Evitemos la muerte en suaves cuotas,
recordando siempre que estar vivo exige un esfuerzo mucho mayor
que el simple hecho de respirar.
Solamente la ardiente paciencia hará que conquistemos
una espléndida felicidad.
“Yavaş Yavaş Ölürler” adıyla tanınan şiir Şilili yazar ve şair Pablo Neruda’ya değil Brezilyalı yazar Martha Medeiros‘a ait.
Martha Medeiros’un 2000 yılı Kasım ayında yayımlanan, Zero Hora adlı gazetedeki köşe yazısı ile “Non-stop: Crô̂nicas do Cotidiano” adlı kitabında yer verilen “A Morte Devagar” (“Yavaş Ölüm”) başlıklı metni “Yavaş Yavaş Ölürler” şiirine dönüştürülmüş. Medeiros’un Portekizce “A Morte Devagar” başlıklı metni, Neruda’nın ana dili İspanyolca “Muere Lentamente” şekline evrilmiş.
Neruda’nın yayımlanan eserleri arasında, Neruda hakkında yayımlanan çalışmalarda bu şiirin izine rastlanamıyor. Neruda uzmanları ve konuyu araştıran kişiler de şiirin kendisine ait olmadığı görüşünde.
Pablo Neruda Vakfı, şiirin Neruda’ya değil Medeiros’a ait olduğunu teyit etmişti.
Medeiros, bu şiirin sanal alemde Neruda’ya aitmiş gibi dolaşmaya nasıl başladığını bilmediğini, kaleme aldığı birçok metnin başkalarına ait olduğu iddiasıyla paylaşıldığı için bu durumun kendisi için hiç de sürpriz olmadığını belirtmiş.
Bahsi geçen şiir yaygın şekilde Pablo Neruda’ya ait olduğu sanılarak paylaşılmış ve seslendirilmişti.
“Yavaş Yavaş Ölürler”i Neruda’ya ait sanan köşe yazarlarını örnekleyecek olursak…
Zeynep Oral, Cumhuriyet’teki 12 Temmuz 2020 tarihli “Yavaş yavaş ölmemek için…” başlıklı yazısındaki hatalı bilgi için 19 Temmuz 2020 tarihli “Martha Medeiros’a açık mektup” başlıklı yazısında (köşe yazarlarının hatalarını kabullenmeme teamülünün aksine hareket edip erdem göstererek) şu özür metnini yayımlamıştı:
Kartopu gibi büyüyen yanlış
Seni Türkçe, İngilizce ve Fransızca kaynaklarda araştırdım. Elbet internette…
1961 yılında Brezilya’da Porto Alegre’de doğmuştun. Üniversiteyi bitirince kısa bir süre Şili’de yaşadın ve orada şiir yazmaya başladın. Ülkene dönünce kendi kentinin gazetesi “Zero Hora” ve Rio’da yayımlanan “O Globo” gazetesinde çalıştın. Gazeteciliği ve edebi kimliğini bir arada sürdürdün. Çeşitli kitapların anadilin Portekizce yayımlandı. 2000 yılında, (farklı kaynaklara göre) ya Meksika’daki “Ölüler Bayramı” için ya da Brezilya’daki “Bütün Ruhlar Günü” için yazdığın “Muere Lentamente” (Yavaş Ölmek) şiiri internete düştüğü an, önce tüm Latin Amerika’nın sonra tüm dünyanın gözdesi oldu. Hemen hemen her dile çevrildi. Ancak senin değil, Pablo Neruda’nın imzasıyla…
İlk yanlış ne zaman nasıl yapıldı bilen yok. Yanlış, kartopu gibi büyüdükçe büyüdü. Bugün herhangi bir dilde şiirin ilk dizesi yazıldığında karşımıza yüz binlerce sitede, Neruda’nın adı karşımıza çıkıyor.
(Daha yenilerde bu köşede sakın Nâzım’ın şiirlerini internetten almayın, illa ki kitaplarından alın diye vurgulayan ben, tüm kitaplığımı Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı’nın kütüphanesine armağan ettiğimden, ne yazık ki aynı hataya düştüm!)
Keşke tek yanlış bu olsa
Sevgili Martha Medeiros, baktın yanlış her gün daha da büyüyor, Şili’deki Pablo Neruda Vakfı’na başvurdun. Onlar da durumdan çok üzgündüler. Ellerinden geldiği kadar bunun Neruda’nın değil, senin şiirin olduğunu açıklamaya çalışıyorlardı, ancak başa çıkmak imkânsızdı.
Bu arada tek yanlışın bu olmadığını da öğrendim. Neruda’ya atfedilen “Queda Prohibido” (Yasaktır) ve “Nunca Te Queies” (Asla Yakınma) şiirleri de “Sahte” Neruda’lardı.
Ayrıca Neruda Vakfı’nın açıkladığına göre, internette sahte Borges’lerden, sahte Marquez’lerden de geçilmiyordu… Ve bu haksızlığa kimse herhangi bir önlem alamıyordu!
Bir itirafta bulunayım, dünyayı, ülkeleri yönetmeye kalkan insanların “aldatıldım, aldandım, kandırıldım” deyip hesap vermedikleri bir dünyada, şiir sevenlerin aldanması daha az vahim geliyor bana.
İşte böyle Martha Medeiroz, senden ve tüm okurlarımdan da özür diliyorum. Yolun buralara düşecek olursa PEN Yazarlar Derneği ve Nâzım Hikmet Sanat ve Kültür Vakfı olarak seni ağırlamaktan sonsuz mutlu oluruz. Sevgilerimle…
Hatalı paylaşımda bulunan diğer yazarlardan tespit edilebilenler şöyle sıralanıyor:
Aynur Koç’un Hürriyet Seyahat’taki “Nobelli şair Neruda’ya misafir oldum” başlıklı 1 Ekim 2016 tarihli yazısında ve Mustafa Gazalcı’nın Gezip Gördüklerim adlı kitabında bu hatalı bilgiye yer verilmişti.
