Tekâlif-i Milliye’nin Yayımlandığı Tarihte Mustafa Kemal Atatürk’ün Ankara Garı Direksiyon Binasında Kaldığı İddiası Doğru Değil

Mustafa Kemal Atatürk’ün 7 Ağustos 1921 tarihinde Tekâlif-i Milliye Emirleri ilân edildiği sırada Ankara Garı Direksiyon Binasında kaldığı iddiası doğru değil. Ankara’ya geldiği 27 Aralık 1919 tarihinden TBMM Başkanlığına seçilmesine kadar önce Ziraat Okulunda, sonrasında Ankara İstasyondaki Direksiyon Binası adıyla bilinen taş binada ikamet eden Atatürk, 1921 yılının Haziran ayında Çankaya’daki Bağ Evi’ne taşınmıştı. Başkomutan olarak Meclis’in kendisine sunduğu yasama yetkisini kullanarak Tekâlif’i Milliye Emirlerini ilân ettiği sırada Atatürk, günümüzde Ankara Çankaya Atatürk Köşkü (Müze Köşk) olarak ziyarete açık bulunan Bağ Evi’nde ikamet etmekteydi.

Yanlış İddia

 

Atatürk’ün Ankara Garı Direksiyon Binasında kaldığı iddia edilen odaya ait görsel Ankara Beştepe’teki Cumhurbaşkanlığı Külliyesi ile kıyaslanarak aşağıdaki notlarla sosyal medyada paylaşılmıştı:

“Tekalif-i Milliye yayımlandığı tarihte (1921) Mustafa Kemal Atatürk’ün kaldığı, Ankara Garı Direksiyon Binası’ndaki odası (solda)… Sağdakini biliyorsunuz (2020)!”

“Tekalif-i Milliye yayımlandığı tarihte Atatürk’ün kaldığı, Ankara Garı Direksiyon Binası’ndaki odası. Millete Teklif-i Milliye teklif eden Erdoğan’ın günlük 4,5 milyon TL gideri olan itibardan tasarruf etmediği sarayı. Prompter bilgeliği ile buraya kadar beyler. Buraya kadar.”

 

atatürk direksiyon binası
Müzeyyen Şevkin’in Atatürk’ün Tekâlif-i Milliye Emirleri ilân edildiği sırada Ankara Garı Direksiyon Binasında kaldığı iddiasını içeren paylaşımı

 

mustafa kemal atatürk direksiyon binası
Ali Aktaş’ın Atatürk’ün Tekâlif-i Milliye Emirleri ilân edildiği sırada Ankara Garı Direksiyon Binasında kaldığı iddiasını içeren paylaşımı

 

Atatürk’ün Ankara Tren İstasyonu’nun hemen yanında yer alan Direksiyon Binası olarak bilinen evde ikâmet ettiği doğru. Ancak gözden kaçırılan husus, Tekâlif-i Milliye’nin ilânı sırasında konakladığı evin Direksiyon Binası olmadığı.

 

atatürk ankara odası
Atatürk’ün Direksiyon Binası’ndaki odası

 

ankara-gari-direksiyon-binasi-ataturk
Fotoğraf: Tarih Dergi

 

Atatürk’ün Ankara’da Kaldığı Konaklar

Ziraat Mektebi

Mustafa Kemal Atatürk Ankara’ya geldiği 27 Aralık 1919 tarihinde önce Keçiören’de bulunan Ziraat Okulu’nda (Ziraat Mektebi) misafir edilmişti. Atatürk, Ziraat Mektebi’nin dönemin şehir merkezine uzak olması sebebiyle Direksiyon Binası’ndaki konağı ve karargâhına taşınana kadar burada konaklamış ve çalışmalarına devam etmiştir. Atatürk’ün Ankara’daki ilk misafir edildiği bu bina günümüzde Meteoroloji Genel Müdürlük binası olarak kullanılmaktadır.

 

atatürk ziraat mektebi
Atatürk’ün Ankara’da ilk konakladığı yer olan Ziraat Mektebi’nin dünü ve bugünü

 

Direksiyon Binası

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığına seçilmesinden sonra 1892’de yapılan, Ankara Tren Garı’nın hemen yanında yer alan Direksiyon Binası olarak bilinen taş binada ikamet etmeye başlamıştır.

Atatürk’ün karargâh ve konut olarak kullanımına tahsis edilen bu binanın çalışma ve dinlenme koşullarına uygun olmaması nedeniyle yeni bir yerleşim yeri aranmaya başlanmıştır.

Direksiyon Binası günümüzde Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Ankara Gar Kompleksi içinde yer almakta olup, Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi olarak kullanılmaktadır.

 

atatürk direksiyon binası
Atatürk’ün TBMM Başkanı seçilmesinden sonra taşındığı ve 1921 yılı Haziran ayına kadar konakladığı Direksiyon Binası

 

 

Çankaya Bağ Evi

Atatürk’ün çalışma ve dinlenmesi için yetersiz olduğu değerlendirilen Direksiyon Binası’na alternatif bir konut arayışı neticesinde Kasapoğlu Köşkü olarak bilinen köşk, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi’nin girişimiyle Ankaralılar tarafından satın alınarak 30 Mayıs 1921’de Atatürk’e hediye edilmiştir.

Bağlar bölgesi Çankaya’daki bu bağ evi hemen küçük bir onarımdan geçirilmiştir. Ardından 1921 yılı Haziran ayı başlarında Atatürk Ankara Garı’nda ikamet etmekte olduğu konuttan bu Köşk’e taşınmıştır.

Günümüzde Cumhurbaşkanlığı Köşkü Bahçesi içerisinde yer alan bu konut Atatürk Müze Köşkü adıyla ziyarete açıktır.

 

Atatürk çankaya köşkü
Çankaya’daki Cumhurbaşkanlığı Köşkü Bahçesi içerisinde yer alan Atatürk Müze Köşkü

 

Atatürk Tekâlif-i Milliyet Emirlerini İlân Ettiği Sırada Direksiyon Binasında Değil Çankaya’da Bağ Evinde İkâmet Ediyordu

Bir savaş ekonomisi uygulaması olan, Ordu’nun ihtiyaçlarını karşılamak için 10 maddeden oluşan bir ulusal (vergi) yükümlülük fermanı olan (Millî Yükümlülükler olarak günümüz Türkçesine çevrilebilecek) Tekâlif-i Milliye Emirleri 5 Ağustos 1921 tarihinde ilân edilmişti.

Başkomutan olarak Meclis’in kendisine sunduğu yasama yetkisini kullanarak Tekâlif-i Milliye Emirlerini duyurduğu sırada Atatürk, günümüzde Ankara Çankaya Atatürk Köşkü (Müze Köşk) olarak ziyarete açık bulunan Bağ Evi’nde ikamet etmekteydi.

Atatürk, Tekâlif-i Milliye’nin ilânı sırasında konut olarak kullanmıyor ve Çankaya’daki Bağ Evi’ne taşınmış olsa da Direksiyon Binası’nı karargah olarak kullanmayı sürdürmüştür. Örneğin, 21 Ekim 1921 tarihinde, Fransızlarla yapılan anlaşmanın görüşmeleri ve imza töreni bu binada gerçekleşmiştir.

Günümüzde “Ankara Millî Mücâdele İstasyon Atatürk Evi” olarak bilinen Direksiyon Binası’ndan 1921 Haziranında taşındığı, günümüzde Ankara Çankaya Atatürk Köşkü (Müze Köşk) olarak bilinen Bağ Evi, Atatürk’ün 57 yıllık ömründe en uzun süre ile yaşadığı ikametgâh olma özelliğini taşımaktadır.

 

Atatürk’ün Kendi Kaleminden Tekâlif-i Milliye Emirleri

Mustafa Kemal Atatürk, Başkomutan olarak Sakarya Savaşı öncesinde ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için yayınladığı “Milli Yükümlülükler” olarak günümüz Türkçesine çevrilebilecek “Tekâlif-i Milliye Emirleri”ni Nutuk adlı eserinde şöyle aktarmıştı (Mustafa Kemal Atatürk (1934). Nutuk, Cilt II, Devlet Matbaası. İstanbul, Sf:130-132).

Bu bahsettiğim hususâtı temîn için, iki gün zarfında, 7, 8 Ağustos 337 tarihlerinde, Tekâlif-i Milliye Emri namı altında yaptığım tebligât-ı umumiyeden her birinin, kısaca muhteviyâtından bahsedeyim.

 

Bir harbin kazanılması için ne derece hurde şeylerin bile nazar-ı dikkate alınması lâzım geldiğine dair bir fikir vermiş olmak için, bu muhteviyâtı şâyân-ı arz görürüm:

 

“1 numaralı” emrimle, her kazada birer “Tekâlif-i Milliye Komisyonu” teşkil ettim. Bu komisyonlar hâsıla-i mesâilerinin, ordunun muhtelif aksâmına suret-i tevziini tanzim eyledim.

 

“2 numaralı” emrime nazaran vatanda her hane birer kat’ çamaşır, birer çift çorap ve çarık ihzâr edip Tekâlif-i Milliye Komisyonu’na teslim edecekti.

 

“3 numaralı” emrimle, tüccar ve ahali yedinde mevcut olan çamaşırlık bez, amerikan, patiska, pamuk, yıkanmış ve yıkanmamış yün ve tiftik, erkek elbisesi imaline sâlih her nev’î kışlık ve yazlık kumaş, kalın bez, kösele, vaketa, taban astarlığı, sarı ve siyah meşin, sahtiyan, mamul ve gayr-i mamul çarık, fotin, demir kundura çivisi, tel çivi, kundura ve saraç ipliği, nallık demir ve mamul nal, mıh, yem torbası, yular, belleme, kolan, kaşağı, gebre, semer ve urgan stoklarından yüzde kırkına, bedeli bi’l-âhire tesviye edilmek üzere vaz’-ı yed ettim.

 

“4 numaralı” emrimle, mevcut buğday, saman, un, arpa, fasulye, bulgur, nohut, mercimek, kasaplık hayvanat, şeker, gaz, pirinç, sabun, yağ, tuz, zeytinyağı, çay, mum stoklarından keza yüzde kırkına, bedeli bi’l-âhire tesviye olunmak üzere vaz’-ı yed ettim.

 

“5 numaralı” emrimle, ordu ihtiyacı için alınan vesâit-i nakliyeden mâadâ, ahalinin yedinde kalan vesâit-i nakliye ile meccânen yüz kilometrelik bir mesafeye kadar ayda bir defaya mahsus olmak üzere, askerî nakliyat icrâ edilmesini mecbur kıldım.

 

“6 numaralı” emrimle, ordunun ilbâs ve iaşesine yarayan bi’l-cümle emvâl-i metrukeye vaz’-ı yed ettim.

 

“7 numaralı” emrimle, ahali yedinde muharebeye sâlih bi’l-cümle esliha ve cephanenin üç gün zarfında teslimini talep ettim.

 

“8 numaralı” emirle, benzin, vakum, gres, makine, don, saatçi ve taban yağları, vazelin, otomobil, kamyon lâstiği, solüsyon, buji, soğuk tutkal, Fransız tutkalı, telefon makinesi, kablo, pil, çıplak tel, mücerrid ve bunlara mümâsil malzeme, asit sülfürik stoklarının yüzde kırkına vaz’-ı yed ettim.

 

“9 numaralı” emirle, demirci, marangoz, dökümcü, tesviyeci, saraç, arabacı esnafları ve imalâthaneleriyle bu esnafat ve imalâthanelerin kabiliyet-i imaliyeleri ve kasatura, kılıç, mızrak ve eyer yapabilecek sanatkârların isimleri zikredilmek üzere miktar ve vaziyetlerini tespit ettirdim.

 

“10 numaralı” emirle, ahali yedinde bulunan dört tekerlekli yaylı araba, dört tekerlekli at ve öküz arabalarıyla kağnı arabalarının bi’l-umûm teçhizat ve hayvanlarıyla beraber ve binek ve top-keşan hayvanat, ester ve mekâri hayvanatı, deve ve merkep miktarlarının yüzde yirmisine vaz’-ı yed ettirdim.

Efendiler, emirlerimin ve tebligatımın temîn-i icrası için, teşkil ettiğim İstiklâl Mahkemelerini Kastamonu, Samsun, Konya, Eskişehir mıntıkalarına gönderdim. Ankara’da da bir mahkeme bulundurdum.

 

10 Haziran 1921 tarihinde Çankaya Köşkü bahçesinde görüntülendiği karelerle yazıyı sonlandıralım…

 

Atatürk çankaya köşkü bahçesinde

 

atatürk çankaya bahçesinde

 

* Tespiti için Ekşi Sözlük’ten jet lag‘e teşekkürlerimizle…

 

atatürk ankara garı odası

 

Yorumunuzu yazınız...