“Türkiye’nin durumunu tek bir kelime ile özetlememi isterseniz derim ki ‘iyi’, yok iki kelime ile özetlememi isterseniz derim ki ‘iyi değil’” sözünün Süleyman Demirel tarafından dile getirildiğine dair bir delil yok, bu söylemin “eski bir Rus şakası” olarak nitelenen anlatıdan esinlenerek kurgulandığı anlaşılıyor
Siyasî tarihimize Bakan, Başbakan ve Cumhurbaşkanı sıfatlarıyla damga vuran, kendine has üslûbu ve renkli kişiliğiyle tanınan 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e (1 Kasım 1924 – 17 Haziran 2015) atfedilen “Bana Türkiye’nin durumunu bir kelimeyle anlatın derseniz “iyidir” derim. İki kelimeyle anlatın derseniz “iyi değildir” derim.” sözüne değineceğiz…
Siyasî hayatı boyunca mizahî üslubuyla ilginç beyanlarda bulunan Süleyman Demirel’e benzer nitelikte birçok ilginç söz atfedilmişti.
Sahipliği Demirel’e izafe edilen “Türkiye’nin durumunu tek bir kelime ile özetlememi isterseniz derim ki ‘iyi’, yok iki kelime ile özetlememi isterseniz derim ki iyi değil.” sözünün Rus liderlere izafe edilen bir anlatının dönüştürülmüş versiyonu olduğu anlaşılıyor.
Yaptığımız taramada, Süleyman Demirel’in bu ifadeleri kullandığına dair güvenilir bir kaynak atfına rastlayamıyoruz. Mezkûr sözün Demirel tarafından söylediği yer ve zamana ilişkin herhangi bir detay sunulmaksızın aktarıldığı görülüyor.
Daha önce, Turgut Özal’ın havaalanında karşılaştığı Erdal İnönü’ye “Erdal Bey sizi gören ülkede kıtlık var sanır” dediği, Erdal İnönü’nün de “Aman efendim sizi gören de ülkedeki kıtlık nedenini anlar” yanıtını verdiği yönündeki anlatının sadece bir rivayet niteliğinde olduğuna değinmiş ve “kıtlık konulu polemiğin” İrlandalı yazar George Bernard Shaw ve İngiliz yazar Gilbert Keith Chesterton arasında geçen diyalogdan esinlenerek Türkiye’ye uyarlanmış olabileceğini vurgulamıştık.
Bu atışma iddiasındaki tespite benzer şekilde, Süleyman Demirel’e atfedilen bu sözlerin “eski bir Rus şakası” olarak nitelenen anlatıdan esinlenerek kurgulandığı anlaşılıyor.
Bahsi geçen söylem, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği, Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanlığı ve Rusya Federasyonu Başkanlığı yapan birçok Rus politikacıya atfedilmişti. Bazen Mihail Gorbaçov’un (1931-2022), Boris Yeltsin’in (1931-2007) ve Nikita Kruşçev’in (1894-1971) isminin bu anlatıda alıntılandığı, bazen de isim belirtmeksizin anonim şekilde Sovyet Rusya döneminden bir yönetici atfının yapıldığı görülüyor.
Rusya ekonomisi odaklı bu anlatının farklı versiyonları şöyle paylaşılmakta:
“Tek kelimeyle ekonominin durumu nasıl söyle bana?”
“İyi”.
“Tamam, bana biraz daha detay ver; iki kelimeyle söyle”.
“İyi değil”.
“Bir gazeteci bir keresinde büyük bir Sovyet Liderine sordu:
Yoldaş, Sovyet ekonomisinin durumunu tek bir kelimeyle tanımlayacak olsaydınız, bu ne olurdu?
Dedi ki: İYİ!
Ve iki kelimeyle ne olurdu?
Cevap verdi: İYİ DEĞİL!”
“Gorbaçov ABD’yi ziyaret ettiğinde Rus ekonomisinin durumunu tanımlaması istendiğini ve tek kelimeyle ‘İyi’ yanıtını verdiğini söylüyorlar. Batılı liderler ondan biraz da olsa detaylandırmasını istedi ve o da “İyi değil” yanıtını verdi.”
“1990’ların ortalarında, İngiltere Başbakanı John Major, Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin’den Rus ekonomisini tek kelimeyle tanımlamasını istedi. Yeltsin, “İyi” yanıtını verdi. Daha fazla ayrıntı arayan Major, Yeltsin’e bunu iki kelimeyle anlatıp tanımlayamayacağını sordu. Yeltsin, “İyi değil” yanıtını verdi.”
Hülasa, “Türkiye’nin durumunu tek bir kelime ile özetlememi isterseniz derim ki ‘iyi’, yok iki kelime ile özetlememi isterseniz derim ki ‘iyi değil’” sözünün Rus politikacılara atfedilen anlatıdan esinlenerek Süleyman Demirel’e uyarlandığı anlaşılıyor.