Nilgün Marmara’ya Ait Sanılan “Öyle Güzelsin ki Kuş Koysunlar Yoluna” Dizesi

“Öyle Güzelsin Ki Kuş Koysunlar Yoluna” Dizesi Sanılanın Aksine Aslında Nilgün Marmara’ya Ait Değil

Şair, Tırnak İçine Aldığı Anonim Sözü “Bir Çocuk Demiş” Notunu Düşerek Şiirinin Son Dizesinde Kullanmıştır

Haydar Ergülen’in tanımıyla “dünyayla yaralı” bir şair olarak henüz 29 yaşında beşinci kattaki evinin balkonundan ölüme atlayan Nilgün Marmara’yla (13 Şubat 1958- 13 Ekim 1987) özdeşleşmiş, ondan bahsedilen her yerde mutlaka karşımıza çıkan meşhur söze değineceğiz bugün.

Dizenin yer aldığı şiirin tamamı şu şekilde:

“Bir karga bir kediyi öldüresiye bir oyuna davet ediyordu.
Hep böyle mi bu?
Bir şeyden kaçıyorum bir şeyden, kendimi bulamıyorum dönüp gelip kendime yerleşemiyorum, kendimi bir yer edinemiyorum, kendime bir yer…
Kafatasımın içini, bir küçük huzur adına
aynalarla kaplattım, ölü ben’im kendini izlesin her yandan, o tuhaf sır içinden!
Paniğini kukla yapmış hasta bir çocuğum ben.
Oyuncağı panik olan sayın yalnızlık kendi kendine nasıl da eğlenir.
Niye izin vermiyorsun yoluna kuş konmasına
niye izin vermiyorum yoluma kuş konmasına
niye kimseler izin vermez yollarıma kuş konmasına?
“Öyle güzelsin ki kuş koysunlar yoluna” bir çocuk demiş.“

Nilgün Marmara yaşarken yayımlanmasını istediği şiirlerini daktiloya çekmiş, dosyalamış ve eşi Kağan Önal’a bıraktığı intihar mektubunda bu şiirleri isterse bastırabileceğini vasiyet etmiştir. Önal da Marmara’nın vasiyeti üzerine dosyalanmış bu şiirleri “Daktiloya Çekilmiş Şiirler” adıyla yayımlar. “Öyle güzelsin ki kuş koysunlar yoluna” dizesinin bulunduğu başlıksız şiir ise şairin defterlerinde kalmıştır. Şiirin bulunduğu defter, Marmara’nın ölümünün ardından ilk olarak arkadaşı Gülseli İnal tarafından Kırmızı Kahverengi Defter adıyla Telos Yayınları’ndan çıkar.

Dizenin Nilgün Marmara’ya ait sanılmasına eşi Kağan Önal, şairin Everest Yayınları tarafından basılan Defterler kitabının önsözünde şöyle değinmiştir:

“Nilgün’e ait olmadığı hâlde, ona mal edilen ve neredeyse artık onsuz anılmayan bir dize yaratıldı: ‘Öyle güzelsin ki kuş koysunlar yoluna.’ Bu kitapta, dizenin gerçekte kime ait olduğunu ve anlamını bulabilirsiniz.”

Önal’ın işaret ettiği sayfaya baktığımızda ise Nilgün Marmara’nın ilgili dizeyi tırnak içine aldığı ve altına “bir çocuk demiş” notunu düştüğünü görüyoruz. Yine bu sayfanın dipnotuna Önal tarafından şu not eklenmiştir:

“Nilgün Marmara’nın da tırnak içinde kullandığı dize anonimdir ve Ece Ayhan’ın çocuk şiirinin bir yetişkinin ulaşamayacağı saflığını ve güzelliğini anlatmak için sık sık kullandığı söylenen bir örnektir.”

Kitabın önsözünde Kağan Önal dizenin Marmara’ya ait sanılmasına sebep olarak Gülseli İnal’ı gösterir. Önal’ın ifadesiyle Nilgün Marmara’nın annesinden notları ve defterleri geri vermek vaadiyle alan İnal, içlerinden seçtiği metinleri izinsiz ve özensiz bir biçimde yayımlamıştır. Önal’a göre “Kuş Koysunlar Yoluna” adıyla meşhur hâle gelen şiirin yayımlanmasında da özensiz davranılmış, yanlış algıya neden olunmuştur.

İnal ve Önal tarafından yayıma hazırlanmış baskıları ilgili sayfa bağlamında karşılaştırdığımızda önemli bir farkın olmadığını görüyoruz. Fakat Marmara’nın el yazısıyla yazdığı, karaladığı, oklarla değişiklikleri gösterdiği mezkûr şiirin bulunduğu defter sayfasının fotoğrafı Telos baskısında yer almazken Kağan Önal edisyonunda fotoğrafa yer verilmiştir. Belirtmek gerekir ki Gülseli İnal edisyonunda da ilgili dize tıpkı Nilgün Marmara’nın yaptığı gibi tırnak içine alınmıştır. Burada Kağan Önal ve Nilgün Marmara’nın ortak yaşamlarının devreye girdiğini söyleyebiliriz. Ece Ayhan’la birlikte geçirdikleri sürelerde ondan duydukları anonim sözü Nilgün Marmara şirinde tırnak içinde kullanmış, Önal ise alıntılanmış sözün hikâyesini dipnot olarak eklemiştir. Gülseli İnal ise bu bilgiye sahip değildir.

Dizenin Nilgün Marmara imzasıyla poster yapıldığını ve tüm açıklamalara rağmen şairin tek sözü buymuş gibi (Ot Dergi, 10/10 Kitap, Göğe Bakma Durağı, Kitap Alıntıları, Gaf Ebesi ve İkinci Yeni gibi profillerce) yaygın olarak paylaşıldığına şahit oluyoruz (Kağan Önal’ın açıklamasının ardından dikkatli kullanıcıların yanlış paylaşımda bulunan sosyal medya hesaplarına uyarıda bulundukları da görülüyor).

Kağan Önal’ın açıklamasını yanlış anlayıp şiirin bütününü anonim zanneden kişilerin varlığını da görüyoruz. Şiirde sadece tırnak içine alınmış olan son dizenin anonim olduğunu yineleyelim.

Şiir yazdığını herkesten saklayan Nilgün Marmara, yaşamının sonlarına doğru şiirlerini paylaşmaya başlamıştır. Ece Ayhan’a göre Marmara, ilginç, özgün ama aynı zamanda sahici bir şairdir ve şiirinin peşini hiç bırakmamıştır. Ayhan onu yaşadığı dönemde görmezden gelinen, hakkı yenen bir şair olarak değerlendirir. Bugün popüler kültürün çok sevdiği isimlerden biri olan 1980 Kuşağı şairlerinden Nilgün Marmara’yı nice iyi şiiri dururken ona ait olmayan bir dizeyle anmayı sürdürmek şairliğine yapılacak en büyük haksızlık olacaktır.

Osman Kaya, Ajanspazar.com’daki “Kıyısız Bir Yalnızlığın, Bütünüyle Protest Şairi: Nilgün Marmara” başlıklı 20 Eylül 2020 tarihli yazısında şiiri eksik alıntılamıştı.