Köpek Balıklarının Hastalanmayan Tek Hayvan Olduğu ve Kansere Yakalanmadıkları İddiası Doğru Değil
Köpek balıkları hakkında yaygın şekilde bilinen yanlış bir iddia, bu hayvanların kanser olmadıkları yönünde.
Köpek balıklarının hastalanmayan tek hayvan olduğu ve kansere yakalanmadığı iddiası sosyal medyada farklı profillerce öne sürülebilmektedir.
Köpek balığının karaciğerinden elde edilen yağın (shark liver oil) insanoğluna şifa olduğu da öne sürülmekte.
Köpek Balıkları Kansere Karşı Bağışıklık Sahibi Değil
Sanılanın aksine, köpek balıklarının kansere yakalanmadığı hatta hiç hastalanmadığı iddiası bir hurafedir. Tıpkı insanlar ve diğer hayvanlar gibi, köpek balıkları da bakteriyel enfeksiyonlardan, parazitlerden ve bulaşıcı hastalıklardan muzdarip olabilmektedir.
Köpek balıklarının kansere karşı sihirli bir bağışıklığa sahip olmadığının başlıca kanıtı, köpek balıklarında kanser tümörünün gözlemlenmesi.
Köpek balıklarında kötü huylu tümörler nadir görülmesine rağmen, bu hayvanlarda kanser hücreleri tespit edilmiştir.
Köpek balıklarında ilk tümör tespitinin 1908 yılında yapıldığı aktarılmaktadır. Günümüze değin bilim insanlarının 42 köpek balığı türünde tümör bulunduğunun belirlendiği aktarılmaktadır (Gary K. Ostrander, Keith C. Cheng, Jeffrey C. Wolf, Marilyn J. Wolfe (2004). “Shark Cartilage, Cancer and the Growing Threat of Pseudoscience“. Cancer Research. Aralık 2004. Volume 64, Issue 23).
Köpek Balıkları Da Kanser Olur!
Bazı köpek balıklarında gelişen tümörlere dair görüntülenmiş kayıtlar mevcut. Avustralya’nın güneyinde yer alan Neptün Adaları açıklarında bir köpek balığının alt çenesinde yer alan 30 santimetrekare büyüklüğündeki tümör 2013 yılında şöyle görüntülenmişti:
İnsanlara kıyasla köpek balıklarının daha düşük oranda kansere yakalandığı belirtilmektedir.
Köpek Balığı Kıkırdağının İnsanlarda Kanseri Tedavi Edebileceğine veya İyileştirebileceğine Dair Güncel Bilimsel Bir Kanıt Yok
Sığır ve köpek balığı gibi hayvanların kıkırdakları 30 yıldan fazla bir süredir kanser tedavisi için faydalı olabileceği düşüncesiyle incelenmektedir.
Kıkırdakta kan damarı bulunmadığından kanserin kolayca gelişemeyeceği, kıkırdak kullanan bir kanser tedavisinin, bir tümörde kan damarlarının oluşmasını önleyerek tümörün büyümesini durdurmasına veya küçülmesine neden olabileceğini öne süren araştırmacılar mevcut.
Köpek balıklarının kanser gibi hastalıklara yakalanmadıkları, kanser hücrelerinin gelişiminin bu tür canlılarda engellendiği ve köpek balığı kıkırdağının kansere karşı tedavi yöntemi olarak kullanılabileceği iddiası bazı akademik yayınlarda yer almıştı.
John Hopkins Tıp Fakültesi’nden Henry Brem ve Judah Folkman, yaptıkları çalışmada kıkırdağın dokuda yeni kan hücrelerinin büyümesini engellediğini belirtmişti (Henry Brem ve Judah Folkman (1975). “Inhibition of tumor angiogenesis mediated by cartilage“. J Exp Med (141), 427-439 ). İkili, bu noktadan hareketle kıkırdağın kanseri tedavi etmek için kullanılabileceği iddiasını ortaya attı. Yapılan bir başka çalışma ise tedavi etmenin kan hücresi büyümesini engellediğini ortaya atmıştı (R Langer, H Brem, K Falterman, M Klein, J Folkman (1976). “Isolations of a cartilage factor that inhibits tumor neovascularization“. Science (193), 70-72).
Bu araştırmalara dayanarak köpek balıklarının kansere duyarlılığını aflatoksin B1 adlı kanserojenden yüksek düzeyde uygulayarak test eden Mote Marine Laboratories adlı kuruluştan Carl Luer adlı araştırmacı, köpek balıklarından hiçbirinin kansere yakalanmadığını iddia etmişti (Luer CA & Luer WH (1982). “Acute and chronic exposure of nurse sharks to aflatoxin B1”. Fed Proc 41, 925).
Ancak, bu çalışmaların hiçbiri hakemli bir araştırma dergisinde yayınlanmamış. Ayrıca, bu makalelerin birçok kusur içerdiği belirlenmiş.
Günümüze değin yapılan incelemelerde elde edilen bilimsel kanıtlar, köpek balığından elde edilen ham kıkırdak özlerinin kanser hücrelerine ulaşma ve onları yok etme özelliğine sahip olduğunu desteklememektedir.
Köpek balığı kıkırdağının kansere karşı işe yarayabileceğine dair bazı haklı gerekçeler olsa da bu yönde bir tespit için ilave çalışmalara ihtiyaç duyulduğu belirtilmektedir.
Köpek Balığı Kıkırdağı Satıcıları İddianın Yaygınlaşmasına Neden Olmuş
Köpek balıklarının kansere yakalanamayacağı efsanesi, köpek balığı araştırmalarının emekleme döneminde olduğu 1970’li yıllarda gelişmeye başlamış. Hakemli dergide yayımlanmamış bu çalışmaları delil olarak kullanan ticarî girişimlerin etkisiyle bu yanlış algı yaygınlaşmaya başlamış.
İskeletleri çoğunlukla kıkırdaktan oluşan köpek balıklarının kansere yakalanmadığı algısıyla kansere karşı alternatif tedavi maksadıyla bu hayvanların kıkırdaklarına yönelik talep patlaması yaşanmış.
Bu asılsız iddianın yaygınlaşmasına kanser tedavisi için köpek balığı kıkırdağı satan I. William Lane’in yol açtığı biliniyor. I. William Lane ve Linda Comac bu uydurma iddiaya 1992 yılında yayımlanan “Köpek Balıkları Kansere Yakalanmaz” “Sharks Don’t Get Cancer“ ve 1996 yılında yayımlanan “Köpek Balıkları Hâlâ Kansere Yakalanmıyor” “Sharks Still Don’t Get Cancer” adlı kitaplarında yer vermişlerdi.
Kitap içeriği üzerinde yapılan incelemeler, köpek balıklarının kanser olmadığı ve bu balıkların kıkırdaklarının kansere iyi geldiği iddiasına kanıt olarak sunduğu araştırmaların hakem incelemesine tabi tutulmadığı ve birçok kusur içerdiği tespit edilmiştir.
2000 yılı Haziran ayında I. William Lane ve oğlu Andrew Lane’in sahipliğini üstlendiği Lane Labs adlı firmaya, köpek balığı içerikli ürünlerin kansere iyi geldiğini aktaran aldatıcı reklâmları nedeniyle Federal Ticaret Komisyonu (Federal Trade Commission – FTC) tarafından 1 milyon dolar tazminat cezası verilmişti. 1999 yılında, ABD Gıda ve İlaç Dairesi, ürünü yasa dışı bir şekilde kanser tedavisi olarak tanıttığı için şirket aleyhinde bir tedbir kararı almıştı.
National Geographic‘te köpek balığı kıkırdağı ve kanser üzerine 2003 yılı Ağustos ayında yayımlanan yazı için verdiği demeçte MOTE Köpek Balığı Araştırmaları Deniz Laboratuvarı Merkezi’nde araştırmacı olan Carl Luer köpek balıklarının kansere yakalanmadığı iddiasının ticarî saiklerle yaygınlaştırıldığına şöyle değinmişti:
“Milyonlarca köpekbalığını yakalayıp öldüren, kıkırdaklarını öğüten ve onları yemenin onları kansersiz hale getireceğine insanları ikna etmek için yanlış beyanda bulunan insanlar var … Ne yazık ki, dondurularak kurutulmuş köpekbalığı kıkırdak hapları sonucuna varmak için mantıklı bir neden yok.”
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) kanser için bir tedavi olarak kıkırdak kullanımına dair henüz bir onay sunmamış vaziyette. Ancak, diyet takviyesi olarak bir dizi kıkırdak ürünü satışı gerçekleştirilmektedir.
