Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Bütçesinin ABD Uzay Ajansı NASA’nın Bütçesinden Fazla Olduğu İddiası Asılsız
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ve NASA’nın bütçe ödenekleri incelendiğinde iki kurumun bütçelerinin iddia edildiği gibi aynı olmadığı görülebilmektedir. NASA’ya ayrılan yıllık bütçenin büyüklüğü Diyanet İşleri Başkanlığı’na ülkemizce ayrılandan fazladır. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Türk Lirası cinsinden olan bütçe ödenekleri ilgili yıla ait ortalama dolar/TL kuru üzerinden ABD dolarına çevrildiğinde, (2016-2020 yılları arasında) Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesinin NASA’nın bütçesinin % 8’i ile % 11’i arasında seyrettiği anlaşılmaktadır.
Yapılan paylaşımlarda Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesi Türk lirası cinsinden alınırken, NASA’nın bütçesinin ABD doları üzerinden Türk lirasına çevrilmeden doğrudan bütçe tutarının Türk lirası olarak aktarılmasının sosyal medya kullanıcılarını yanlış yoruma sürüklediği anlaşılıyor.
Bütçe ödeneğinin yanı sıra bu tarz bir kıyaslamada göz önünde bulundurulması gereken diğer hususlar da şüphesiz ve bütçeden aldığı pay ve istihdam edilen personel sayısıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2019 yılında genel bütçeden aldığı payın % 1,02 olduğu hesaplanmaktadır. 2019 yılında NASA’nın ABD’nin toplam federal bütçesinden aldığı pay ise % 0,49 idi. Yani, NASA’nın ABD’nin federal bütçesinden aldığı pay Diyanet İşleri Başkanlığı’nın genel bütçeden aldığı payın yaklaşık olarak yarısı. İstihdam edilen kişi sayısı açısından da Diyanet İşleri Başkanlığı’nın NASA’dan 6,3 kat büyük personel kadrosuna sahip olduğu anlaşılmaktadır.
[Taha Enes Kaya’nın katkısıyla hazırlanmıştır]
3 Mart 1924 tarihinde kurulan din, ibadet ve ahlak konularında toplumu bilgilendirmek ve ibadet yerlerini yönetmekle görevli kurumumuz Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesi ile Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) uzay programını yürüten NASA’nın (National Aeronautics and Space Administration / Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) bütçesinin kıyaslaması sosyal medyada sık yapılan eylemlerden.
Bu tarz mukayese içeren paylaşımlarda sayısız başarılı uzay görevi yürüten NASA ile yurt sathında din işlerini yürüten Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçelerinin birbirine çok yakın olduğunun öne sürüldüğü görülmektedir.
Paylaşılan iddialardan bazıları şu şekilde idi:
NASA Bütçesi: 11 miyar$
Tamamı kadınlardan oluşan 6 saatlik uzay yürüyüşü gerçekleştirdi.
T.C Diyanet Bütçesi: 10,4 milyar$
Evde çay ve kek ikram etmek kadının görevi temalı 295 bin TL’lik kamu spotu hazırlattı.
NASA: 2020 bütçesi 9.3 milyar TL (1 Milyar 373 milyon Dolar)
Diyanet: 2020 bütçesi 11.5 milyar TL (1 milyar 699 milyon Dolar)
Başka da diyeceğim yok.
NASA’nın Bütçesi Diyanet’in Bütçesinden Katbekat Yüksek
Ancak bu iddialar doğruyu yansıtmıyor. Aslında NASA’ya ayrılan yıllık bütçesinin büyüklüğü Diyanet İşleri Başkanlığı’na ülkemizce ayrılanın katbekat fazlası. Yapılan paylaşımlarda Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesi Türk lirası cinsinden alınırken, NASA’nın bütçesinin ABD doları üzerinden Türk lirasına çevrilmeden doğrudan bütçe tutarının Türk lirası olarak aktarılmasının sosyal medya kullanıcılarını bu yanlış yoruma sürüklediği anlaşılıyor.
Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan (Bütçe Teklif ve Tasarıları ve Merkezi Yönetim Bütçesine Dahil Kurumların Yıllar İtibariyle Ödenek (A) Cetveli İcmalleri) gibi istatistikler vasıtasıyla Diyanet İşleri Başkanlığı’na yılı bütçelerinde tahsis edilen ödenekler derlenebilmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yayınladığı faaliyet raporları, kurumsal mali durum ve gerçekleşme raporları, performans programı ve strateji raporları da idarenin mali gelir ve giderleri hakkında bilgi sunmaktadır.
NASA için ise internet sitesindeki bütçesi hakkında bilgi sunan ilgili sayfa ve yılı bütçe tasarıları, ödenekler hakkında gerekli bilgiyi aktarmaktadır.
NASA ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Bütçe Ödenekleri
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Bütçesi (milyar TL) |
Ortalama $/TL Kuru |
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Bütçesi (milyar $) |
NASA’nın Bütçesi (milyar $) |
|
2016 | 6,48 | 3,01 | 2,15 | 19,30 |
2017 | 6,87 | 3,64 | 1,89 | 19,51 |
2018 | 7,77 | 4,81 | 1,62 | 20,74 |
2019 | 10,45 | 5,67 | 1,84 | 21,50 |
2020 | 11,52 | 6,15 | 1,87 | 22,62 |
* Ortalama kur çevrimiçi bir kaynaktan alınmıştır.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ve NASA’nın bütçe ödenekleri incelendiğinde iki kurumun bütçelerinin iddia edildiği gibi aynı olmadığı görülebilmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Türk Lirası cinsinden olan bütçe ödenekleri ilgili yıla ait ortalama dolar/TL kuru üzerinden ABD dolarına çevrildiğinde, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesinin NASA’nın bütçesinin %8’i ile % 11’i arasında seyrettiği anlaşılmaktadır.
İşbu tutarların nominal değerleri yansıttığı ve satın alma gücü paritesini göz ardı ettiğini de belirtmekte fayda var.
2019 yılında 7156 sayılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile Diyanet İşleri Başkanlığı’na 10.445.979.000 TL ödenek verildiği, bu ödeneğin yıl içinde eklenen ve düşülen ödeneklerle yıl sonunda 10.237.198.444 TL’ye gerilediği ve bu tutardan 2019 yılında 10.211.735.000 TL harcama yapıldığı görülmektedir.
Harcamalar incelendiğinde ise 2019 Mali Yılı sonunda gerçekleşen harcamanın % 81,2’sinin Personel Giderlerinde, % 14,3’ünün Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderlerinde, % 3,1’inin Mal ve Hizmet Alım Giderlerinde, % 0,4’ünün Cari Transferlerde ve % 1’inin ise Sermaye Giderlerinde olduğu anlaşılmaktadır.
Ancak, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın faaliyetlerinin maliyetlerinin finanse edildiği tek kaynak genel bütçeden aktarılan ödenekler değil. 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun hükümleri gereğince yürütülen Dini Yayınlar Döner Sermaye İşletmesinin faaliyetlerinden elde edilen döner sermaye gelirleri de göz önünde bulundurulmalı. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın adı geçen döner sermaye işletmesinin 2019 yılı faaliyetlerinden elde edilen toplam gelirlerinin 45.618.768 TL, giderlerinin ise 34.018.317 TL olduğu, 2019 yılın 11.600.451 TL kâr elde edildiği ve bu tutarın sermayeye ilave edildiği aktarılmaktadır.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2019-23 yılları için hazırladığı Stratejik Plan incelendiğinde genel bütçe ve döner sermaye kaynaklarından anılan dönemde yıllık 12-16 milyar TL’lik bir bütçe kullanımını hedeflediği anlaşılmaktadır.
Diyanet İşleri Başkanlığı Maliye Kaynaklar Tablosu (Stratejik Plan 2019-23) (milyon TL) | ||||||
Kaynaklar | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | Toplam |
Genel Bütçe | 10.446 | 11.992 | 13.148 | 14.463 | 15.909 | 65.959 |
Döner Sermaye | 21 | 21 | 21 | 23 | 25 | 112 |
TOPLAM | 10.467 | 12.013 | 13.169 | 14.486 | 15.935 | 66.071 |
NASA’nın ise 2019 yılı bütçe tasarısında 2019-23 yılları için 19,6 milyar dolarlık bir kaynak tahsisinin öngörüldüğü anlaşılmaktadır.
NASA’nın 2019-23 Yılları İçin Öngörülen Bütçesi (milyon dolar) | |||||
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
Toplam | 19.892,2 | 19.592,2 | 19.592,2 | 19.592,2 | 19.592,2 |
NASA’nın federal bütçeden aldığı ödeneğin geçmişine baktığımızda da Diyanet’in bütçesinin tutar açısından NASA’nınkiyle kıyas edilemeyecek küçüklükte olduğu anlaşılmaktadır.
Diyanet’in Bütçeden Aldığı Pay Nasa’nınkinden Yüksek
Elbette bu tür bir kıyaslamada bütçe ödenek ve gerçekleşme tutarının yanı sıra bütçeden aldığı pay da önemli.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2019 yılında genel bütçeden aldığı payın % 1,02 olduğu hesaplanmaktadır. 2019 yılında NASA’nın ABD’nin toplam federal bütçesinden aldığı pay ise % 0,49 idi. Yani, NASA’nın ABD’nin federal bütçesinden aldığı pay Diyanet İşleri Başkanlığı’nın genel bütçeden aldığı payın yaklaşık olarak yarısı.
Diyanet’in Kadrosu Nasa’nınkinden Katbekat Geniş
Bütçe ödeneği ve bütçeden aldığı payın yanı sıra bu tarz bir kıyaslamada göz önünde bulundurulması gereken bir diğer husus da şüphesiz istihdam edilen personel sayısıdır.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın merkez teşkilatında 1.402, bağlı müftülüklerinde 102.081, Dini Yüksek İhtisas Merkezi ve Eğitim Merkezi Müdürlüklerinde 1.269, yurt dışı teşkilatında (62’si sürekli 1.931’i geçici statüde) 1.931 olmak üzere toplam 107.403 kişilik kadroya sahip olduğu görülmektedir.
NASA’da ise toplamda 17.000’den fazla kişinin çalıştığı aktarılmaktadır.
İstihdam edilen kişi sayısı açısından da Diyanet İşleri Başkanlığı’nın NASA’dan 6,3 kat büyük personel kadrosuna sahip olduğu anlaşılmaktadır.
NASA ve Diyanet Bütçeleri Hakkında Yanlış Bilgi Sunan Yazarlar
Hüseyin Aygün, 2 Ocak 2018 tarihli paylaşımında NASA ve Diyanet bütçelerine ilişkin bu yanlışa düşmüştü:
"NASA'daki bilim insanı sayısı: 18 bin. Diyanet'teki imam sayısı: 117 bin (2018'de 9 bin 500 imam daha alınacak) NASA'nın bütçesi: 11 milyar. Diyanet'in bütçesi 9 milyar. NASA gezegen keşfediyor. Diyanet, 9 yaşındaki kız çocuğun evlenebileceğini ve gebe de kalabileceğini açıkladı."
* Katkısı için Taha Enes Kaya’ya teşekkürlerimizle…