Fotoğraflar manipülasyona açık varlıklar… Fotoğraf manipülasyonu da bir propaganda aracı…
Fotomontaj, geçmişte birçok güçlü isim tarafından gerçeğin çarpıtılması için başvurulan bir yöntemdi. SSCB lideri Josef Stalin de tasfiye ettiği isimleri fotomontajla tarihe karıştırmakta mahir bir isimdi.
Stalin ile ters düşen birçok isim, üstlerinin çizilmesinin, sistemden dışlanmalarının hatta infaz edilmelerinin yanı sıra -ilgili dönemde dijital fotomontaj mevcut olmasa da analog yöntemle- fotoğraflardan da silinmişti.
Stalinist tahrifat ile Sovyet yetkililerin fotomontajla yok edildiği fotoğraflar şöyle örneklenebilir…
Volga kanalı yanında Stalin’in ve Molotov’un yanında görülen İçişleri Halk Komiserliği (NKVD) Başkanlığı görevini üstlenen Nikolay İvanoviç Yejov, casusluk ve anti-Sovyet komplo suçlamasıyla tutuklanıp yargılanmasının ardından idam edilmesinin ardından fotoğraftan da temizlenmişti.
Stalin’in 1936 yılında Leningrad’da birlikte poz verdiği Nikolai Antipov, Sergei Kirov ve Nikolai Shvernik, zaman içerisinde fotoğraftan tabiri caizse buharlaşmış.
Görsel: openculture.com
Zaman içerisinde yaşanan fikrî ayrılıklarla birlikte 7 Kasım 1919 günü Kızıl Meydan’da Ekim Devrimi’nin 2. yıl dönümünü kutlayan kalabalık içerisinde Vladimir Lenin’in yanında görülen Lev Troçki ve Lev Borisovich Kamenev fotoğraftan silinmişti.
Vladimir Lenin’in Polonya cephesine ilerleyen Kızıl Ordu askerlerine 1920 yılında konuşma yaptığı kürsünün solunda yer alan (1940 yılında suikastla öldürülen) Lev Troçki ve (1936 yılında vatana ihanet suçlamasıyla yargılanıp idam edilen) Lev Kamenev de Stalin’in tarihten silmek için fotoğraflardan montajla çıkarttığı siyasî hasımları olmuştu.
Bu fotoğrafların orijinali yerine tahrif edilmiş versiyonlarının kullanıldığına şahit olabiliyoruz.
Örneğin, Stalin tarafından Troçki’nin ve Kamanev’in sildirildiği fotoğraf, Türkiye Komünist Partisi (TKP) tarafından Ekim Devrimi’nin yıl dönümü için sosyal medya hesaplarında paylaşılmıştı.
Stalin’in foto manipülasyonları hakkında kapsamlı bir inceleme olan David King’in “The Commissar Vanishes: The Falsification of Photographs and Art in Stalin’s Russia” adlı kitabına göz atabilirsiniz.
David King, Stalin’in siyasî hasımlarını tarihten silme çabasına şöyle değinmişti:
“Hollywood’daki meslektaşları gibi, Sovyet Rusya’daki fotoğraf rötuşçuları da kusurlu ciltlerin kusurlarını düzeltmek için uzun saatler harcadılar ve kameranın gerçeği çarpıtmasına yardımcı oldular. Joseph Stalin’in özellikle çilli yüzünün temizlenmesi olağanüstü beceriler gerektiriyordu. Ancak 1930’ların sonlarında şiddetlenen Büyük Temizlik sırasında yeni bir tahrifat biçimi ortaya çıktı. Stalin’in siyasi muhaliflerinin gizli polis tarafından fiziksel olarak ortadan kaldırılmasını, süratle her türlü resimsel varoluştan silinmeleri izledi.
Yayınlanmak üzere fotoğraflar rötuşlandı ve bir zamanlar ünlü kişilikleri ortadan kaldırmak için yeniden yapılandırıldı. Tablolar da genellikle müzelerden ve sanat galerilerinden geri çekildi, böylece uzlaşmacı yüzler grup portrelerinin dışında tutulabilirdi. Suçlanan politikacıların ve yazarların eserlerinin tüm basımları devlet kütüphanelerinin ve arşivlerinin kapalı bölümlerine sürüldü ya da basitçe yok edildi.
Aynı zamanda, Stalin’i sosyalist gerçekçi resimler, anıtsal heykeller ve onu tek gerçek arkadaş, yoldaş ve halef olarak gösteren sahte fotoğraflar aracılığıyla “Sovyet halkının büyük lideri ve öğretmeni” olarak yücelten paralel bir endüstri tüm hızıyla başladı. Bolşevik Devrimi’nin lideri ve SSCB’nin kurucusu Lenin’e. Bütün ülke, Stalin’e tapmanın bu maskaralığına maruz kaldı.
İLAVE:
İkinci Dünya Savaşı’nın sembolik karelerinden biri olan Yevgeny Khaldei tarafından 1945 Mayıs’ında çekilen Sovyet askerlerinin Reichstag’a SSCB bayrağı diktikleri fotoğrafta Rus ordusunun yağma yaptığını gizlemek için askerin saatleri sonradan silinmişti.
