Rusya’nın 1917 Bolşevik İhtilali Döneminden Bu Yana Kamu Borçlarının Geri Ödemesinde Temerrüde Hiç Düşmediği İddiası Doğru Değil
Ukrayna’yı işgali nedeniyle yaptırımlarla karşılaşan Rusya Federasyonu’nun, 1917 Ekim Devrimi’nden bu yana ilk defa yabancı para cinsi borçlarında alacaklılarına karşı temerrüde düşme ihtimaliyle karşı karşı karşıya olduğu iddiası basında ve sosyal medyada paylaşılmıştı.
New York Times ve CNN gibi haber kuruluşlarının da düştüğü bu hataya dair Türkçe aktarım örnekleri şöyle sunulabilir:
“Rusya yabancı alacaklılara borç geri ödemelerinin Batı ülkelerinin getirdiği yaptırımlar nedeniyle aksayabileceğini dün açıklayarak ülkenin 1917 Bolşevik devriminden bu yana ilk defa yabancı para cinsi tahvillerinde temerrüte düşebileceği ihtimalini gündeme getirdi.”
“Rusya, ABD Hazinesinin dolar bazında bankalara ödemesini yasakladığı için dış borcunu dolar ile ödeyemedi ve temerrüde düştü. Rusya daha önce 1917 Bolşevik ihtilali döneminde temerrüde düşmüştü.”
24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgal harekâtını başlatan Rusya’ya yönelik Batılı ülkeler öncülüğünde yüklü yaptırımlar uygulamaya konulmuştu. Bu yaptırımlar kapsamında 640 milyar dolar civarındaki döviz rezervinin önemli bölümünün dondurulması Rusya’nın ihraç ettiği döviz cinsi borç senetlerinde borç servisinde sorun yaşamasına neden oldu.
Rusya tarafından yapılan açıklamada, devlet tahvili ödemelerinin Ukrayna’yı işgali üzerine Batı’nın uyguladığı yaptırımlara bağlı olacağını söylemişti. Rusya Maliye Bakanlığı, tahvil ödemelerini zamanında ve tam olarak yapacağını açıkladı ancak ödemelerin uluslararası yaptırımlar nedeniyle aksayabileceğini ifade etmiş ve Rusya’nın yerli yatırımcılara yabancı para cinsinden tahvil ödemelerini ruble ile yapacağını belirtmişti.
ABD Hazinesinin Rusya’nın dolar bazında bankalara ödeme yapmasını engellemesi nedeniyle Rusya’nın dış borç servisini orijinal sözleşme dövizi ile gerçekleştirememesi temerrüt anlamına gelmekteydi.
Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s temerrüdü şu şekilde tanımlamaktadır:
Faiz veya anapara yükümlülüklerinin ödenmemesi veya geciktirilmesi;
Borçlunun kreditörlere daha düşük bir finansal yükümlülük içeren yeni bir anlaşma paketi sunması (borç yeniden yapılandırması);
Bir kredi anlaşmasının şartlarının değiştirilerek finansal yükümlülüğün azaltılması:
Borcun para biriminin değiştirilmesi
Borcun vadesinin değiştirilmesi
Borcun başka bir değişkene endekslenmesi
Rusya’nın dolar yerine kendi yerel para birimi ile ödeme yapması Rusya’nın borç sözleşmesi yükümlülüklerini yerine getiremediği, yani temerrüde düştüğü anlamına geliyor. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P de Rusya’nın bu durumda temerrüde düştüğünü belirtmişti. Rusya’nın borç yükümlülüğünü aynı tutarda fakat farklı bir döviz cinsinden yerine getirmesi, “tercihli temerrüt” (“selective default”) olarak tanımlanmaktadır.
Ancak bu Rusya’nın 1917’deki devrimden bu yana döviz cinsi borç senetlerindeki ilk temerrüdü değildi.
Rusya Federasyonu’nun iktisadî tarihi incelendiğinde geçmişte 1917 Bolşevik Devrimi’nden bu yana farklı yıllarda birçok defa temerrüde düştüğü görülebiliyor.
1917 yılında Rusya’da Bolşeviklerin iktidara gelip önceki rejimin üstlendiği borçları ödemeyi reddetmesinden bu yana 1991 ve 1998 yıllarında Rusya döviz cinsi dış borç ödemelerini yerine getiremeyip temerrüde düşmüştü (David Robinson ve David Edwin Wynn Owen (2003). 7 Debt Crisis in Russia: The Road from Default to Sustainability. International Monetary Fund).
1998 yılında emtia fiyatlarındaki gerilemenin ardından borç geri ödemesinde sıkıntı yaşayan Rusya devalüasyona giderek tarihte pek örneği görülmeyen biçimde ulusal para birimi borç senetlerinde (GKO) de temerrüt yaşamıştı.
Hatta, Rusya bonolarının 1998 yılında temerrüde düşmesi nedeniyle kredi türevleri için hukukî altyapının oluşturulması gereği hızla artmıştı (Aysel Gündoğdu (2016). Bankacılığın Temelleri. Nobel Yayıncılık. Sf: 231).
Rusya, Paris Kulübü ile 1993, 1994, 1995, 1996 ve 1999 yıllarında borç yeniden yapılandırma anlaşmaları imzalamıştı.
Rusya’nın özel sektöre olan borçları da 1992 yılında Londra Kulübü (London Club) ile varılan bir anlaşma kapsamında yeniden yapılandırılmıştı.
