“Tengri Tektir” ve “Kimse Töreden Üstün Değildir” Gibi İfadelerin Orhun Abidelerinde Geçtiği İddiası Doğru Değil

“Tengri Tektir” ve “Kimse Töreden Üstün Değildir” gibi ifadeleri içeren 33 başlıklı töre listesinin Orhun Kitabelerindeki Bilge Kağan yazıtında geçtiği iddiası doğru değildir. Paylaşılan sözler Orhun Abidelerinde yer alan ifadeleri andırsa da kitabede yazılan hususlar değildir. 

 

Ne de olsa kimsenin Orhun Abidelerini açıp okuduğu yok sanıp bol keseden sallayanlar mevcut.

Ey Türk Titre ve Kendine Gel” ya da “Ey Türk; üstte gök çökmedikçe, altta yer delinmedikçe, senin ilini ve töreni kim bozabilir. Titre ve kendine dön” şeklinde de paylaşılan sözün Orhun Kitabelerinde yer aldığı iddiasının doğru olmadığı biliniyor.

Ancak bu yazıda, Orhun Abidelerinde yer aldığı öne sürülen, Abidelerdeki deyişlere benzerlik arz etse de kaynağı belirsiz ve asılsız sözlere odaklanacağız.

Sosyal medyada paylaşılan sözlerden bazıları şöyle:

-Tengri (yaratan) Tektir.

-Her kim ki Tengri’den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.

-Bir İl (ülke), bir Kağan, bir Tengri

-Bir kına iki kılıç girmez. Bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir.

-Kimse töreden üstün değildir.

 

"Tengri Tektir" ve "Kimse Töreden Üstün Değildir" sözünün Orhun Kitabelerindeki Bilge Kağan yazıtında geçtiğini öne süren paylaşım
“Tengri Tektir” ve “Kimse Töreden Üstün Değildir” sözünün Orhun Kitabelerindeki Bilge Kağan yazıtında geçtiğini öne süren paylaşım

 

Paylaşılan sözler Orhun Abidelerinde yer alan ifadeleri andırsa da kitabede yazılan hususlar değildir.

Orhun Yazıtları, Orhun Abideleri, Göktürk Kitabeleri, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları olarak adlandırılan, Türk tarihinin ilk yazılı kaynağı olan yapıtlar şüphesiz, Türk Tarihinin en önemli yazılı kaynağıdır. Siyasetname niteliğinde olup sonraki kuşaklar için “öğütler” içeren ve en ünlüleri Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına sırasıyla 735, 732 ve 716 yıllarında dikilen yazıtlar olan bu kitabeler, toplamda 6 taştan oluşmaktadır.

 

Orhun Abideleri
Orhun Kitabeleri

 

Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adlı 3 yazıtta yukarıdaki listedeki hususların bir kısmı mana itibarıyla yer alsa da  aynı şekilde geçmemektedir.

Prof. Dr. Muharrem Ergin’in “Orhun Abideleri” adlı kitabında yer alan Orhun Abidelerinin günümüz Türkçesine tercümesi incelendiğinde Orhun Abidelerinde bu ifadelerin yer almadığı anlaşılmaktadır (Kaynak: Muharrem Ergin (2011). Orhun Abideleri – İnceleme. Boğaziçi Yayınları, 45. Baskı)

Bu ifadelerin sanal alemde paylaşılan, içeriği itibarıyla Orhun Kitabelerini andıran; ancak, kaynağı belirsiz ve Orhun Kitabeleriyle ifade olarak alakasız 33 maddelik bir “töre / kanun” listesi uydurmasından alıntılandığı anlaşılmaktadır. “Türk töresi 33 buyruk” başlığıyla aktarılan bahse konu liste şöyledir:

1. Tengri (yaratan) Tektir.
2. Her kim ki Tengri’den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.
3. Bir İl, bir Kağan, bir Tengri
4. Bir kına iki kılıç girmez. Bir hatun iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Töre kesin ve keskindir. Kim ki töreye uya kutlanır. Kim ki töreye kıya, katlanır
5. Kimse töreden üstün değildir. Dirlik ve birlik için töre budur.
6. Bir çoban sürüsünden, bir er ailesinden, bir Kağan budunundan sorulur.
7. Her er eşine, atına, pusatına sahip çıkacak.
8. Ana babaya ve ataya tazim durulacak.
9. Hısmına sarılacak, komşusunu gözetecek.
10. Er kişi yalan söylemeyecek.
11. Mal çalan, mülk çalan misliyle ödeyecek. Hesabı ya malıyla ya canıyla sorulacak.
12. Kim ki bir ırza musallat olursa, canından olacak.
13. Her kim olursa olsun haksız, aldatıcı iş tutarsa hesabı hemen sorulacak.
14. Cenkten beri duran ya da kaçan tamuya(cehennem) uçacak.
15. Aman dileyene kılıç üşürülmeyecek, sığınana arka dönülmeyecek.
16. Baş kaldıranın başı alınacak, hak isteyenin hakkı verilecek.
17. Kimse kimseye üstünlük taslamayacak.
Ne ak etin karadan, ne karanın kızıldan, ne kızılın sarıdan farkı olmayacak.
18. Kin ve gururdan uzak olunacak.
19. Mazluma merhamet, zalime azap duyulacak.
20. Zayıfa, yaralıya, çocuğa ve kadına el kaldırılmayacak.
21. Kızı isteyen kağan da olsa, bey de olsa kız istediğine verilecek.
22. Gereksiz yere ağaç kesmeyeceksin, suyu kirletmeyeceksin.
23. Bilmeyip de bildim demeyeceksin, bilene danışacaksın.
24. Bugünün işini yarına bırakmayacaksın.
25. Kusur görmeyecek, kusur aramayacaksın.
26. Güçlüyken affet, zayıfken sabret.
27. Yazgına asi olma.
28. Yaptığın iyiliği unut, yapılan iyiliği unutma.
29. Herkes adaletle iş görecek.
30. Her ne edersen et, yargılanacağını her daim akılda tut.
31. Milletine yaban kalma. İpeğin iyisine, sözün güzeline kanma, onlara boyanma.
32. Kağan odur ki adaleti üstün tutsun, töreyi yaşatsın. Töre yok olursa İl yok olur. İl olmazsa budun kul olur.
33. Ey Türk Oğuz beyleri, ey milletim işitin !!!

“Üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe senin ilini ve töreni kim bozabilir”

Bu sözler Türk töresini yansıtabilir. Ancak, Orhun Kitabelerinden değiller.

 

Orhun Kitabelerinde “Ey Türk Titre ve Kendine Dön” İbaresinin Geçtiğini İddia Eden Köşe Yazarları

Vatan Gazetesi eski köşe yazarı Kürşad Zorlu, sosyal medya hesabından yaptığı 8 Aralık 2019 tarihli -yukarıda aktarılan- paylaşımda bu hatalı bilgiye yer vermişti.

İstanbulgazetesi.com.tr’deki “Anne ölme!” başlıklı 26 Ağustos 2019 tarihli yazısında Şahin Zenginal, “Türk Töresi 33 Buyruk” başlığı altında yukarıda alıntılanan sözleri Orhun Abidelerinden olduklarını iddia etmeksizin aktararak hataya düşmemiş.

 

orhun abideleri

Yorumunuzu yazınız...