Ne Olurdu Yani Bir Sene de İnsanlık Moda Olsa” Sözünün Ece Ayhan’a Ait Olduğu İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

Bugün, modern Türk şiirinin en sıra dışı şairlerindenEce Ayhan Çağlar’ı (10 Eylül 1931 – 13 Temmuz 2002) ve kendisine ithaf edilen “Ne olurdu yani bir kere de insanlık moda olsa” sözünü inceleyeceğiz.

Şiirlerindeki ayrıksı tavrıyla İkinci Yeni’nin en çok sözü edilen şairlerinden biri olan Ece Ayhan, karakteristik bir biçeme sahip olsa da kendisine ait olmayan sözlerle anılmaktan kurtulamamış görünüyor.

Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa” şeklindeki sözün, Ece Ayhan’a atfedilerek farklı platformlarda paylaşıldığına şahit oluyoruz.

 

Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa

 

2010 yılında anonim olarak “Kapak Sözler” başlığıyla bir blog sitesinde yer alan ifade, 2011 yılından itibaren Ece Ayhan’a izafe edilmeye başlamış.

Bir forum sitesinde “Her Güne Bir Söz” başlıklı konuya 2011 yılı Eylül ayında verilmiş yanıtın, ifadenin sanal mecrada şaire atfedildiğine dair tespit edebildiğimiz ilk örnek olduğu görülüyor.

2011 yılı Kasım ayında ise sözün Uludağ Sözlük’te başlık olarak açıldığını ve Ece Ayhan’a ait bir şiir gibi lanse edildiğini görüyoruz.

Öyle ki, bu alıntıya tesadüf etmeden evvel şairi tanıdığından şüphe duyduğumuz kullanıcıların dahi Ece Ayhan’ı ve onun nezdinde İkinci Yeni’yi, şaire ait olmayan bu ifadeden hareketle eleştirebildiği görülüyor.

Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa” sözünün Ece Ayhan’a ait olduğu iddiasının hâlâ varlığını sürdürdüğüne şahit oluyoruz.

Söz, dize ya da vecizelerin sosyal medya platformlarında, görsel materyale dönüştürülerek paylaşılması oldukça sık tercih edilen bir yöntem.

 

Ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa

 

Bugün ele aldığımız sözün de bu popüler yöntemden nasibini aldığını görmekteyiz. İnternette ifadeye dair pek çok “caps” dolaşımdaysa da aralarında en çok, 2012 yılında paylaşılmış bir görsel dikkatimizi çekiyor.

 

ilhan berk ece ayhan

 

Görselde Ece Ayhan yerine İlhan Berk’in fotoğrafının kullanıldığını görüyoruz.

 

ilhan berk

 

Görseli hazırlayan kullanıcılar, Ece Ayhan’ın “gerçek” şiirlerinden ve üslubundan bihaber olduğu kadar şairin gerçek suretiyle de ilgilenmemiş görünüyor.

Ece Ayhan imzası ve İlhan Berk fotoğrafıyla hazırlanan bu görsel, bahsi geçen sözün iki isme ait olmadığını da hesaba katarsak, oldukça trajikomik. Zira capste “gerçek” tek bir bilgi bile bulunmamakta.

Nazım Hikmet ve Can Yücel özelinde, buna benzer bir başka caps daha mevcut. Ancak bu görsel, yukarıda verdiğimiz örnekten farklı olarak, sanal ortamdaki bilgi kirliliğine ironik bağlamda dikkat çekmek ve eleştiri getirmek maksadıyla hazırlanmıştı.

 

nazım hikmet can yücel caps

 

(Nevzat Basım’ın aktardığına göre) Görseli Hulki Cevizoğlu da kullanmış (Hulki Cevizoğlu, mevzubahis görseli hiç araştırmadan, 2014 yılında yayımladığı “Çok Komik Şeyler – Cumhuriyetin Cahiliye Devri” isimli kitabına olduğu gibi aktarmış. Görselin yer aldığı “Cehennem boş, bütün şeytanlar burada” başlıklı yazı, Hulki Cevizoğlu’nun şahsî internet sitesinde de yer aldığı görülüyor).

 

hulki cevizoğlu ece ayhan

 

Birbirini takip eden hatalı atıflar silsilesi, Ece Ayhan iddiası denli yaygın olmasa da, mezkur ifadenin 2013 yılından itibaren İlhan Berk’le de anılmasına sebep olmuş:

 

ne olurdu yani bir sene de insanlık moda olsa

 

Tüm bu paylaşımların aksine, ifadenin Ece Ayhan’a ait olduğu iddiası doğru değil. Şairin tüm şiirlerinin toplandığı “Bütün Yort Savul’lar” isimli kitapta yaptığımız tarama sonucunda bahsi geçen söze dair bir iz bulamadık. Şairin düzyazı metinlerinde ve diğer derleme kitaplarında da söz konusu ifadeye dair bir bilgi bulunmuyor.

Edebiyatımızın en aykırı isimlerinden Ece Ayhan, üslubunun altına imzasını atabilen ender şairlerden biri. Bilinç akışı ve yoğun çağrışımlarla ördüğü şiirlerinin ezber bozan nitelikte oluşu her Ece Ayhan okurunun malûmudur diye düşünüyoruz.

Güç okunur şiirler kaleme alan Ece Ayhan, şiirlerini anlaşılma maksadıyla yazmaz. Dili kasten bozan, deyim derindeyse alt üst eden şair, bunun yeni bir şiir anlayışı için elzem bir tavır olduğu görüşündedir. 1995 tarihli Aynalı Denemeler isimli yapıtında yer alan bir söyleşisinde meramını şöyle dile getirir:

“Türk şiirinin içine ediyor Ece, diyorlar. Amacım zaten bu. Bir şeyi yıkacaksın ki kurulabilsin. Ben kendi kuşağımı da sorgulamak zorundayım. Nâzım Hikmet’i de, Dağlarca’yı da, Edip Cansever’i de. İnatçıyım ama haklı inadıdır bu. Şiirde de zorluk oradan çıkıyor. Şiir şiirde kalamaz. Kalmamalıdır da. Tarih, coğrafya, felsefe, sosyoloji, etik… Hepsini içermeli şiir.”

 

Bahse konu olan “söz” ise, Ece Ayhan’ın poetikasıyla tezat oluşturacak ölçüde farklılık gösteriyor. Alışılagelmiş şiir düzenini yerle bir edip anlam kapalılığını adeta bir ilke gibi benimseyen şairin, bu denli yalın ve anlam bakımından açık bir anlatımı tercih etmeyeceği biliniyor.

İncelemeye konu olan sözü arama motorunda taradığımızda, Saffet Kuramaz’ın “İnsanlık Moda Olsa” isimli şiiriyle karşılaştık.

Söz konusu şiirin tamamı şu şekilde:

 

“Gecenin karanlığından korkarken

Gündüze geceyi eklemek neyin nesi!

Geçmişten gelen pis kokuları koklarken

Koklamaya devam edene çıkartırım fesimi,

Yazık der

Alkışlarım da…

 

Lakin üzülürüm!

Ne olurdu yani

Bir sene de insanlık moda olsa

Peygamber gibi görünse

Ahlak sahi,

Alemlere rahmet

Her yere dolsa!

 

…/ Keşke!

 

Olmuyor,

Olmuyor işte!

 

En azından sormalı o kişiye

Eğer tanıyorsan kendini

Koklama da göreyim…

Hala arar durursun dengini,

Seveceğini

Aynı çöplükte!

 

Sen tanımıyorsan kendini

Başkasını nasıl tanıyacaksın efendi!

Sahiplendiğin senin mi olacak

Ödemeden bedelini…

 

Verdiğim dediğin değer

Gönül eylemekmiş diyeceksin meğer!

Allah’tan başka her aşk

Sana dönecek geriye

Olup da keder…

 

Sahiplenme ölüm var

Yaşlanmak görünen ayar!

Son girdiğinde olacak yer

Evin mezar…

O gün kimse olmayacak yanında

Edecek firar!

 

Öyleyse sen kendin için yaşa

Kendine duy saygı!

Aldırmadan

Neymiş algı!

Gez paşa, paşa…

 

Eğer yalnızlık dert ise sana

Ölümü düşün doyasıya!

Sonsuz aşksa

Aradığın…

Nerede yaşarsan yaşa

Allah’a döndürür

Sendeki maya!”

 

“İnsanlık Moda Olsa” isimli şiirin 2017 yılında yayımlandığını, yani incelemeye konu olan sözün Ece Ayhan’a atfedilişinden çok daha sonra ortaya çıktığını görmekteyiz.

Dolayısıyla şiirin asıl sahibinin Saffet Kuramaz olduğunu söylemek şimdilik pek mümkün görünmüyor.

Şiirlerini çeşitli edebiyat sitelerinde yayımlayan Kuramaz’ın diğer şiirleri de sözü edilen ifadeyle benzer bir üslupla kaleme alınmışsa da hem tarihler uyuşmadığından hem de elimizde bir başka delil bulunmadığından, ifadenin Saffet Kuramaz’a ait olabilme ihtimalini sunmakla yetiniyoruz yalnızca.

 

“Ne Olurdu Yani Bir Kere de İnsanlık Moda Olsa” Dizesinin Ece Ayhan’a Ait Olduğunu Zanneden Yazarlar

 

Yorumunuzu yazınız...