“Mey Biter Saki Kalır, Her Renk Solar Haki Kalır, Diploma İnsanın Cehlini Alsa Da Hamurunda Varsa Eşeklik, Baki Kalır” Sözünün Fuzûlî’ye Ait Olduğu İddiası Asılsızdır

Son yıllarda sosyal medyada ve gazete köşelerinde “mey biter saki kalır, her renk solar haki kalır, diploma insanın cehlini alsa da hamurunda varsa eşeklik, baki kalır” sözünün Fuzûlî’ye ait olduğu iddiası yer alsa da bu husus doğrulanamamaktadır. Fuzuli divanına ilişkin incelemelerde bu sözün varlığına ulaşılamamıştır. Fuzûlî’nin yaşadığı dönemde (XVI. yüzyıl) cehaletle ilgili olarak “diploma” gibi bir kelimenin kullanılmış olması ihtimali gayet düşüktür. 2011 yılı sonrasında zuhur eden bu söz bir anda herhangi bir vesikaya ya da Fuzûlî’nin Divanı’na ilişkin şerhe dayanmadığı hâlde bir anda Fuzûlî’ye ait hâle gelmiştir.

“Tahsil cehaleti alır eşeklik baki kalır” manasında kullanılan bu sözde “diploma” yerine “ilim” atfı yapılarak “Mey biter saki kalır. Her renk solar haki kalır. İlim insanın cehlini alsa da, hamurunda varsa eşeklik; baki kalır” şeklinde de paylaşıldığı görülmüştür.

Mey biter saki kalır. Her renk solar haki kalır. İlim insanın cehlini alsa da, hamurunda varsa eşeklik; baki kalır.

[Fuzuli]

— O Cümleler (@ocumleler) May 23, 2014

XVI. yüzyılda yaşayan edebiyatımızın müstesna isimlerinden büyük şair Fuzûlî’nin, tahsilin hayatta her şeyi çözmediğini, eğitimin tek başına bir anlam ifade etmediğini anlatan sözü söylememiş ya da eserlerinde yer vermemiş olduğuna dair gerekçelerimiz şu şekilde:

• Fuzûlî divanındaki gazellere ilişkin en ünlü incelemeler olan Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan tarafından kaleme alınan Fuzuli Divanı Şerhi‘nde ve Abdülbaki Gölpınarlı’nın “Fuzuli Divanı” (1961) adlı kitabında Fuzuli’nin eserlerinde bu söze yer verdiğine dair bir iz bulunamamıştır.
• Fuzûlî’nin Farsça kaleme aldığı Heft-câm (Sâḳīnâme), Enîsü’l-ḳalb, Risâle-i Mu’ammeyât, Rind ü Zâhid, Ḥüsn’ü Aşḳ, Arapça kaleme aldığı Divân ve Maṭla’u’l-i’tiḳād  ve Türkçe “Külliyat-ı divan-ı Fuzuli” adlı eserlerinde bu sözün yer aldığına dair bir bulguya da denk gelemedik.
• Arama motoru incelemesinde bu sözün sanal alemde 2011 yılı öncesinde Fuzûlî’ye atfedildiğine dair bir ize rastlanamadığı görülmüştür. Sosyal medyada da 2011 yılı öncesinde bu sözün Fuzuli’ye ait olduğunu iddia eden herhangi bir paylaşıma da rastlanamamıştır. 2011 yılı sonrasında zuhur eden bu söz bir anda herhangi bir vesikaya ya da Fuzûlî’nin Divanı’na ilişkin şerhe dayanmadığı hâlde bir anda Fuzûlî’ye ait hâle gelmiştir. 2010 yılı ve öncesinde bu sözün anonim olarak paylaşıldığı görülmüştür.
• Fuzuli’nin yaşadığı dönemde (XVI. yüzyıl) cehaletle ilgili olarak “diploma” gibi bir kelimenin kullanılmış olması ihtimali gayet düşüktür.

Ezcümle; sözün aslında anonim olduğu, sonradan Fuzuli’ye atfedilir hâle geldiği düşünülmektedir. İçinde “mey, “saki”, “aşk” geçen her beyti / dizeyi / kasideyi Fuzûlî’ye ait sanmamak gerek.

“Mey Biter Saki Kalır, Her Renk Solar Haki Kalır, Diploma İnsanın Cehlini Alsa Da Hamurunda Varsa Eşeklik, Baki Kalır” Sözü Ziya Paşa’ya Ait Olabilir Mi?

Bu sözün Ziya Paşa’ya da ait olduğu iddia edildiği görülse de Ziya Paşa’nın Terkib-i Bend’inde bu sözün geçmediği anlaşılmaktadır. Bu söze yakın bir anlam taşıyan “Bed asla necâbet mi verir hiç üniforma / Zerdûz palan ursan eşek yine eşektir” yani “İnsanın aklı kötü olursa üniforma ona iyilik getirmez. Altın işlemeli palan vursan, eşek yine eşektir” dizelerinin ise Ziya Paşa’ya ait olduğu bilinmektedir.

“Mey Biter Saki Kalır, Her Renk Solar Haki Kalır, Diploma İnsanın Cehlini Alsa Da Hamurunda Varsa Eşeklik, Baki Kalır” Beytinin Fuzuli’ye Ait Olduğunu İddia Eden Yazarlar

• Kıbrıs Gazetesi’ndeki “Mey biter saki kalır…” başlıklı 11 Kasım 2018 tarihli yazısıyla Ahmet Tolgay
• Doğruhaber.com’daki “Bir putçu daha putunu dişledi” başlıklı 24 Haziran 2016 tarihli yazısıyla Nurullah Ay
• Aydındenge.com.tr’deki “Mey Biter Saki Kalır” başlıklı 6 Ağustos 2017 tarihli yazısıyla Uğur Eser
• Yenihaberden.com’daki “Hakikat Temelinde Bir Eğitim” başlıklı 6 Temmuz 2015 tarihli yazısıyla Fatma Betül Felhan
• Finansgundem.com’daki “Fuzuli bir yazı” başlıklı 4 Mart 2019 tarihli yazısıyla Volkan Karsan
• Sakarya Gazetesi’ndeki “İlim insanın cahilliğini alır.” 12 Şubat 2019 tarihli yazısıyla Erdinç Özkan
• Ege’nin Sesi’nde “Sarhoş Atlar Dindar Bakanlar Zamanı!” başlığıyla 15 Nisan 2013 tarihinde yayınlanan yazısıyla Fecri Polat
• Kent Gazetesi’ndeki “AK Parti içinden yeni bir parti mi?” başlıklı 7 Şubat 2019 tarihli yazısıyla Türkan Genç
• Habergazetesi.com.tr’deki “Mevlana’yı Kadınlar Gününde Dinleyelim” 9 Mart 2016 tarihli yazısıyla Mustafa Genç
• Hakimiyet.com’daki “Anlamlı Sözler” başlıklı 5 Mart 2019 tarihli yazısıyla Dursun Seyis
• İleri Gazetesi’ndeki “Hamurunda varsa eşeklik.. baki kalıyor..” başlıklı 3 Mayıs 2018 tarihli yazısıyla Ali Tongülüs
• Sakaryahalk.com’daki “Diploma insanın cehlini alsa da…” başlıklı 14 Ocak 2016 tarihli yazısıyla Mehmet Taştan