“Köy” Kelimesinin Kökeninin “Kalkınmada Öncelikli Yer” Tanımının Baş Harflerine Dayandığı İddiası Asılsız

“Köy” kelimesinin açılımının “kalkınmada öncelikli yer” olduğu iddiası gerçek dışıdır. Köy kelimesi “kalkınma” ve “öncelik” kelimelerinden çok daha önce kullanımdaydı. 

Yanlış İddia

 

Sosyal medyada ve internet forumlarında köy sözcüğünün etimolojik kökenine ilişkin öne sürülen asılsız iddianın birçok kişi tarafından gerçek olarak addedildiğini üzülerek müşahede ettik. İddiaya göre köy bir kelime değil bir kısaltmaymış ve “kalkınmada öncelikli yer” ifadesinin başharflerinden oluşturulmuş.

 

Köy kelimesinin bir kısaltma olduğunu ve "kalkınmada öncelikli yer" ifadesinin başharflerinden oluşturulduğunu öne süren tweet
Köy kelimesinin bir kısaltma olduğunu ve “kalkınmada öncelikli yer” ifadesinin başharflerinden oluşturulduğunu öne süren tweet

 

Köy kelimesinin bir kısaltma olduğunu ve "kalkınmada öncelikli yer" ifadesinin başharflerinden oluşturulduğunu öne süren tweet
Köy kelimesinin bir kısaltma olduğunu ve “kalkınmada öncelikli yer” ifadesinin başharflerinden oluşturulduğunu öne süren paylaşım

 

Köy kelimesinin "kalkınmada öncelikli yer" ifadesinin başharflerinden oluşturulduğunu öne süren tweet
Köy kelimesinin “kalkınmada öncelikli yer” ifadesinin başharflerinden oluşturulduğunu öne süren tweet

 

“Köy” Sözcüğü “Kalkınmada Öncelikli Yer”in Kısaltması Değil!

“Köy” kelimesinin açılımının “kalkınmada öncelikli yer” olduğu iddiası asılsızdır. Köy kelimesi “kalkınma” ve “öncelik” kelimelerinden çok daha önce kullanımdaydı.

“Köy” kelimesinin etimolojik kökeni ile ilgili farklı tezler mevcut. Köy sözcüğünün Göktürkçe, Farsça ve Ermenice kökene sahip olduğu öne sürülmektedir.

TDK, kökeninin Farsça “kūy” sözcüğüne dayandığını belirttiği “köy” kelimesini “yönetim durumu, toplumsal ve ekonomik özellikleri veya nüfus yoğunluğu yönünden şehirden ayırt edilen, genellikle tarımsal alanda çalışılan, konutları ve öteki yapıları bu hayata uygun yerleşim birimi, köylük yer, köy yeri” şeklinde tanımlanmaktadır. Nişanyan Sözlük gibi kaynaklar ise Ermenicedeki “kiğı” (“kiug”) sözcüğünü köken olarak işaret etmektedir. Köy sözcüğünün Göktürk çağı Türkçesindeki Quy’dan geldiğini de öne süren kaynaklar mevcuttur (Tuncer Baykara (2001). Türk Kültür Tarihine Bakışlar. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Sf: 72).

Türklerin Mâverâünnehir civarında İranlılar’la iç içe yaşaması nedeniyle Türkçe kelimelerin yerine onların Farsça karşılıklarının kullanımının yaygınlaştığı ve Farsça’da köy anlamına gelen “dih” kelimesinin yerine “mahalle, semt, sokak, yöre” anlamına gelen “kûy” kelimesinin kullanıldığı ifade edilmektedir.

Kalkınma kavramı klasik iktisat akımının gelişmesinin ardından ekonomi biliminin gelişmesiyle birlikte literatürde kendine yer bulmuştur. Köy kelimesinin oluşumunun kalkınma kavramının ardılı olduğunu öne sürmek abesle iştigaldir.

Köy kelimesi sözlü kültürün yanı sıra yazın hayatında yüzyıllar önce kendine yer bulmuştu. Örneğin, Evliya Çelebi ünlü Seyahatnamesi’nde (1683) köy kelimesini (kuy ve köğ كوكه şeklinde) gibi birçok cümlesinde kullanmıştır (Musa Duman (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Sf: 206). Aşık Paşa ise Garibname (1330) adlı eserinde köy kelimesini “dünyāde bu şehr ü bu kūyler ki var” cümlesinde kullanmıştır. Gülşehri’nin Mantıku’t-Tayr (1317) adlı eserinde (4082) “Var-ıdı şardan buçuk ferseng yol Bir köy ü bir şeyh anda ‘ilmi bol” (varidi şārdan bucuḳ ferseng yol / bir kūygeh ü bir şeyχ anda, ˁilmi bol [şehirden yarım fersah ötede bir köy yeri ve orada çok bilgili bir şeyh vardı]) beytinde köy kelimesi geçmektedir.

Kadıköy gibi yerleşim birimlerinin isimlendirmelerinin yüzyıllar önce yapıldığı gerçeğini de bu noktada not etmek gerekiyor.

Devlet Planlama Teşkilatı koordinasyonunda yürütülen merkezi planlama politikası ve bölgesel kalkınma stratejisi sürecinde “kalkınmada öncelikli yöreler” tanımı “KÖY” olarak kısaltılmıştı (Yusuf Şahin (2000). “Kalkınmada Öncelikli Yöre (KÖY) Politikasının Bölgesel Gelişme Açısından Değerlendirilmesi”, İller ve Belediyeler Dergisi, Sayı: 651 (Ocak 2000), Sf. 45-53).

Özetle, “Kalkınmada Öncelikli Yer” tanımının kısaltması “KÖY” olabilir; lâkin, köy sözcüğünün açılımı “Kalkınmada Öncelikli Yer” değildir.

 

kalkınmada öncelikli yer köy

 

Yorumunuzu yazınız...