Görseldeki Kitap Kapaklarının Köy Enstitülerinde Okutulan Ders Kitaplarına Ait Olduğu İddiası

Sosyal medyada ve çeşitli internet sitelerinde Köy Enstitüleri’nde okutulduğu iddiasıyla paylaşılan kitap kapak görsellerinin doğruyu yansıtıp yansıtmadığı yönünde tarafımıza ulaşan taleplere yanıt verelim istedik.

17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile kurulan ve 27 Ocak 1954 tarihli 6234 sayılı kanunla kapatılan Köy Enstitüleri bünyesinde paylaşılan görseldeki kitapların okutulduğu iddiası şöyle dile getirilmektedir:

“65 yıl önce kapatılan köy enstitülerindeki ders kitaplarından bazıları. Derslere, konulara bakın… Şimdiki gençler pamukta fasulye bile çimlendiremiyor… Meyve ile sebzenin ayrımını bilmiyor. Fiziki durumu müsait okullarda, sera ve bahçeler oluşturulsa, öğrenciler toprakla uğraşsa, tarımı, hayvancılığı öğrense fena mı olur?”

Görseldeki kitap kapaklarının Köy Enstitüleri ders programından olduğunu öne süren paylaşım

Köy Enstitülerinin ders programı incelendiğinde derslerin (i) kültür , (ii) teknik ve (iii) tarım olmak üzere 3 temel alana yayıldığı görülüyor. Aktarılan tasnife göre enstitü ders programı şu şekildedir:

• Kültür Dersleri ve Çalışmaları: Türkçe, tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi, matematik, fizik, kimya, tabiat ve okul sağlık bilgisi, zirai işletme ekonomisi ve kooperatifçilik, yabancı dil, el yazısı, resim-iş, beden eğitimi ve ulusal oyunlar, müzik, ev idaresi ve çocuk bakımı, askerlik, öğretmenlik bilgisi
• Teknik Dersler ve Çalışmaları: Demircilik ve nalbantlık, dülgerlik ve marangozluk, yapıcılık, köy ve el sanatları, makine ve motor kullanma.
• Tarım Dersleri ve Çalışmaları: Tarla ziraatı, bahçe ziraatı, sanayi bitkileri ziraatı ve ziraat sanatları, zootekni, kümes hayvancılığı, arıcılık ve ipek böcekçiliği, balıkçılık ve su mahsulleridir.

(Ömer Gürsel, Ezgi Tekergül vd. (Cumhuriyetin İlk Yılarında Bir Eğitim Modeli Köy Enstitüleri). 1. İnşaat Mühendisliği Eğitimi Sempozyumu. Antalya. & Niyazi Kaya ve Ülkü Eser Ünaldı (2011). “Köy Enstitüleri Programında Coğrafya Eğitimi”. 5. Ulusal Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi).

Köy Enstitüleri ders programı incelendiğinde aktarılan görseldeki kitapların adlarının da -birebir olmasa da- yer aldığı anlaşılıyor.

Kitap kapaklarını incelediğimizde ise üzerlerinde “T.C. Tarım ve Kültür Bakanlıkları Köy Eğitmeni Yetiştirme Kursları Neşriyatı” notunun yer aldığını görüyoruz.

Bu not üzerinden bahse konu kitabın Maarif ve Ziraat Köy Enstitüleri kurulmadan önce 1936 yılında Vekâletleri tarafından kurulmaya başlanan “Köy Eğitmen Kursu”na ait olduğu anlaşılmaktadır. Enstitülerin çekirdeğini oluşturan “Köy Eğitmen Kursları”nın ilki 1936 yılında Eskişehir Çifteler’de açılmıştı. Akabinde 3238 sayılı 11 Haziran 1937 tarihli “Köy Eğitmenleri Kanunu”nun kabulüyle birlikte Köy Eğitmen Kursları’nın sayısı artmış ve yurt sathına yayılmıştı. Kuruluş kanununda köy eğitmenlerinin görevi “Nüfusları öğretmen gönderilmesine elverişli olmayan köylerin öğretim ve eğitim işlerini görmek, Ziraat işlerinin fennî bir şekilde yapılması için köylülere rehberlik etmek üzere köy eğitmenleri istihdam edilir.” şeklinde tanımlanmıştı. Köy enstitüsü projesinin ilk adımı olan eğitmen yetiştirme süreci kapsamında askerliğini yapmış, okur-yazar, biraz matematik bilen gençlerin katıldığı 8 aylık kursu bitiren adaylar (öğretmen değil) “eğitmen” unvanını almıştı (Muhammed Sarı ve Esma Uz (2017). “Cumhuriyet Döneminde Köy Eğitmen Kursları”. Türk Tarih Eğitimi Dergisi. 6. 29-29. 10.17497/tuhed.296847).

3238 sayılı 11 Haziran 1937 tarihli “Köy Eğitmenleri Kanunu”

“Fidancılık ve Ağaçlandırma” adlı Ragıp Ziya Mağden tarafından hazırlanan ders kitabının bazı ikinci el kitap sitelerinde hâlâ satışta olduğu görülebiliyor.

Köy Eğitmeni Yetiştirme Kursu ders kitaplarının Köy Enstitülerinde öğrencilere okutulan kitaplar olmadığını öne sürmek de güç.

İlgili dönemde hazırlanan bazı ders kitaplarının giriş bölümlerinde aktarılan hususlar göz önünde bulundurulduğunda, Köy Enstitüleri eğitmenlerine yönelik hazırlanan bu kitapların derslerde öğrencilere de okutturulmuş olabileceği anlaşılmaktadır.

Örneğin, Kemal Demiray tarafından hazırlanan Çocuk Edebiyatı adlı kitabın giriş bölümünde, anılan kitabın hem öğretmen hem de öğrenciler için yazıldığı hususu şöyle aktarılmaktadır (Kemal Demiray (1953). Türkçe Çocuk Edebiyatı. Öğretmen Okulları Kitapları. İstanbul 1953, Milli Eğitim Basımevi):

“Bu kitap, Öğretmen Okullariyle Köy Enstitülerinde okutulmakta olan çocuk edebiyatı derslerinde öğrencileri faydalanması amaciyle yazıldı. Bu yolda ilk deneme diyebileceğimiz bu eserdeki konuların, öğretmen arkadaşlarımızın çalışmalariyle daha fazla vuzuh kazanacağı tabiîdir.”

Köy Enstitülerinde eğitim müfredatı kapsamında izlenilen ders kitaplarından günümüze çok fazla sayıda örnek maalesef ulaşmamıştır.

Kepirtepe Köy Enstitüsü’nde okutulan Sebzecilikle ilgili ders kitapları (Kaynak: Kepirtepeliler Eğitim Vakfı)

Köy Enstitülerinde okutulan Hayvan Sağlık Bilgisi kitabı

Köy Enstitüleri Hakkında Yanlış Bilgi Paylaşan Yazarlar

Güneri Cıvaoğlu ve Köy Enstitülerinin Kuruluşu

Güneri Cıvaoğlu, Milliyet Gazetesi’nde yayınlanan 11 Aralık 2015 tarihli “Geç kalan Nobel” başlıklı yazısında Köy Enstitülerini Atatürk’ün kurduğunu iddia etmiş:

ATATÜRK’ün Türkiye’ye en büyük hizmetlerinden biri “Köy Enstitüleri’dir.” 
Atatürk, “zihniyet devrimini / aydınlanmayı” tabandan ve kırsaldan yükseltmek gerektiğini görerek kurmuştu Köy Enstitüleri’ni... 
Teknik bilgi donanımıyla birlikte, edebiyat, müzik, pozitif bilim alanlarında da köy gençlerini yetiştirmeyi hedeflemişti. O gençler kırsalda öğretmen olarak görev alacak ve “aydınlanmayı” tabana yayacaktı. 
Köy Enstitüsü gençleri “tutuculuktan, bağnazlıktan, batıldan” uzak, çağın gerekleriyle donatılmış pırıl pırıl aydınlardı.

Köy Enstitüleri, Mustafa Kemal Atatürk tarafından değil; vefatının akabinde 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile kurulmuştur.