Einstein’ın Şoförü Başlığıyla Paylaşılan Hikâyenin Gerçeklik Payı Bulunmamaktadır
Öncelikle, ünlü bilim insanı Albert Einstein’a (1879-1955) atfedilen hikayeyi bir okuyalım:
Einstein konferanslarına hep özel şoförü ile gidermiş. Yine bir konferansa gitmek üzere yola çıktıkları bir gün şoförü Einstein’a; “Efendim, uzun zamandır siz konuşmanızı yaparken ben de arka sıralarda oturup sizi dinliyorum ve neredeyse söyleyeceğiniz herşeyi kelimesi kelimesine biliyorum” demiş.
Einstein gülümseyerek ona bir teklifte bulunmuş: “Peki, şimdi gideceğimiz yerde beni hiç tanımıyorlar… O halde bugün palto ve şapkalarımızı değiştirelim, benim yerime sen konuş, ben de arka sırada seni dinlerim.”
Şoför, gerçekten çok şahane ve başarılı bir konuşma yapmış ve sorulan bütün soruları doğru cevaplamış.
Tam yerine oturacağı sırada konu hakkında bilgili, azıcık da ukala bir profesör, o güne kadar konferansta sorulmamış ağır bir fizik sorusu sormuş.
Şoför, hiç duraksamadan soruyu soran kişiye dönüp: “Böylesine basit bir soruyu sormanız gerçekten çok garip” demiş. Sonra da salonun arkasında oturan Einstein’ı işaret ederek şöyle devam etmiş:
“Şimdi size arka sırada oturan şoförümü çağıracağım ve sorduğunuz soruyu, göreceksiniz, o bile cevaplayacak.”
Her ne kadar bazı internet siteleri (Bkz) çok ciddiye alsa da ve bazı blogcular (Bkz) hikaye üzerinden hayat dersleri çıkarmaya çalışsa da, söz konusu hikaye malesef gerçeği yansıtmıyor. O kadar farklı versiyonları sanal alemde dolaşıyor ki, rastladığımız bir metinde hatta, şoförünün konferansı vermesini Einstein’ın teklif ettiği ve bunu eğlenceli bir oyun gibi gördüğü dile getiriliyordu.
Bu hikayenin gerçeği yansıtmadığı hususunu Yalansavar da ele almıştı.
Kısaca nedenleriyle özetleyelim:
- Söz konusu hikâye, İngilizce kaynaklarda fıkra, şaka vb. atıflarla anılmaktadır. Hikâyenin gerçekten yaşanmış olduğunu doğrulayan sağlam bir kaynak bulunmamaktadır.
- Einstein profesör olarak ders verdiği yıllarda da tanınan bir şahıstı. Kendisini konferansa çağıran kişilerin de onu tanımadığı iddiası absürttür.
Einstein ve şoförü hikâyesinin yer aldığı mecralarda aşağıda yer alan fotoğrafın kullanıldığı, fotoda Einstein’ın yanındaki ünlü matematikçi Kurt Gödel’in Einstein’ın şoförü gibi lanse edildiği de gözlemlenmiştir.
Einstein ve Ünlü matematikçi Kurt Gödel (Einstein’ın şoförü değil!)
Einstein’ın Yerine Şoförünün Ders Verdiğine Dair Hikâyeyi Gerçek Addeden Yazarlar
Şimdi gelelim bu hikayeyi bir gerçek gibi okurlarına sunan köşe yazarlarına:
Nazlı Ilıcak, Sabah Gazetesi’nde yayınlanan 10 Kasım 2013 tarihli “Einstein’ın akıllı şoförü” başlıklı köşe yazısında ve 13 Kasım 2011 tarihli “Einstein ve Şoförü” başlıklı köşe yazısında hikayeyi bir gerçekmiş gibi -herhangi bir uyarı ya da not sunmadan- okuyucularıyla paylaşmış. Sadece bu hikayeden oluşan köşe yazısını da 2 yıl arayla aynen kullanması da cabası.
Olay Gazetesi köşe yazarlarından İsmail Öztat da 30 Aralık 2014 tarihinde yayınlanan “Yaratıcı Düşünce” başlıklı köşe yazısında Nazlı Hanım’a benzer şekilde hikayeyi köşesine taşımış.
Zaman Gazetesi’nin Yorum bölümünde “Asıl felaket ve koruyucu hekimlik” başlıklı yazısı 1 Aralık 2014 tarihinde yayımlanan Veysel Ayhan da aynı hataya düşmüş.
Yurt Gazetesi köşe yazarı Atıf Ünaldı, 26 Eylül 2015 günü yayınlanan “100 Yanılgı ve İnstagram” başlıklı köşe yazısında bu oltaya gelmemiş (Tebrikler!):
Hazır bilgi servisi serisinin ikinci kitabında, Einstein’ın şoförü ile yaşadığı olayın gerçek olup olmadığını araştırmasını Metin Solmaz’dan rica ediyorum. Türk insanı bu tip hikayelere bayılır. Çoğunluğu dedikodu olan bu hikayeler benim gibi bilimsel gerçeklere inanan insanları paronayak yapar. Gerçi bu aslında bilim adamlarının en önemli özellikleri arasında anlatılmaktaysa da, devamlı sorgulama Türkiye’de yaşıyorsanız hepimizin çokca yapması gereken faaliyetlerden biridir.
Yalansavar’dan alıntı ile ihtisabı noktalayalım: Einstein ve Şoförü hikayesini anlatan web sitelerinde en sık kullanılan fotoğraf da doğruyu yansıtmıyor. Einstein’ın aşağıdaki fotoğrafta yanında duran şahıs şoförü değil, ünlü matematikçi Kurt Gödel’dir.
Kaynaklar:
- Yalansavar’ın konuya ilişkin blog yazısı
- “Einstein’s Chauffeur” adlı hikaye
- “Driving Mr. Einstein” başlıklı hikaye