“Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz”in Dünyanın En Uzun Kelimesi Olduğu İddiası Doğru Değildir
“Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” sözcüğünün Türkçe’nin ve dünyanın en uzun kelimesi olduğu iddiası da doğru değildir. “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” sözcüğünün dünyanın en uzun kelimesi yarışmasını kazandığı iddiası da asılsızdır.
Uydurulan sözcükler ve teknik ifadeler dışında dünyanın en uzun sözcüğü Türkçe değildir. Aynı şekilde anlamsız kelime türetme çabasının sonucunda daha uzun kelimeler türetilebilmektedir. Sondan eklemeli bir dil olan Türkçe’nin kelime türetme yapısı gereği kök halindeki bir kelimenin sonuna eklenebilecek anlamlı/anlamsız yapım ve çekim ekleri yoluyla istediğiniz kadar uzatılması mümkündür. Türetilebilecek en uzun anlamlı kelime yerine bir anlam ifade etmeyen kelimelere odaklanıldığında sondan eklemeli bir dil olan Türkçe, dünyanın en uzun sözcüğü yarışmalarını kazanabilecektir.
Çocukluğunuzda dünyanın ve Türkçe’nin en uzun kelimesi “Çekoslovakyalılaştıramadıklarımızdan mısınız? idi. Sonradan “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” öne geçti (!). Şaka bir yana, “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” sözcüğünün Türkçe’nin ve dünyanın en uzun kelimesi olduğu iddiası da doğru değildir. “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” sözcüğünün dünyanın en uzun kelimesi yarışmasını kazandığı iddiası da asılsızdır.
Euronews kanalının düzenlediği dünyanın en uzun kelimesi yarışmasını Türkçe’nin kazandığı ve en uzun kelimenin “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” olduğu iddiası ülke gündeminde bir hayli dikkat çekmişti.
En uzun sözcük yarışmasının kazananının Türkçe kelime olduğu iddiası paylaşımı
Her ne kadar bir yarışma düzenlemese de Euronews, en uzun kelimelere ilişkin bir haber hazırlamıştı. Haberde yer alan videoda kişiler ana dillerinden en uzun kelimeleri okumuştur. Haberde ise bir yarışma üzerinden “dünyanın en uzunu” tarzında bir seçim yapılmamıştı.
“Hemencecik başarısızlaştırıcı hâline getiremeyeceğimiz kişilerden biriymişsiniz gibi” anlamına geldiği belirtilen “muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz”den daha uzun sözcükler başka dillerde mevcut. Dünya dillerindeki en uzun kelimeleri bir araya getiren bir internet sitesinin derlemesine göre dünyanın en uzun kelimesi Türkçe değil, İsveççe’dir. İsveççe’de “Kuzey Baltık Denizi Kıyıları Topçu Keşif Uçağı Simülatörü Tesis Donanımı Bakım Takip Sistemi Tartışma Sonrası Hazırlık Çalışması” (“Northern Baltic Sea Coast Artillery Reconnaissance Flight Simulator Facility Equipment Maintenance Follow-Up System Discussion Post Preparation Work(s)”) anlamına gelen 130 harflik “nordöstersjökustartilleriflygspaningssimulatoranläggningsmaterielunderhållsuppföljningssystemdiskussionsinläggsförberedelsearbeten” kelimesi dünyanın en uzun sözcüğü olarak görülmektedir.
TDK tarafından kabul edilen en uzun kök halindeki Türkçe kelimeler 20 harften oluşan “ademimerkeziyetçilik, elektroensefalografi ve. Milli Eğitim Bakanlığı Strazburg Eğitim Ataşeliği’nin sitesinde yayınlanan TDK yazım kılavuzundan kelimeleri incelemek mümkün. Dolayısıyla anlamlı olarak türetilebilecek en uzun kelimenin başında kullanılacak kelime bu durumda 15 harflik “muvaffakiyetsiz” olamaz.
Sondan eklemeli bir dil olan Türkçe’nin kelime türetme yapısı gereği kök halindeki bir kelimenin sonuna eklenebilecek anlamlı/anlamsız yapım ve çekim ekleri yoluyla istediğiniz kadar uzatılması mümkündür.
Türk Dil Kurumu sözlüğünde yer alan (ve Türkçe’nin en uzun kelimeleri olduğu iddia edilen) 20 harften oluşan “kuyruksallayangiller”, “ademimerkeziyetçilik” ve “elektroensefalografi” sözcükleri 15 harften oluşan “muvaffakiyetsiz” kelimesinden daha uzundur. Bu nedenle, sondan eklenecek eklerle birlikte uzatılabilecek en uzun kelime “muvaffakiyetsiz” ile başlayan bir sözcük olamayacaktır.
Aynı şekilde anlamsız kelime türetme çabasının sonucunda daha uzun kelimeler türetilebilmektedir. Örneğin, “kuyruksallayangiller” kelimesinin sonuna “imsileştiricisizlendiriveremeyebilecekkenkilerdenmişsinizcesine” ekini eklediğimizde 83 harflik “kuyruksallayangillerimsileştiricisizlendiriveremeyebilecekkenkilerdenmişsinizcesine” gibi saçma ve anlamsız bir kelime türetmiş oluruz. Bu haliyle 75 harflik “muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz”den daha uzun bir kelime elde etmiş oluruz.
Öte yandan, Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için sonsuz sayıda harften oluşan kelimeler oluşturmak mümkündür. çeşitli yapım ve çekim ekleriyle kök haldeki bir sözcüğü dilediğimiz kadar uzatabiliriz. Türetilebilecek en uzun anlamlı kelime yerine bir anlam ifade etmeyen kelimelere odaklanıldığında sondan eklemeli bir dil olan Türkçe, dünyanın en uzun kelimesi yarışmalarını her halükârda kazanabilecektir.
Örnek verecek olursak; “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” sözcüğü “muvaffakiyetsiz” sözcüğünün sonuna “leştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” ekinin getirilmesiyle oluşturulmuş. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için, “Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” kelimesinin sonununa aynı ek kalıbı eklenmeye devam ettikçe yeni bir kelime oluşturulabilir ve anlam saçma sapan bir yere kaysa da bu yolla sonsuza doğru bir döngü oluşturulabilir.
Şu şekilde yani:
“Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesineleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesineleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesineleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesineleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesineleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesineleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesine….”
“Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” kelimesinin ekler vasıtasıyla türetilişi (Kaynak: Wikipedi)
Dünyanın En Uzun Kelimesi Hakkında Yanılan Yazarlar
“Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebileceklerimizdenmişsinizcesinesiniz” kelimesinin Türkçe’nin ya da dünyanın en uzun kelimesi olduğunu iddia eden yazarlar:
- Sabah Gazetesi‘ndeki “Habercileri terleten kelime” başlıklı 13 Aralık 2018 tarihli yazısıyla Yüksel Altuğ (bir de tescillendiğini iddia etmiş)
- Güneş Gazetesi’ndeki “Gülben Ergen ilk kez konuşacak” başlıklı 18 Haziran 2012 tarihli yazısıyla İdil Çeliker
- Takvim Gazetesi’ndeki “Türk ile Amerikan polisiyesinin farkları” başlıklı 14 Mart 2019 tarihli yazısıyla Lütfi Albayrak
- Habertürk Gazetesi’ndeki “Yeni tekerlememiz: Muhafazakârlaşmak!” başlıklı 8 Ekim 2012 tarihli yazısıyla Murat Bardakçı (iddia edildiğini vurgulamış)
“Çekoslovakyalılaştıramadıklarımızdan mısınız?” kelimesinin Türkçe’nin ya da dünyanın en uzun kelimesi olduğunu iddia eden yazarlar:
- Milat Gazetesi‘ndeki 4 Ekim 2018 tarihli “En uzun kelime” başlıklı yazısıyla Eyyüp Azlal
- Karar Gazetesi‘ndeki “İstanbul’a kötülük etmesek olmaz mı?” başlıklı 6 Kasım 2017 tarihli yazısıyla Yusuf Ziya Cömert