Bayburt-Gümüşhane Havalimanı, “2 Milyon Yolcu Garantili” Değil, “2 Milyon Yolcu Kapasitesine Sahip”

Yanlış İddia

 

Bir Kamu-Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) kapsamında “yap-işlet-devret” (YİD) modeli ile inşa edilen projelere ilişkin sıklıkla yanlış bilgi paylaşıldığı görülüyor (Rize-Artvin Havalimanı için 3 milyon yolcu garantisi verildiği iddiasına dair incelememize ve otoyol projeleri ile ilgili yazımıza göz atabilirsiniz).

 

Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, bir altyapı tesisinin özel sektör tarafından tasarlanıp, finansmanının sağlanarak inşa edilmesi ve yatırım bedelinin (kar dâhil) geri ödenmesini sağlayacak bir süre kadar işletilip, sürenin sonunda tesislerin bedelsiz olarak kamuya devrini öngören modeldir. Kamu Özel Sektör İşbirliği modeli olan YİD sistemi ile ihale edilen projelerin yatırım maliyeti görevli şirket tarafından karşılandığı için yapım aşaması ile ilgili kamuya maliyet oluşmamakta ve sözleşme süresi sonunda tesis her türlü borçtan ari, bakımlı ve işler vaziyette kamuya devredilmektedir.

 

13 Haziran 1994 tarihli Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun 8. Maddesine 13 Şubat 2011 tarihinde eklenen fıkrada “Görevli şirketçe üretilen mal ve hizmetler için idare tarafından talep garantisi verilebilir.” denilmektedir. Söz konusu kanun kapsamında çeşitli altyapı yatırımları özel sektör tarafından üstlenilmekte ve belirli bir süre işletildikten sonra kamuya devredilmektedir. İşletme süresi zarfında ise devlet tarafından belirli bir talep garantisi verilerek ilgili projelerin cazip hale getirilmesi mümkün olmaktadır.

 

“Yap-işlet-devret” modeli ile 2012 yılında inşa edilen Kütahya’daki Zafer Havalimanı, yolcu garantisi açısından en yaygın şekilde bilinen en başarısız örnek.

Kütahya, Afyon ve Uşak illerine hizmet veren ve (IC İçtaş adlı şirket tarafından) işletme süresi 21 Mart 2044’te sona erecek olan havalimanı için Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) ile imzalanan sözleşmeye göre, 2020 yılı için toplam yolcu garantisi 1 milyon 279 bin 352 iken toplam yolcu sayısı 7 bin 235 olmuş. 2021 yılının ilk 9 ayında ise 2021 yılı için öngörülen 1 milyon 317 bin 733’lik yolcu garantisine nazaran havalimanını sadece 7 bin 397 kişi kullanmış. Yani, yüklenici firmaya verilen garanti yolcu sayısının azami % 5’ine ulaşılabilmiş.

 

Zafer Havalimanı Garanti Edilen ve Gerçekleşen Yolcu Sayıları Genel Toplamı ile Fark Ödemesi

Yıl Garanti Edilen (İç+Dış Hat) Yolcu Sayısı Gerçekleşen Yolcu Sayısı Gerçekleşme Garanti Ödemesi (Avro)
2012 85.000            1.522 2%  € 446.956,00
2013 909.500          43.672 5%  € 4.637.056,00
2014 968.618          41.876 4%  € 4.936.732,00
2015 1.026.695          42.276 4%  € 5.254.494,00
2016 1.083.205          41.188 4%  € 5.581.610,00
2017 1.138.365          51.229 5%  € 5.844.392,00
2018 1.188.547          50.134 4%  € 6.081.162,00
2019 1.236.089          39.609 3%  € 6.370.440,00
2020 1.279.352            7.429 1%  € 6.738.310,00

* 2012 için 24.11.2012-31.12-2012 tarihleri arası

* Sayıştay raporu & CİMER bilgi edinme başvurusu yanıtları

 

Zafer Bölgesel Havalimanına ilişkin Uygulama Sözleşmesine göre DHMİ, işletme süresince görevli şirkete, yolcu garantilerine göre iç hat giden yolcu servis ücreti olarak 2 Euro, dış hat giden yolcu servis ücreti olarak da 10 Euro ücret gelirini garanti edilmişti.

 

kutahya-zafer-havalimani-sayistay

 

Kütahya Zafer Havalimanı’nın %99’luk yanılma payına sahip yolcu garantisi performansının akabinde Bayburt-Gümüşhane Havalimanı için yolcu garantisi odaklı bir yanlış iddia dolaşıma girmiş.

Gümüşhane şehir merkezine 67, Bayburt’a ise 47 kilometre uzaklıkta bulunan, Bayburt-Gümüşhane Havalimanı,  Gümüşhane’nin Köse ilçesine bağlı Salyazı köyüne inşa edilmişti.

16 Ocak 2018 günü ihalesi yapılan Bayburt-Gümüşhane Havalimanı projesi için temel atma töreni 13 Haziran 2018 günü dönemin Başbakanı Binali Yıldırım’ın katılımıyla düzenlenmişti. Havalimanının 31 Mart 2020’de tamamlanması ve 2020 yılı içerisinde hizmete açılması planlanmıştı (3 kilometre uzunlukta ve 60 metre genişlikte piste sahip olması projelendirilen havalimanından ilk uçuşların alt ve üst yapı çalışmalarının da tamamlanmasıyla 2023 yılının ilk çeyreğinde yapılmasının hedeflendiği basına yansıdı).

2021 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre Bayburt’un nüfusunun 85 bin 42, Gümüşhane’nin nüfusunun ise 150 bin 119 idi. Gümüşhane Türkiye’nin en az nüfuslu 77., Bayburt ise 80. ili.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, 306 milyon 660 bin liraya mal olacak havalimanının yıllık ortalama 2 milyon yolcu kapasiteli terminale sahip olacağını aktarmıştı.

Yani, toplam nüfusu 235 bini bulan Gümüşhane ve Bayburt’a yapılan havalimanının yolcu kapasitesi 2 milyon olarak açıklanmıştı.

Zaman içerisinde, iki şehre hizmet vermesi planlanan havalimanının yıllık yolcu kapasitesi, yıllık yolcu garantisi olduğu algısıyla paylaşılır hâle gelmiş.

Rize-Artvin Havalimanı için 3 milyon yolcu garantisi verildiği yönündeki yanlış iddiaya benzer şekilde, Bayburt-Gümüşhane Havalimanı için 2 milyon yolcu garantisi verilmedi.

Bayburt-Gümüşhane Havalimanı, sanılanın aksine yap-işlet-devret modeliyle değil devlet bütçesinden finanse edilerek inşa edilen bir havalimanı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bütçesine konulan ödenekle finanse edilen havalimanı inşaatı sanıldığı gibi yap-işlet-devret (YİD) modelini içeren bir kamu – özel sektör işbirliği (KÖİ) projesi değil.

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü internet sitelerinde yayımlanan faaliyet raporlarında yer verilen ap-İşlet-Devret ve Yap-Kirala-Devret modelleri ile yapılan havalimanları arasında Bayburt-Gümüşhane Havalimanı yer almıyor.

 

 

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı internet sitesinde yayımlanan 2018 yılı mali durum ve beklentiler raporunda 2017E030130 Proje Numaralı Bayburt-Gümüşhane Havalimanı için, 2017 Yılı için YPK Kararı alınmak üzere “Mevcut Bayburt-Gümüşhane STOL Havalimanının Geliştirilmesi” proje adı ve 285 milyon TL proje bedeli ile yatırım programına dahil edilmek üzere Kalkınma Bakanlığınca YPK kararının tesis edildiği belirtilmişti.

2018 yılında yatırım programına alınan 2017E030130 numaralı havaalanı inşaatı projesi için apron (36.000 m²), pist yapım (3.000 m), taksi Yolu (7.950 m²), terminal binası (20.000 m²) inşaatı için 2018 yılı yatırım programında 306,6 milyon TL, 2019 yılı yatırım programında ise 386,4 milyon TL proje tutarı belirlenmişti (İlgili yıl yatırım programlarında bahsi geçen havalimanı inşaat projesi için belirlenen ödenekler görülebiliyor).

2019 yılı için hazırlanan kurumsal mali durum ve beklentiler raporunda, adı geçen havalimanının altyapı inşaatının 174.748.099,75 TL bedelle ihale edildiği, 13 Mart 2018 tarihinde işe başlanıldığı, üst yapı ihalesinin de yapılacağı aktarılmıştı.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Hava Meydanları Daire Başkanlıkları internet sitesinde Bayburt – Gümüşhane Havalimanı için güncel proje bedeli 987.271.000 TL olarak aktarılmaktadır.

Bayburt-Gümüşhane Havalimanı için YİD yöntemi ile bir ihale ilânı ya da uygulama sözleşmesi bulunmuyor.

Örneğin Candaş Tolga Işık, Posta gazetesindeki “80 bin nüfuslu şehre 2 milyon yolcu garantili havalimanı yapmak!” başlıklı 27 Temmuz 2019 tarihli yazısında “Rakamlar böyleyken 82 bin nüfuslu Bayburt’a 2 milyon yolcu “garantili” havaalanının neden yapıldığını biri bana anlatabilir mi?” söyleminde bulunmuş (Gümüşhane ve Bayburt’tan vatandaşlar Işık’ın bu yazısına tepki gösterdikleri açıklamada 2 milyon sayısının “garanti” değil “kapasite” verisi olduğunu gözden kaçırmış).

2 milyonluk yolcu garantisi verildiği yönündeki yanlış algı sosyal medyaya da sıçramış.

Bu iddiayı içeren paylaşım örnekleri şöyle sunulabilir:

 

“85 bin nüfuslu Bayburt’a 2 Milyon yolcu garantili havalimanı yapmak hizmet değil, resmi yollardan devleti soymaktır!”

 

bayburt havalimani garanti

 

“80.000 nüfuslu Bayburt’a 2.000.000 yolcu garantili havalimanı yapmak hizmet değil, resmi yollardan devleti soymaktır!”

 

bayburt-gumushane-havalimani-yolcu-garantisi

 

Öte yandan, 2 kentin nüfusuna ve çevre illerdeki havalimanlarının mevcut yolcu sayısına kıyasla 2.000.000’luk yolcu kapasitesi öngörüsünde bulunulması eleştirilmişti.

Özetle, Bayburt Havalimanı değil Gümüşhane-Bayburt Havalimanı… Yıllık 2 milyon yolcu garantili değil 2 milyon kapasiteli havalimanı…

Yorumunuzu yazınız...