İran Şahının Karısına Aşık Olan 145 Kişiden 13’ünün Reddedildiği İçin İntihar Ettiği İddiası Doğru Değil
İran Şahının karısına 145 kişinin aşık olup 13 kişinin reddedildiği için intihar ettiği iddiası doğru değil. Söz konusu iddia ile paylaşılan fotoğrafların İran Şahının ailesinden olduğu doğru. Ancak kalın kaşlı ve bıyıklı kadınları içeren fotoğrafların tamamı İran şahının karısı Anis el-Doleh’e ait değil. Paylaşılan fotoğraflar İran Şahı Nasıreddin’in ailesine (Qajar hanedanına) mensup farklı kişilere ait. 1848-1896 yılları arasında hükümdarlığı süren İran Şahı Nasıreddin Şah’ın eşi Anis el-Doleh’e 145 kişinin aşık olduğu ve el-Doleh’in uğruna kendi hayatından vazgeçmiş olan insanların varlığına dair bir bilgiye rastlanılmamaktadır.
Sosyal medya, gördükçe şaşkınlığa uğradığımız ve kaynağı belirli olmayan iddialarla sıklıkla karşılaşabileceğimiz bir platform. Bu iddialardan birine de 2017 yılında ortaya çıkan 145 kişinin aşık olduğu ve 13 kişinin uğruna intihar ettiği İran Şahının eşi Anis el-Doleh’in olduğu iddiası ile paylaşılan görsellerde rastlanıyor.
Söz konusu iddiayı içeren paylaşımlardan bazıları şöyle:
“Tam 145 kişinin aşık olup, 13’ünün de hayır cevabı aldığı için intihar ettiği, İran Şah’ının ennn sevdiği karısı eşsiz Anis-El Doleh”
“145 Kişinin aşık olup 13 kişinin uğruna intihar ettiği İran Şahı’nın karısı Anis El Doleh”
“Tam 145 kişinin aşık olup 13’ünün “hayır” cevabı aldığı için intihar ettiği, İran şahının en sevdiği karısı Anis-el Doleh.”
“1900’lü yıllar başlarında İran’daki güzelliğin en büyük sembolü kabul edilen prenses Qajar. Evlilik teklifine red cevabı verdiği için 13 kişi intihar etmiştir.”
Anis Al-Doleh İçin İntihar Eden Kişilerin Varlığına İlişkin Bir Delil Bulunmuyor
Sosyal medyada ve bazı sitelerde bazı dönemlerde karşılaştığımız fotoğrafların (tamamının) İran şahının eşi Anis el-Doleh’e ait olduğu ve 145 kişinin aşık olduğu ve 13 kişinin Anis el-Doleh uğruna intihar ettiği olduğu iddiası gerçeği yansıtmamaktadır.
Açık kaynaklarda arama yaptığımızda 1848-1896 yılları arasında hükümdarlığı süren İran Şahı Nasıreddin Şah’ın karısı olan Anis el-Doleh’in 145 kişinin aşık olduğu ve uğruna kendi hayatından vazgeçmiş olan insanların varlığına dair bir bilgiye rastlanılmıyor. Bu çerçevede şekillenen ve kaynak eksikliğine dayanan şüpheli iddianın gerçekliği bulunmamaktadır.
Bu iddiayı içeren (genellikle esprili ve yaratıcı bir biçimde değiştirilerek, internet üzerinden yayılmış video veya deyiş anlamına gelen) İngilizce “meme”lerin Türkçemize çevrilerek paylaşıldığı anlaşılmaktadır. (2011 yapımı “Nasreddin Şah ve 84 Karısı” (“Nasseredin Shah and His 84 Wiwes“) adlı belgeselden sonra bu yöndeki esprili paylaşımların yapılmaya başlandığı görülmektedir). Özünde, intihar iddiasının mizahî bir yaklaşımın sonucu olduğu değerlendirilebilir.
Anis al-Doleh’e Ait Olarak Paylaşılan Fotoğraflar Aslında İran Şahının Aile Üyelerine Ait
Sosyal medyada ve bazı sitelerde 145 kişinin aşık olduğu ve 13 kişinin uğruna intihar ettiği İran’ın en uzun saltanat süren üçüncü hükümdarı Şah Nasıreddin‘in (Nasir al-Din Shah) (1831-1896) eşi Anis al- Doleh’in (Anis al-Dawlah) olduğu iddiası da doğru değil.
Bahse konu iddia ile paylaşılan görsellerde yer alan kadınlar aslında İran Şahı Nasıreddin Şah’ın ailesindeki diğer kadınlara aittir. Görsellerde yer alan kişiler arasında İran Şahının karısı Anis al Doleh de bulunmaktadır. Ancak kalın kaşlı ve bıyıklı kadınları içeren fotoğrafların tamamı İran şahının karısı olan Anis el-Doleh’e ait değildir. Fotoğrafların önemli bölümü Şah Nasireddinin hareminden Qajar ailesinden farklı kadınlara aittir.
145 kişinin aşık olup 13 kişinin reddedildiği için intihar ettiği öne sürülen Nasireddin Şah’ın karısı Anis el-Doleh‘in bazı fotoğrafları şu şekildedir:
145 kişinin aşık olup 13 kişinin reddedildiği için intihar ettiği iddiasını içeren paylaşımlardaki fotoğraflarda yer alan kalın kaşlı ve bıyıklı yüz hattına sahip kadınları inceleyelim:
Nasireddin Şah’ın kızı İsmat el Dawlah:
Nasireddin Şah’ın diğer eşi Shams al Dawlah:
Ayrıca 2011 yılında çekilen “Nasreddin Şah ve 84 Karısı” (“Nasseredin Shah and His 84 Wiwes“) adlı belgeselde de İran Şahı’nın ailesine mensup kadınların fotoğrafları görebilmektedir.
İran Şahı Nasıreddin’in Hükümdarlığı Dönemindeki Güzellik Algısı
Paylaşılan fotoğraflardaki kadınların güzellik algısı incelendiğinde günümüze göre farklı geldiği ve güzellik normlarıyla tezatlık içerdiği söylenebilir. Qajar hanedanı dönemindeki kadınların güzellik algısı ile günümüzdeki güzellik algısı arasında birçok farklılık bulunmaktadır. Bahsi geçen döneme ilişkin görseller, kadınların kalın kaşlı ve bıyıklı yüz hatlarına sahip olduğu görülmektedir. Kalın kaş ve bıyıklı yüz hattının bir güzellik standardı olduğu anlaşılan söz konusu dönemde kadınların yüzlerine kaş ve bıyık çizmek için makyaj teknikleri uyguladıkları da bilinmektedir. İlgili döneme ilişkin eserler incelendiğinde kadınların güzelleşmek amacıyla kaşlarını birleştirdiği ve dudaklarının üzerine makyajla ince bıyık çizdiğinin aktarıldığı görülebilmektedir.
(Yukarıda aktarılan görsellere ilaveten) Qajar döneminden “güzel kadın ilüstrasyonları” da dönemin güzellik algısındaki “tek kaş ve bıyığın” yerini ortaya koyuyor:
Afsaneh Najmabadi’nin “Bıyıklı Kadınlar ve Sakalsız Erkekler: İran Modernitesinin Cinsiyet ve Cinsellik Endişesi” (Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity) adlı kitabında 1877’de İran’a Prenses Ismat al Dawlah’ın düzenlediği ziyafet için yaptığı yolculuktan bir majyaj anısı şu şekilde aktarılmıştır:
“Bu prenses bana makyaj yapmak istediğini söyledi. Öncelikle maskarayla kaşlarımı alnımın ortasında birleştirdi ve bir yay şeklince boyadı. Sonra kirpiklerimi boyadı, yanaklarımı beyaz pudrayla ve kırmızı allık sürdü ve en sonunda dudaklarımı kırmızıya boyarken dudağımın üstüne de ince bir bıyık çizmeyi unutmadı ki bu İranlı kadınların yüzündeki önemli güzellik göstergelerinden birisiydi.”
20. yüzyılın başından itibaren Avrupa ile ilişkilerin artmasıyla birlikte İran hükümdarının hareminde yer alacak kadınlarda aradıkları güzellik özelliklerinin giderek Avrupa’daki güzellik algısına benzemeye başladığı ve bir zamanlar güzellik göstergesi olan bıyıkların çirkinlik ve maskülenlik ifadesi olarak algılanmaya başladığı değerlendirilmektedir.
Anılan dönemde çekilmiş kadın fotoğrafları “Women’s Worlds in Qajar Iran Digital Archive” adlı e-arşiv üzerinden incelenebilir.