Fotoğrafın Mustafa Kemal Atatürk’ün 1937 Yılında Nuri Demirağ Tarafından Kurulan Dünyanın İlk Yolcu Uçağı Fabrikasını Ziyaretine Ait Olduğu İddiası Doğru Değil
Atatürk’ün 1937’de Nuri Demirağ’ın İstanbul’daki uçak fabrikası ziyaretine ait sanılarak paylaşılan fotoğraf 1934’te İran Şahı Rıza Pehlevi’yle yurt gezisinin İzmir ayağında İngiliz yapımı deniz uçağı Supermarine Southampton’ın önünde kaydedilmiş.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Nuri Demirağ’ın İstanbul’da kurduğu uçak fabrikasını ziyaretine ait sanılarak aşağıdaki fotoğrafın sosyal medyada paylaşıldığı görülüyor.
Hatalı aktarım içeren sosyal medya paylaşımları şöyle örneklenebilir (Fotoğraf ayrıca görülen uçağın yerli üretim olduğu iddiasıyla da paylaşılmıştı):
Tarihi Bir Kare & Köy Enstitüsü:
“1937; İstanbul, Mustafa Kemal Atatürk Nuri Demirağ tarafından kurulan Dünya’nın ilk yolcu uçağı fabrikasını ziyaret ediyor”
Tarih Tarih:
“Bu fotoğraf 1937 İstanbul Yeşilköy’de çekilmiş ;
Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK,
Nuri Demirağ tarafından kurulan Dünyanın ilk yolcu uçağı fabrikasını ziyaret ediyor.
Dünyanın ilk yolcu uçağının adı: Nu.D.38
1937’de Türkiye Cumhuriyeti dünyada kendi uçağını yapan 5 inci ülke!..”
Sanılanın aksine söz konusu fotoğraf 1937 yılından değil, 1934 yılından.
Fotoğraf, Mustafa Kemal Atatürk’ün İran Şahı Rıza Pehlevi ile birlikte yurt gezisinin İzmir ayağında kaydedilmiş.
Son Posta – 24 Haziran 1934
İzmir 3’üncü Tayyare Alayını ziyaret eden Atatürk, Reşadiye Köşkü’nde ağırladığı misafiri İran Şahı Rıza Pehlevi’yi İngiliz yapımı deniz uçağı Supermarine Southampton’un bulunduğu Güzelyalı’daki hangarı gezdirmişti.
Atatürk – 24 Haziran 1934
Milli Savunma Bakanlığı Hava Kuvvetleri Komutanlığı Tarihçe Şube Müdürlüğü (2020). Fotoğraflarla Atatürk ve Havacılık. Ankara
Söz konusu ziyaret esnasında Atatürk’ün İran Şahı Rıza Pehlevi ve beraberindeki heyetle birlikte bahsi geçen deniz tayyaresi önünde çekilen bir başka fotoğrafı aşağıdaki gibidir.
Mustafa Kemal Atatürk ve Muhammed Rıza Şah Pehlevi, Supermarine Southampton Deniz Uçağı önünde
İddia edilenin aksine, Atatürk’ün kalabalıkla birlikte önünde poz verdiği uçak yerli üretim değil İngiliz yapımı Supermarine Stranraer, Southampton marka uçaktır.
Supermarine Stranraer, Southampton Mk.II – 1933
1936 yılında havacılık sanayiinin ilk temellerini atmaya başlayan Nuri Demirağ daha sonra fabrikaya dönüşen Beşiktaş’taki Tayyare Etüd Atölyesi’ni kurmuş ve Yeşilköy’de Elmas Paşa çiftliğini tayyare meydanı yapmak için satın almıştı. Nu.D-36 adı verilen tek motorlu uçak 1936 yılında, Nu.D-38 adı verilen çift motorlu 6 kişilik yolcu uçağı ise 1938 yılında üretilmişti.
Hatayı tespit eden Arda Mevlütoğlu şu yorumda bulunmuştu:
“Tuhaf bir şekilde bu fotoğraf tekrar tekrar aynı yanlış bilgilerle dolaşıma sokuluyor.
Uçak, İngiliz Supermarine Southhampton deniz uçağıdır.
Mekan İstanbul değil İzmir’dir. İran Şahı Rıza Pehlevi’nin ziyaretinde çekilmiştir.
Sene 1937 değil 1934’tür.
Yüksekteki Martı mahlaslı profil de hatalı iddia ile ilgili şu tespitleri aktarmıştı:
“Bilgi hatalı:
1) Demirağ’ın Yeşilköy fabrikası değil, İzmir Deniz tayyare rıhtımı.
2) Yıl 1937 değil, 1934..
3) 1934’de Atatürk, İran Şahı’yla birlikte İzmir Deniz Tayyare rıhtımını ziyareti sırasında çekilmiş.
4) Arkadaki uçak “yerli” değil, İngiliz “Supermarine Southampton Mk.II”
5) Demirağ Yeşilköy fabrikasını 1937’de açtı. İlk uçak NuD.36, 1938’de, yolcu uçağı NuD.38 1944’de uçtu.
6) Seri üretim yapılan ilk yolcu uçağı THK’nın geliştirdiği THK-10, 1946’da üretildi.”
