Yumurtalar üzerinde yer alan numaraların başında 0 veya 1 varsa sağlıklı anlamına geldiği, numaranın 2, 3 veya 4 ile başlamasının yumurtaların nitrofuran ve veteriner ilaçlarını içerdiğini işaret ettiği iddiası gerçek dışı
Üzerinde 2-3-4 rakamıyla başlayan numaraların olduğu yumurtaların ilaçlı / zehirli olduğu iddiası yeniden dolaşıma girdi.
Marketlerden alınan yumurtaların üzerindeki, nasıl üretildiğini gösteren numaraları yanlış aktarımla sunan paylaşım örneği şöyle sunulabilir:
Seri numarası 2, 3 ve 4 ile başlayan yumurtaların ilaçlı olduğu / zehir saçtığı iddiası asılsız. Yumurtaların üzerindeki barkod numaraları nerede kim tarafından ve hangi yetiştirme metodu uygulandığını belirtmektedir. Yumurtalar üzerinde yazılan numaralarda yer alan ilk hane tavuğun yetiştirme metodunu ifade etmektedir. Dört farklı üretim kodu bulunmaktadır. Anlamları şöyledir: 0-Organik 1-Serbest 2-Kümeste 3-Kafeste. ‘0’ kodu bunun organik yetiştiriciliği, yani organik yemlerle beslenen, açık havaya da erişimi olan ve sertifikalandırılmış işletmelerden elde edilen yumurtayı, ‘1’ açık dolaşıma erişim, yani açık havaya erişimi olan bir kümeste yetişen ve serbest dolaşabilen tavuklardan elde edilen yumurtayı, ‘2’ kümeste kafessiz yetiştiricilik, yani kapalı bir kümes içinde serbest dolaşabilen tavuklardan elde edilen yumurtayı, ‘3’ kafesli yetiştiricilik, yani kümeslerde kafeste yaşayan tavuklardan elde edilen yumurtayı ifade etmektedir. Seri numarası 4 ile başlayan bir yetiştirme metodu bulunmamaktadır.
Yumurtaların Üzerindeki Kodlar Ne Anlama Geliyor?
İnsan tüketimi için piyasaya sunulan yumurtalar, A sınıfı sofralık yumurta olarak adlandırılmaktadır.
A sınıfı yumurta kabuğuna işletme ve kümes numarası yanında yetiştirme metodu kodunun da damgalanması ve etiket bilgilerinde yetiştirme metodu kodunun açıklanması zorunludur (24 Kasım 2017 tarihinde Türk Gıda Kodeksi Yumurta Tebliği’nde yapılan değişiklikle “Yetiştirme Metodu Kodu”nun işletme ve kümes numarasıyla birlikte, yumurta kabuğuna damgalanması zorunluluğu getirilmiştir).
Yetiştirme metodu kodu, işletme ve kümes numarası önüne, organik yetiştiricilik için 0, free range (açık dolaşıma erişim) yetiştiricilik için 1, kümeste kafessiz yetiştiricilik için 2 ve kafesli yetiştiricilik için 3 olacak şekilde sistem tarafından otomatik olarak verilmektedir.
Yasa gereği yumurta üreticileri yumurtaların üzerine yazmak zorunda olduğu “yetiştirme metodu kodu” için 4 farklı tasnif bulunmaktadır.
0 Numaralı Kod: Organik yumurta
1 Numaralı Kod: Gezen tavuk yumurtası
2 Numaralı Kod: Kümes yumurtası
3 Numaralı Kod: Kafes yumurtası
Örneğin, yumurta kabuğu üzerine işlenen 0TR060000060000-01 kodu organik yetiştiricilik yapıldığını göstermektedir.
4 numaralı bir kod bulunmamaktadır.
Yetiştirme metodu kodu ile işletme ve kümes numarası kolayca görülebilir, okunaklı ve en az 2 mm yükseklikte olacak şekilde yumurta kabuğu üzerine damgalanır.
Yumurtaların üzerinde bulunan sayı kombinasyonu şu unsurları içerir:
Yetiştirme metodu kodu
Ülke kodu
İl trafik kodu
İşletme numarası
Kümes numarası
Yumurtalama tarihi (zorunlu değil)
Yumurta üzerine bir haneli yetiştirme metodu kodu, iki haneli ülke kodu ve iki haneli il trafik kodunun ardından gelen işletmeye özgü 10 rakamlı bir sayı ile birlikte toplam 15 haneden oluşan işletme numarası ile yine Tarım ve Orman Bakanlığının bilgisayar destekli veri tabanına kaydedilirken kanatlı işletmelerinde bulunan her bir kümesteki sürülere Bakanlık il/ilçe müdürlükleri tarafından verilen 1, 2, 3, … gibi kümes numarası damgalanmaktadır.
Bilgisayar destekli veri tabanında işletme numarasını 15 haneye tamamlamak için kullanılan sıfırlar işlenmeyebilir.
Yumurtlama tarihi de damgalanması zorunlu olmayıp, isteğe bağlıdır.
Yumurta kabuğundaki damgayı 0TR060000060000-01 kodu ile örnekleyecek olursak:
Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü de, üzerinde “2”, “3” veya “4” rakamıyla başlayan numaraların bulunduğu yumurtaların ilaçlı olduğu iddiasının gerçeği yansıtmadığını duyurdu.
Bakanlığın açıklamasında şu ifadeler kullanıldı:
“Sosyal medya platformlarında ‘yumurtalar üzerinde yer alan numaraların başında 0 veya 1 varsa sağlıklıdır, 2, 3 veya 4 yazıyorsa nitrofuran ve veteriner ilaçları vardır‘ şeklinde paylaşımlar yapıldığı görülmektedir.
Yumurtalar üzerinde yazılan numaralarda yer alan ilk hane tavuğun yetiştirme metodunu ifade etmektedir.
Yetiştirme metodu kodu;
0′ kodu bunun organik yetiştiriciliği, yani organik yemlerle beslenen, açık havaya da erişimi olan ve sertifikalandırılmış işletmelerden elde edilen yumurtayı, ‘1’ açık dolaşıma erişim, yani açık havaya erişimi olan bir kümeste yetişen ve serbest dolaşabilen tavuklardan elde edilen yumurtayı, ‘2’ kümeste kafessiz yetiştiricilik, yani kapalı bir kümes içinde serbest dolaşabilen tavuklardan elde edilen yumurtayı, ‘3’ kafesli yetiştiricilik, yani kümeslerde kafeste yaşayan tavuklardan elde edilen yumurtayı
ifade etmektedir.
Ancak ‘4’ diye bir yetiştiricilik kodu bulunmamaktadır.
Sosyal medya paylaşımlarında ifade edildiği gibi ‘2’, ‘3’ veya ‘4’ numara ile başlayan yumurtaların ilaçlı olduğu iddiası gerçeği yansıtmamaktadır. Bu numaralar yumurtacı tavuğun yetiştirilme metodunu ifade etmektedir.
Hangi yetiştiricilik türünden elde edilirse edilsin yumurtalar, nitrofuran dahil diğer veteriner ilaçlar yönüyle denetlenmektedir. Olumsuzluk tespiti durumunda 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında işlem uygulanmaktadır.”
Tarım ve Orman Bakanlığı, geçmişte Tayvan’a ihraç edilen yumurtalarda insan sağlığına zararlı madde bulunduğu iddiasıyla ilgili yaptığı açıklamada “nitrofuran” maddesinin Türkiye’de tavuklar dahil, gıda elde edilmek amacıyla yetiştirilen hayvanlarda kullanımının yasak olduğunu duyurmuştu.
Kodlar sayesinde satın alınan yumurtaların kalitesi, kafes mi, gezen mi, kümes mi yoksa organik mi olduğu kolayca anlaşılabilmektedir. Yumurta üzerine basılan kodlar aslında o yumurtanın kalitesini / kimliğini belirleyen en önemli unsur. Sağlık açısından 0 kodlu serbest gezen tavuk yumurtasının tercih edilmesinin daha faydalı olduğu, kodu 3’ten 0’a doğru gittikçe yumurtanın kalitesinin arttığı biliniyor.
Öte yandan, yumurta numaralarının denetlenmesinde önemli bir sorunun mevcut olduğu da dile getiriliyor. Serbest gezen tavuk yumurtasına organik, kümeste/kapalı ortamda gezen tavuk yumurtasına serbest, kafes tavuk yumurtasına organik yumurta kodu vurulup vurulmadığını doğrulayacak, 3 koduyla ürettiğine 0 kodu basmasını engelleyecek bir sistem henüz mevcut değil.
