Winston Churchill’in Kadınlar Tuvaletinde Doğduğu, WC’nin Ad Soyadının Kısaltmasından Türetildiği ve Sonradan Water Closet’e Çevrildiği İddiası Asılsız
Winston Churchill’in kadınlar tuvaletinde doğduğu ve bu nedenle tuvaletlere Winston Churchill’in adı soyadının baş harfleri olan WC harflerinin kısaltma olarak verildiği iddiası doğru değildir. Winston Churchill kadınlar tuvaletinde değil, İngiltere’de Blenheim adlı sarayda bir odada doğmuştur. Sifonlu tuvaletlerin Winston Churchill’in doğumundan yüzyıllar önce geliştirildiği, İngiltere’de kullanımda bulunan sifonlu tuvaletler için “water-closet” tanımlamasının ve “wc” kısaltmasının Churchill’in doğumundan çok daha önceleri kullanımda olduğu bilinmektedir.
Bugün 19 Kasım… Dünya Tuvalet Günü… Herkesin sağlıklı tuvalete ulaşmasını sağlamak amacıyla 2013’ten bu yana kutlanan bu gün nedeniyle ilgili bir inceleme yayımlayalım istedik…
Britanyalı siyasetçi Winston Leonard Spencer Churchill’in (1874-1965) kadınlar tuvaletinde doğmasından sonra WC kısaltmasının Winston Churchill’in adının ve soyadının baş harflerinden türetildiği ve sonradan tuvaletin İngilizce adının “water closet”e çevrildiği iddiası sosyal medyada paylaşılagelmektedir.
“Mr. Wc” kısaltmasının kökeninin Winston Churchill’in New Humptingshire seyahatinde rahatsızlanması nedeniyle kendisine özel tuvalet yapılmasına da dayandığı da diğer iddialar arasındadır.
“Winston Churchill’in (WC) bana ihtiyacı var” şeklinde şakası yapılsa da, WC’nin kökeninin Winston Churchill’in doğumuna dayandığı iddiasının doğruluk payı bulunmamaktadır.
Winston Churchill bir dans partisi esnasında kadınlar tuvaletinde doğduğu iddiası doğru değildir. Roy Jenkins’in “Churchill: A Biography” (2001) adlı Churchill biyografisinde Churchill’in doğumunun Blenheim Sarayı’ndaki kasvetli görünümlü tek kişilik bir yatak odasında gerçekleştiği aktarılmaktadır. Annesinin Blennheim Sarayı’ndaki bir av partisinde düşmesi nedeniyle hemen Saray’a sevk edildiği ve Churchill’in doğumunun burada beklenen tarihten 2 ay erken doğduğu da aktarılmaktadır. Churchill’in biyografilerinde dans partisinde kadınlar tuvaletinde doğduğuna dair herhangi bir bilgi yer almamaktadır (Randolph S. Churchill (2005). Winston S. Churchill: Youth, 1874–1900 ve Eugene L. Rasor (2000). Winston S. Churchill, 1874-1965: A Comprehensive Historiography and Biography).
Erken doğum dışında Churchill’in dünyaya gelişi hakkında tuvalette doğma gibi bir anormalliğin bahsi kaynaklarda geçmiyor. Peki, dünya üzerinde birçok ülkede tuvalet simgesi olarak görülen WC’nin kökeni Winston Churchill’in adı ve soyadının baş harflerinden mi geliyor? Tabii ki hayır…
İngilizce kökenli WC’nin açılımı “water-closet”tir. Türkçemize yapılacak kelimesi kelimesine çevirisi “su-klozet” şeklindedir. Alafranga olarak bilinen “su hazneli” “sifonlu” tuvaletler için kullanılmaktadır.
Eski dönemlerden bu yana günümüzdeki sifonlu tuvalet benzeri kolay işleyen, düzenli çalışan mekanizmalı ve temiz alternatifler üretmek için birçok medeniyet tarafından çalışmalarda bulunulmuştur. Ancak, bugün kullanılan mekanizmaya benzer ilk örneğe 15. ve 16. yüzyılda rastlayabiliyoruz. 1449 yılında İngiltere’de Thomas Brightfield’in bir sarnıçtan aldığı suyla çalışan tuvalet mekanizması geliştirdiği, 1596 yılında ise John Harington Kraliçe I. Elizabeth için sifonlu bir tuvalet geliştirdiği bilinmektedir. Alafranga tuvalet için ilk patent 1853 yılında Joseph Adamson tarafından alınmıştır. Çeşitli kaynaklarda Alexander Cummings’in 1775 yılında ilk sifon mekanizmalı tuvaleti geliştiren kişi olduğu, Cummings’in ardından Joseph Bramah ve Thomas Twyford adlı tesisatçıların sifonlu WC’yi geliştirdiği belirtilmektedir. Thomas Crapper, 1881-1896 yılları arasında aldığı 9 tesisat patenti ile sifonlu tuvalet mekanizmasında iyileştirmeler yaparak çeşitli ürünler geliştirmiştir. Yani, Winston Churchill daha dünyaya gelmeden çok önce sifonlu tuvalet, yani WC İngiltere’de kullanımdaydı.
Peki sifonlu tuvalet Churchill’in doğumundan önce kullanımda olsa da, Churchill’in doğumuyla birlikte “wc” olarak kısaltılmış bir isimle kullanılmış ve sonradan “water-closet” kisvesine büründürülmüş olabilir mi? Olamaz… Çünkü, Churchill daha dalda vitamin dahi değilken bile sifonlu tuvalet için “water closet” tanımı İngilizce kaynaklarda kullanımdaydı.
Örneğin, 1736 yılından İngilizce bir metinde “water closet” ismi şu şekilde geçmektedir (Calender of State Papers (Colonial Series – America and West Indies), Vol. XLII):
“[1736] Feb. 24., Whitehall: Mr. Popple to the Board of Works. The situation, cold and stench of the necessary house belonging to this Office rendering it of little service, my Lords Commissioners etc. desire you will give directions for the makeing [sic] a water closet, there being a place here in which it may be done with little expence.”
1844 yılında yayınlanan bir kitapta ise “water-closet” için “WC” kısaltmasının kullanıldığı görülmektedir (Andrew Jackson Downing (1844). Cottage Residences: Or, A Series of Designs for Rural Cottages and Cottage Villas, and Their Gardens and Grounds Adapted to North America, 2nd Ed, Wiley and Putnam, sf. 101).
Winston Churchill’in Kadınlar Tuvaletinde Doğduğunu ve WC’nin Adından Türetildiğini İddia Eden Yazarlar
YeniBirlik Gazetesindeki “Hiç Merak Etmediğimiz İçin Bilmediğimiz Marka Anlamları” başlıklı 5 Ağustos 2018 tarihli yazısıyla Yonca Ortan:
"Bir rivayete göre Winston Churchill'in tuvalette doğmasından dolayı WC olarak anılmaktır; ancak işin aslı bir seyahatte rahatsızlanması nedeniyle kendisine özel tuvalet yapıldığından baş harfleriyle anılmasıdır. Sonrasında Water-Closet'e çevrilmiştir."