Türkiye Uzay Ajansı Tarafından Milli Uzay Programı İçin 20 Bin TL Kaynak Ayrıldığı İddiası Doğru Değil

Yanlış İddia

 

2018 yılı sonunda 30624 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kurulan Türkiye Uzay Ajansı gerek hedefleri gerekse de kendisine ayrılan kaynak miktarı ile çok sayıda eleştirinin hedefi oldu.

Ajansın kuruluşunu “20 yıllık rüya gerçek oldu, Türkiye Uzay Ajansı kuruldu” başlığı ile haberleştiren Anadolu Ajansı, kuruluşun hedeflerini aşağıdaki infografik ile duyurmuştu:

 

uzay ajansi kurulus haberi

 

Ajansın kuruluşunun ardından bütçesi ile ortaya konulan hedefler arasındaki tutarsızlık bulunduğu yönünde eleştiriler yöneltilmeye başlandı.

Öncelikle, ayrılan bütçenin çok az olduğu ile ilgili yorumlar yapıldı.

Örneğin…

Bu arada; Türkiye Uzay Ajansı’nın 2020 bütçesi sadece 1 milyon TL imiş. Yani heyecanlanacak bir durum yok, dağılabiliriz.

 

 

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank bu eleştirilere, bütçe kalemleri arasındaki ayrımları hatırlatarak cevap vermişti:

O rakam, Türkiye Uzay Ajansı’nın bütçesi değil, Yatırım Programı’na giren bütçe kalemi.

Her şeyi bildiği vehmine kapılan insanlar 1 dakikalarını bile araştırmak için harcamıyorlar.

Bu tabloya TUA’nın yıl içinde gelecek çok önemli bütçe gelirleri de dahil değil.

 

uzay ajansi bakan aciklama

 

uzay ajansi butcesi

 

Bütçe ve hedeflerle ilgili tartışmalar, 2022 yılı başında ortaya atılan “Milli uzay programı için 20 bin TL’lik bütçe” iddiası ile tekrar hız kazandı.

Söz konusu tartışmayı başlatan Sözcü gazetesinin aşağıdaki haberi olmuştu:

Milli Uzay Programı için dev bütçe: 20 bin lira!

 

Çok sayıda ülke, uzay araştırmalarına milyarlarca dolar pay ayırırken Türkiye Uzay Ajansı 2022 yılında yatırım bütçesinden yeterli payı alamadı.

2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Yatırım Programı bugün Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlandı.

 

BU YIL DÜŞÜK ÖDENEK…

Programa göre, 2021 – 2024 yılları arasında gerçekleştirileceği belirtilen ve toplam 2 milyar 269 milyon lira büyüklüğündeki Milli Uzay Programı 1. Safha Çalışmaları projesi için 2022 yılında sadece 20 bin lira ödenek ayrıldı. 2021 yılı sonu itibariyle söz konusu program için toplam 270 milyon lira harcama yapılmıştı.

Erdoğan 2021 yılında ‘Milli Uzay Programı’nın tanıtımı yapmış ve en önemli hedeflerinin 2023 yılında Ay ile ilk teması gerçekleştirmek olduğunu söylemişti.

Yatırım programında Türkiye Uzay Ajansı’nın hizmet binası, inşaat ve makine teçhizat için ise 3 milyon 310 bin lira, RB ve Atomik Frekans Standardı geliştirilmesi projesine destek için ise 11 milyon 578 lira ödenek ayrıldı.

Türkiye Uzay Ajansı, 2021 yılı yatırımlarından da oldukça düşük pay almıştı. Cumhurbaşkanlığı 2021 Yılı Yatırım Programı’na göre ajansa 4 milyon lira ödenek ayrılmıştı. Bu rakam 2020 yılında ise 1 milyon 917 bin liraydı.

 

Cumhuriyet gazetesi de aynı iddiayı ertesi gün haberleştirdi:

Erdoğan, ‘sert iniş’ demişti: 20 bin TL ile Ay’a!

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Şubat 2021’de Milli Uzay Programı Tanıtım Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, programdaki birincil ve en önemli hedeflerinin Cumhuriyetin 100. yılında Ay’a ilk teması gerçekleştirmek olduğunu belirterek, “İnşallah Ay’a gidiyoruz. Hazırlıklarına başladığımız ay programı ile bu hedefi iki aşamada tamamlamayı planlıyoruz. İlk aşamada, 2023 yılı sonunda yakın Dünya yörüngesinde ateşleyeceğimiz kendi milli ve özgün hibrit roketimizle Ay’a ulaşarak sert iniş gerçekleştireceğiz” demişti. Yatırım programında ise Milli Uzay Programı 1. Safha çalışmaları için bu yıl sadece 20 bin liralık yatırım öngörülmesi dikkat çekti.

 

Söz konusu iddia sosyal medyada geniş karşılık buldu. Ekşi sözlükte hemen konuyla ilgili “uzay programı için 2022’de ayrılan dev bütçe” konulu bir başlık açıldı ve kullanıcıların görüşleri birbirini izledi:

resmi olarak açıklanan 2022 yılı bütçesi içinde, 2023 yılında ay’a sert iniş hedefi olan türkiye uzay istasyonunun uzay programı için ayrılan bütçenin 20 bin türk lirası olduğu ortaya çıktı.

bu dev bütçeyle amerika’da bulunan nasa’ya gidiş dönüş uçak bileti alabiliyorsunuz.

bu bütçe ile şimdiden zıplamaya başlarlarsa 2023′ aya ulaşırlar. selam olsun cem yılmaz’a.

 

Bazı Twitter kullanıcıları da ilgili haberdeki iddiayı tepkiyle paylaşmıştı:

 

 

Bu iddia ve eleştiriler üzerine Türkiye Uzay Ajansı bir basın açıklaması yayımladı ve 20 bin TL’lik bütçenin farklı bir anlam ifade ettiğini belirtti.

“Milli Uzay Programı’nın 2022 yılı bütçesinin 20.000 TL olduğu” bilgisinin gerçeği yansıtmadığı belirtilen, 2022 yılı yatırım programında Milli Uzay Programı 1. Safha çalışmaları için öngörülen 20.000 TL’lik tutarın iz bedeli olarak belirlendiğini ifade eden açıklama şu şekildeydi:

“15 Ocak 2022 tarihli 31720 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2022 Yılı Yatırım Programı’nda Milli Uzay Programı 1. Safha harcamaları için öngörülen 20.000 TL, projenin yatırım programında izlenebilmesi için bütçe tekniği gereği “iz bedeli” olarak belirlenmiştir.

 

Nitekim 2021 yılında benzer şekilde, iki önemli proje için Ajansımıza 1.890.000.000 TL (bir milyar sekiz yüz doksan milyon Türk lirası) ödenek tahsisini müteakip 270.000.000 (iki yüz yetmiş milyon Türk lirası) ilgili kurumlara aktarılmıştır.

 

Devletimizin, stratejik önemi büyük uzay projeleri için ihtiyaç duyulan kaynağı gerektiği şekilde sağlamaya muktedir olduğuna şüphe yoktur.

 

2022 yılı için TUA ile alakalı yatırım programında yer alan miktar onaylanmış iken bütçe teknikleriyle ilgili maddeler üzerinden algı yönetimi yapanlara, gazeteciliğin temel prensiplerini hatırlatmak istiyoruz.

 

Gerçek apaçık ortadayken algı oluşturma ve ülkemizin geleceğe yönelik en değerli projelerinden biri olan ‘Milli Uzay Programı’nı karalama amaçlı bu güdümlü habercilik anlayışını şiddetle kınıyoruz.

 

Türkiye kamuoyunu böylesi bir gündemle manipüle ederek Türkiye’nin uzay çalışmalarına gölge düşürmeye çalışanları milletimizin vicdanına havale ediyoruz.

 

TUA, Türkiye’nin uzay liginde hak ettiği noktaya ulaşabilmesi için gerekli tüm çalışmaları gayret ve özveri içinde sürdürmeye devam edecektir.”

 

 

İz bedelinin açıklamasını şu şekilde yapmak mümkün:

Yatırım programına alınan ancak ilgili yılda yeterli ödenek ayrılmayan projelerin takibi açısından bu tür projeler için 1.000 TL veya 2.000 TL gibi bir iz bedel tayin edilir. Bu da yatırım programlarında ilgili projelerin iz bedelle yer alması şeklinde ifade edilir.

 

15/1/2022 tarihli ve 31720 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2022 Yılı Yatırım Programının Kabulü ve Uygulanmasına Dair Karar’da Milli Uzay Programı 1. Safha Çalışmaları için 2021-2024 yılları arasında 2,3 milyar TL (yaklaşık 133,5 milyon dolar) ayrıldığı görülebiliyor (Proje Türkiye Uzay Ajansı Başkanlığı sorumluluğunda olup TÜBİTAK ile işbirliği içerisinde yürütülmektedir. Proje ödeneği, Türkiye Uzay Ajansı Başkanlığı gelirlerinden sermaye transferi yapılması suretiyle TÜBİTAK’a aktarılarak kullanılmaktadır.).

 

uzay ajansi yatirim
2022 Yılı Yatırım Programına göre Milli Uzay Programı 1. Safhası için ayrılan toplam tutar 2,3 milyar TL

 

2022 yılı yatırım programında Türkiye Uzay Ajansı için 2022 yılında toplam 18,7 milyon TL’lik bir yatırım tutarı belirlendiği görülmektedir.

 

2022 bütçesinden Türkiye Uzay Ajansı’na ayrılan pay

 

Ajansın 2022-2026 Stratejik Planı da söz konusu yıllarda toplam 366,2 milyon TL’lik bir kaynak sağlanmasını öngörmektedir.

 

Türkiye Uzay Ajansı Stratejik Planı

 

Son olarak 2020-2022 yılları arasındaki bütçe kanunlarına baktığımızda, 2020 yılı için 26,3 milyon, 2021 yılı için 39,8 milyon ve 2022 yılı için 61,3 milyon TL tutarında bir bütçe ayrıldığını görmekteyiz. Yine 2022 yılı bütçe kanununda, Ajansın 2023 ve 2024 yılları için bütçe tahminlerinin sırasıyla 67,1 ve 72,6 milyon TL olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, Türkiye’nin uzay çalışmalarına 20 bin TL kaynak ayrılması gibi bir durum söz konusu değil.

Ülkemizin uzay faaliyetleri için ayırmış olduğu bütçe ile diğer ülkeler arasında bir karşılaştırma yapmak istersek, ülkemizin 2022 yılı için ayırmış olduğu tutar 61,3 milyon TL veya 3,6 milyon ABD dolarıdır (1 ABD doları = 17 TL varsayımı ile hesaplanmıştır).

Bazı ülkelerin bu alandaki harcamaları ise BBC Türkçe’nin ilgili haberine göre şu şekildedir (BBC Türkçe’ye bilgi veren bir TUA yetkilisi, çeşitli bakanlıklardan ve kurumlardan ayrılan payla birlikte bütçenin 2021 itibarıyla 40 milyon doları bulduğunu belirtmiştir):

  • NASA:                   23 milyar dolar
  • Çin:                        8 milyar dolar
  • ESA:                      6 milyar avro
  • Hindistan:           2 milyar dolar
  • Rusya:                  1,7 milyar dolar
  • Almanya:             1,1 milyar avro
  • Japon:                   500 milyon dolar
  • İngiltere:             374 milyon sterlin
  • Kanada:               300 milyon dolar

 

Yorumunuzu yazınız...